Hoàn thiện quy định bồi thường hành khách

Thưa ông Bùi Minh Đăng, Trưởng phòng Vận tải hàng không, Cục Hàng không Việt Nam, ông đánh giá thế nào về đề xuất "luật hóa mức bồi thường" khi hãng bay chậm, hủy chuyến trong dự thảo Luật Hàng không dân dụng (sửa đổi)?

Chủ trương xây dựng Luật Hàng không dân dụng (thay thế) sẽ quy định khung cho các nội dung trong lĩnh vực hàng không. Do vậy, quy định về bồi thường trong trường hợp chuyến bay bị chậm, bị hủy, hoặc hành khách bị từ chối vận chuyển, bao gồm mức bồi thường sẽ được quy định cụ thể tại hệ thống văn bản dưới luật.

Trên cơ sở kế thừa các quy định hiện tại về bồi thường (Thông tư số 14/2015/TT-BGTVT ngày 27/4/2015 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải quy định về việc bồi thường ứng trước không hoàn lại trong vận chuyển hành khách bằng đường hàng không), Cục Hàng không Việt Nam đang xây dựng Nghị định về vận tải hàng không, trong đó có nội dung về quyền lợi của hành khách và nghĩa vụ của người vận chuyển.

Cục Hàng không Việt Nam sẽ phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài ngành hàng không để hoàn thiện quy định theo hướng tăng cường quyền lợi hành khách, nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo tính khả thi và phù hợp thông lệ quốc tế, góp phần phát triển bền vững ngành hàng không Việt Nam.

Khi xây dựng quy định bồi thường, Cục có tham khảo và dự kiến áp dụng mô hình nào từ các quốc gia hoặc tổ chức hàng không quốc tế như EU, Mỹ hay ICAO?

Trong quá trình xây dựng các quy định bảo vệ quyền lợi hành khách, bao gồm quy định bồi thường khi chuyến bay bị chậm, bị hủy, Cục Hàng không Việt Nam đã nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của nhiều quốc gia và tổ chức hàng không quốc tế như EU, Mỹ, Thái Lan, Singapore…, cũng như các khuyến nghị của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA).

Tuy nhiên, Cục Hàng không Việt Nam nhận thấy mỗi quốc gia có đặc điểm thị trường, hạ tầng và cơ chế quản lý khác nhau, nên việc áp dụng cần điều chỉnh phù hợp thực tế Việt Nam. Cụ thể, Việt Nam hướng tới mô hình cân bằng giữa bảo vệ quyền lợi hành khách và đảm bảo hoạt động khai thác của các hãng hàng không.

Hiện Cục đang phối hợp với các hãng hàng không Việt Nam và các chuyên gia để xây dựng quy định bồi thường theo nguyên tắc minh bạch, hợp lý, linh hoạt, phù hợp thông lệ quốc tế và mục tiêu phát triển bền vững của thị trường hàng không trong nước.

Delay gia tăng và các giải pháp chấn chỉnh

Nguyên nhân chậm, hủy chuyến hiện nay chủ yếu xuất phát từ đâu: hạ tầng sân bay, năng lực điều hành hay yếu tố chủ quan của hãng bay? Cơ chế giám sát và xử lý vi phạm được thực hiện ra sao?

Việc chậm, hủy chuyến của các hãng hàng không trên thế giới là thực tế khách quan trong hoạt động vận chuyển hàng không. Những năm trước, tỷ lệ chuyến bay đúng giờ của các hãng hàng không Việt Nam duy trì trên 80%, tuy nhiên từ đầu năm đến nay, tỷ lệ này chỉ đạt khoảng 65%.

Trong 9 tháng đầu năm 2025, các hãng hàng không Việt Nam vận chuyển 42,6 triệu hành khách, tăng 7,7% so với cùng kỳ 2024. Đây là nỗ lực lớn của ngành trong bối cảnh thiếu hụt tàu bay và hạn chế nguồn cung vật tư, khí tài. Dù vậy, tỷ lệ chậm chuyến tăng cao gây bức xúc và ảnh hưởng đến quyền lợi hành khách.

Theo quy định hiện hành và hướng dẫn của IATA về chậm, hủy chuyến (AHM730 – Standard IATA Delay Code), nguyên nhân được chia thành các nhóm chính: trang thiết bị tại cảng hàng không; quản lý, điều hành bay; nguyên nhân từ hãng hàng không; thời tiết; và tàu bay về muộn.

Ngoài các yếu tố thời tiết như sương mù, mưa bão…, một nguyên nhân nổi bật là thiếu hụt tàu bay do việc triệu hồi động cơ Pratt & Whitney. Để đáp ứng nhu cầu vận chuyển và ổn định giá vé nội địa, các hãng phải tối ưu khai thác, kéo dài thời gian hoạt động trong ngày, khiến công tác phục vụ mặt đất bị ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, nguồn cung vật tư, khí tài bảo dưỡng tàu bay khan hiếm dẫn tới nhiều trường hợp tàu bay phải dừng khai thác (AOG) lâu hơn, gây chậm dây chuyền. Yếu tố chủ quan cũng tồn tại: kế hoạch khai thác và bố trí nhân lực chưa hợp lý; thiếu chuyến dự phòng; thay đổi đội tàu gây xáo trộn lịch bay; thời gian quay đầu tàu bay (turnaround) tại một số sân bay kéo dài hơn so với kế hoạch.

Cơ chế giám sát và xử lý vi phạm, Cục Hàng không Việt Nam giám sát chặt chẽ tình hình khai thác và tỷ lệ chậm, hủy chuyến qua báo cáo hằng ngày và kiểm tra trực tiếp tại sân bay, bao gồm các biện pháp: Yêu cầu các hãng báo cáo định kỳ và đột xuất khi tỷ lệ chậm, hủy tăng cao; công khai tỷ lệ chậm, hủy chuyến của từng hãng để minh bạch thông tin; yêu cầu hãng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ chăm sóc, bồi thường cho hành khách; tăng cường giám sát và xử lý vi phạm theo quy định.

Về việc cập nhật thông tin cho hành khách, một số hãng chưa thông báo kịp thời nguyên nhân chậm chuyến, chỉ nêu chung chung "vì lý do khai thác"; thay đổi giờ bay nhiều lần, cập nhật chậm khiến hành khách bức xúc và khó chia sẻ với hãng.

Cục Hàng không Việt Nam đã tham mưu Bộ Giao thông Vận tải trong quá trình xây dựng Dự thảo Luật Hàng không dân dụng (thay thế), trong đó quy định rõ nghĩa vụ của người vận chuyển khi chuyến bay bị chậm, hủy: thông báo kịp thời, xin lỗi hành khách, bảo đảm ăn, nghỉ, đi lại, chịu chi phí phù hợp thời gian chờ, bồi thường ứng trước không hoàn lại…

Quy định này mang tính răn đe cao, buộc hãng nâng cao trách nhiệm. Dự thảo Luật cũng định hướng đầu tư hạ tầng hiện đại, ứng dụng công nghệ số và AI trong điều hành nhằm cải thiện năng lực phục vụ và nâng cao tỷ lệ chuyến bay đúng giờ.

Trên cơ sở quy định nguyên tắc tại Luật, Chính phủ và Bộ Xây dựng sẽ ban hành văn bản dưới luật cụ thể hơn, đặc biệt về yêu cầu đối với các hãng khi cung cấp dịch vụ, xử lý phản ánh chất lượng và chế tài dành cho hãng có tỷ lệ đúng giờ thấp hoặc chất lượng dịch vụ kém…

Những quy định mới sẽ tạo nền tảng cải thiện tỷ lệ đúng giờ, nâng cao chất lượng phục vụ, bảo vệ quyền lợi hành khách và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành hàng không.

Việc quy định mức bồi thường cụ thể có thể tác động thế nào đến chi phí và khả năng cạnh tranh của các hãng hàng không nội địa, đặc biệt trong bối cảnh thị trường đang phục hồi?

Hiện mức bồi thường cho hành khách khi chuyến bay bị chậm, hủy được quy định tại Thông tư 14/2015/TT-BGTVT. Cục Hàng không Việt Nam dự kiến rà soát, sửa đổi theo hướng tăng mức bồi thường nhằm bảo vệ hành khách và nâng cao trách nhiệm hãng bay.

Tuy nhiên, việc tăng mức bồi thường có thể tác động đến chi phí khai thác và khả năng cạnh tranh của hãng, nhất là trong bối cảnh chi phí đầu vào tăng cao. Cục đang phối hợp với các cơ quan chức năng và doanh nghiệp để xây dựng quy định hài hòa giữa quyền lợi hành khách và hoạt động khai thác. Dự kiến quy định sẽ làm rõ các trường hợp được bồi thường; mức bồi thường theo thời gian chậm – hủy; cơ chế miễn trừ khi xảy ra tình huống bất khả kháng như thời tiết, an ninh, kỹ thuật…

Để khắc phục tình trạng "delay như cơm bữa" và nâng cao văn hóa kỷ luật giờ bay, Cục Hàng không có lộ trình hay giải pháp nào nhằm bảo đảm tính chuyên nghiệp và uy tín của ngành hàng không Việt Nam?

Các cơ quan trong ngành hàng không đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm giảm tình trạng chậm, hủy chuyến, nâng cao chất lượng dịch vụ và bảo đảm quyền lợi hành khách. Cục chỉ đạo các hãng, cảng hàng không và đơn vị dịch vụ tăng cường phối hợp, nâng cao hiệu quả khai thác, siết giám sát và xử lý nghiêm vi phạm, hướng tới hình ảnh ngành hàng không Việt Nam chuyên nghiệp, an toàn, thân thiện; đồng thời chuẩn bị tốt cho cao điểm Tết Nguyên đán 2026.

Trước mắt, Cục đưa vào kế hoạch sửa đổi Thông tư về báo cáo số liệu thống kê vận tải hàng không theo hướng chuẩn hóa dữ liệu chậm – hủy chuyến; nghiên cứu sửa đổi Thông tư quy định trách nhiệm hãng bay khi chậm, hủy chuyến, đảm bảo phù hợp thực tiễn và thông lệ quốc tế.

Ngành hàng không cũng triển khai các nhiệm vụ gồm: Chỉ đạo các cảng hàng không, hãng hàng không và đơn vị phục vụ mặt đất rà soát quy trình, tăng cường phối hợp để nâng cao hiệu quả khai thác.

Chỉ đạo Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam tối ưu hóa điều hành không lưu, giảm thời gian bay chờ, nâng cao khả năng dự báo và đảm bảo an toàn trong điều kiện thời tiết bất lợi.

Yêu cầu Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam tiếp tục nâng cấp hạ tầng, ứng dụng công nghệ thông tin, cải thiện năng lực hệ thống Phối hợp điều hành ra quyết định tại sân bay (ACDM) nhằm tối ưu điều hành chuyến bay, giảm tắc nghẽn và nâng cao chất lượng phục vụ.

Hỗ trợ các hãng hàng không bổ sung đội tàu bay, tăng cường bảo dưỡng và đảm bảo nguồn vật tư, thiết bị để hạn chế ảnh hưởng khi máy bay phải dừng kỹ thuật.

Tăng cường giám sát việc thực hiện nghĩa vụ của hãng đối với hành khách khi chậm, hủy chuyến; yêu cầu thông tin, hỗ trợ kịp thời để đảm bảo quyền lợi hành khách; đẩy mạnh kiểm tra, giám sát việc tuân thủ quy định về an toàn và chất lượng dịch vụ, xử lý nghiêm vi phạm.

Cảm ơn ông!