Theo Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu - Bệnh viện Bạch Mai, hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 90% ca mắc ung thư phổi, ngoài ra, còn do phơi nhiễm hóa chất, ô nhiễm không khí, hay đột biến gen…
Gần 2 tháng nay, thấy cơ thể mệt, hay chóng mặt, kèm ho và khàn tiếng, ông Nguyễn Huy Thành (64 tuổi, Hà Nội) đi khám tại Bệnh viện Bạch Mai. Sau thăm khám, chụp chiếu và làm các xét nghiệm theo chỉ dẫn của bác sĩ, ông Thành bất ngờ khi nhận được kết quả chẩn đoán ung thư phổi giai đoạn 4 và có kèm di căn u não.
Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 90% ca mắc ung thư phổi (ảnh minh họa).
Ông Thành cho hay: "Chỉ thời gian gần đây, tôi mới thấy mệt chút, còn trước đó hoàn toàn khỏe mạnh, vẫn giúp vợ con trông và bán hàng, không ngờ đã ung thư giai đoạn muộn, lại di căn nữa. Bác sĩ nói, có thể chính thói quen hút thuốc lá kéo dài từ ngày trẻ để giờ chính là tác nhân gây bệnh này cho tôi". Hiện ông được chỉ định hóa trị với ung thư phổi và xạ trị với khối u não…
PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ: Theo thống kê mới nhất, mỗi năm Việt Nam có hơn 26.000 ca mắc mới ung thư phổi, trong đó đến 90% liên quan trực tiếp đến thói quen hút thuốc.
Ngoài hút thuốc, tuổi tác (trên 50 tuổi), tiền sử bệnh phổi (COPD, lao), di truyền (gia đình có người mắc ung thư phổi), và suy giảm miễn dịch cũng là yếu tố quan trọng. Một số nghiên cứu chỉ ra chế độ ăn ít rau xanh, nhiều thịt đỏ, hoặc sống trong môi trường ô nhiễm khói bụi cũng góp phần gây bệnh.
Ung thư phổi có hai nhóm nguyên nhân chính: yếu tố ngoại sinh và nội sinh. Trong đó, hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 90% ca mắc. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó 70 chất gây ung thư như benzene, formaldehyde, và nitrosamine. Những chất này làm tổn thương tế bào phổi, dẫn đến đột biến gen. Ngoài ra, phơi nhiễm hóa chất (amiăng, asen, khí radon), ô nhiễm không khí, và tiếp xúc phóng xạ cũng làm tăng nguy cơ. Về nội sinh, đột biến gen như EGFR, KRAS, ALK... có thể khiến tế bào phát triển bất thường.
Tuy nhiên, theo BS Cẩm Phương, giai đoạn đầu ung thư phổi thường không có triệu chứng. Khi khối u phát triển, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như ho kéo dài (trên 2 tuần), ho ra máu; đau tức ngực, khó thở, khàn tiếng; Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài. Ở giai đoạn muộn, có bệnh nhân có dấu hiệu đau xương, đau đầu (di căn não), phù vùng cổ mặt. Nếu có các triệu chứng này, cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để kiểm tra.
Chia sẻ thêm thông tin về căn bệnh này, BS Phương cho hay, nếu phát hiện sớm ở giai đoạn I (khối u dưới 4cm, chưa di căn) giúp tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 90%. Ở giai đoạn muộn (III-IV), tỷ lệ này giảm xuống dưới 20%. Do đó, tầm soát định kỳ là chìa khóa. Đặc biệt, với người hút thuốc lá trên 30 năm, các khuyến cáo cho thấy chụp CT liều thấp để phát hiện tổn thương nhỏ từ 2 - 3mm và giúp phát hiện sớm ung thư phổi.
"Ung thư phổi không di truyền trực tiếp, nhưng đột biến gen mang tính chất gia đình có thể làm tăng nguy cơ. Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi (cha mẹ, anh chị em) có nguy cơ cao gấp 2-3 lần. Chúng tôi khuyến cáo nhóm này tầm soát sớm từ tuổi 40", BS Phương thông tin.
Trước thông tin "sàng lọc gen có phải là giải pháp cần thiết để phòng ngừa không?", BS Phạm Cẩm Phương cho rằng: Sàng lọc gen chủ yếu dùng để định hướng điều trị, ví dụ phát hiện đột biến EGFR giúp dùng thuốc ức chế tyrosine kinase. Với người khỏe mạnh, chưa có khuyến cáo sàng lọc gen đại trà. Tuy nhiên, nếu gia đình có nhiều người mắc ung thư, có thể cân nhắc xét nghiệm đột biến gen và tư vấn di truyền.
Nhóm nguy cơ cao cần khám sàng lọc bao gồm: Người hút thuốc lá trên 20 năm; Tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi; Tiếp xúc với amiăng, khí radon trong công việc; Bệnh nhân có tiền sử bệnh phổi mạn tính
Để phòng ngừa ung thư phổi, cần bỏ thuốc lá, giúp giảm 50% nguy cơ sau 10 năm; tránh tiếp xúc khói thuốc thụ động, hóa chất độc hại; đeo khẩu trang chống bụi mịn PM2.5 ở khu vực ô nhiễm; tăng cường dinh dưỡng hợp lý; tập thể dục 30 phút/ngày để tăng đề kháng...