Đại diện Cục Điện lực cho biết, khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng của EVN sẽ không đưa hết ngay vào giá điện mà được phân bổ dần theo lộ trình hợp lý, đảm bảo mức tăng "vừa phải", tránh gây sốc cho người dân và nền kinh tế.
Xung quanh khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng của EVN đang được dư luận quan tâm, Cục Điện lực (Bộ Công thương) đã đưa ra những giải thích cụ thể.
Lỗ do chi phí đầu vào tăng mạnh, nhưng giá điện chỉ tăng mức "vừa phải"
Nguyên nhân của khoản lỗ, theo ông Hồ Sỹ Quang, Phó tưởng phòng Quản lý giá điện, Cục Điện lực: Năm 2022, khi xung đột Nga - Ukraine bùng nổ, giá nhiên liệu đầu vào cho sản xuất điện tăng đột biến, giá dầu và than nhập khẩu tăng rất cao, có thời điểm giá than nhập khẩu tăng lên tới 350-400 USD/tấn.
Trong khi đó, để ổn định kinh tế khi đang ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, giá bán lẻ điện năm 2022 cần phải giữ nguyên.
Nếu chậm xử lý khoản lỗ hiện nay, vốn Nhà nước tại EVN sẽ bị ảnh hưởng (Ảnh: Hồng Hạnh).
"Điều đó có thể thấy, một bên chi phí đầu vào tăng mạnh, còn đầu ra không điều chỉnh kịp thời, dẫn đến khó khăn cho EVN. Tình trạng này không chỉ diễn ra trong năm 2022 mà còn kéo dài sang cả năm 2023", ông Quang nói và thông tin, việc điều chỉnh giá điện theo chỉ đạo của Chính phủ nhằm đảm bảo giá điện được điều chỉnh ở mức "vừa phải", không tăng sốc, giật cục để nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế.
"Việc không kịp thời điều chỉnh giá điện khiến khoản lỗ của EVN ngày càng phình to", theo ông Quang.
Ông Hồ Sỹ Quang cho rằng, nếu chậm xử lý khoản lỗ hiện nay, vốn Nhà nước tại EVN sẽ bị ảnh hưởng. Không có lợi nhuận, tập đoàn khó tích lũy để tái đầu tư, uy tín với ngân hàng suy giảm, dẫn đến đình trệ vay vốn, đầu tư và tái sản xuất, đe dọa an ninh năng lượng.
Trong khi Quy hoạch Điện VIII và điều chỉnh đặt ra nhu cầu vốn lớn cho các dự án trọng điểm như thủy điện tích năng, nhiệt điện Quảng Trạch hay điện hạt nhân, việc không thu hồi kịp chi phí sản xuất điện sẽ khiến hoạt động của EVN ngày càng khó khăn.
Nguyên tắc kinh doanh đòi hỏi doanh nghiệp phải có vốn đối ứng đủ mạnh, nếu không ngân hàng cũng e ngại cho vay. Do đó, khoản lỗ này cần được xử lý thông qua cơ chế tính đúng, tính đủ chi phí điện, vốn lẽ ra phải được hạch toán và thu hồi từ giai đoạn 2023-2024 nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện.
EVN phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về số liệu công bố
Đại diện Cục Điện lực cũng thông tin về những lo ngại khoản lỗ có thể bao gồm cả những chi phí chưa phù hợp, xuất phát từ việc tối ưu chưa hiệu quả trong quản lý, sản xuất, truyền tải và phân phối điện, do các báo cáo tài chính năm 2022, 2023 đã được kiểm toán và công bố trên website EVN nhưng không thể hiện rõ chi tiết các chi phí cấu thành khoản lỗ.
Các chi phí tính vào cơ cấu giá điện phải là những chi phí trực tiếp, phục vụ cho hoạt động sản xuất - kinh doanh điện (Ảnh: Hồng Hạnh).
Theo ông Quang, việc công bố báo cáo tài chính đều tuân thủ theo quy định hiện hành. Toàn bộ số liệu đã được đơn vị kiểm toán độc lập rà soát, kiểm chứng.
Bên cạnh đó, năm 2023, năm 2024, Bộ Công thương đã tổ chức các đoàn kiểm tra giá thành năm 2022 - 2023 với sự tham gia của đại diện Bộ Tài chính, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Văn phòng Chính phủ, Hiệp hội Bảo vệ người tiêu dùng… để đối chiếu, rà soát lại số liệu kiểm toán.
"Các số liệu công bố đều được thực hiện minh bạch, doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác. Đồng thời, các chi phí tính vào cơ cấu giá điện phải là những chi phí trực tiếp, phục vụ cho hoạt động sản xuất - kinh doanh điện, chứ không bao gồm các khoản ngoài phạm vi cho phép", ông Quang cho hay.
Vị này cũng nói thêm, EVN là đơn vị có tính đặc thù trong việc thực hiện chức năng xã hội do Chính phủ giao trong việc cung cấp điện tới những vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Trong bối cảnh hiện nay chưa có cơ chế hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách nhà nước hoặc quỹ phát triển điện khí hóa những vùng nêu trên, EVN đã phải gánh những khoản chi phí này do việc đầu tư và cung cấp điện tại những vùng này hầu hết là lỗ chứ chưa nói đến việc hòa vốn hay có lợi nhuận do đầu tư lớn nhưng sản lượng bán rất thấp.
Nếu là doanh nghiệp khác thì với việc đầu tư lưới điện, truyền tải, phân phối điện so sánh với doanh thu thu được ở những vùng này thì thông thường các doanh nghiệp sẽ không lựa chọn đầu tư.
Việc không thu hồi kịp chi phí sản xuất điện sẽ khiến hoạt động của EVN ngày càng khó khăn (trong ảnh là mô hình thủy điện tích năng đầu tiên do EVN đầu tư).
Lộ trình tăng giá điện ra sao?
Về lộ trình tăng giá điện, đại diện Cục Điện lực cho biết, về nguyên tắc, các chi phí trực tiếp cho sản xuất điện chưa được thu hồi trong năm trước thì phải được tính bù vào năm sau. Ví dụ, khoản lỗ phát sinh năm 2022 cần được thu hồi trong năm 2023; tương tự, chi phí của năm 2023 phải đưa vào năm 2024.
Tuy nhiên, để hỗ trợ nền kinh tế trong từng giai đoạn, những chi phí này chưa được tính ngay vào giá điện, dẫn đến việc dồn sang các năm sau. Vì vậy, việc điều chỉnh là tất yếu, chỉ khác ở thời điểm thực hiện – chưa thu hồi trước thì buộc phải thu hồi sau.
"Việc đưa các khoản chi phí vào giá điện chắc chắn sẽ tạo ra tác động, song theo quy định, quá trình này phải được EVN tính toán kỹ lưỡng và phối hợp với các cơ quan như Bộ Tài chính, Cục Thống kê để đánh giá toàn diện. Mục tiêu không chỉ là xử lý khó khăn của EVN mà còn bảo đảm hài hòa lợi ích của người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế.
Do đó, khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng sẽ không được tính hết ngay vào giá điện, mà được phân bổ dần theo lộ trình hợp lý, nhằm hạn chế tối đa tác động tiêu cực tới kinh tế – xã hội và đời sống dân sinh", ông Hồ Sỹ Quang thông tin.
Ông cũng cho biết, hiện chưa có số liệu chính thức về mức tăng giá điện, nhưng theo dự báo, mức điều chỉnh sẽ chỉ ở ngưỡng vừa phải, nằm trong thẩm quyền của EVN và không gây biến động đột ngột.
"Theo Nghị định 72 hiện hành, trước ngày 25 của tháng đầu tiên của quý IV, EVN sẽ phải cập nhật lại toàn bộ chi phí khâu phát điện, bao gồm chi phí thực tế phát sinh từ đầu năm đến hết tháng 9, đồng thời dự kiến thêm chi phí của 3 tháng cuối năm.
Song song đó, EVN cũng sẽ cập nhật sản lượng điện và các khoản chi phí khác đang treo chưa được tính toán để phân bổ. Cách thức phân bổ ra sao, mức độ ảnh hưởng đến giá điện như thế nào sẽ được tính toán chi tiết và công khai trong thời gian tới", ông Quang nói thêm.