Thời gian qua, dữ liệu xây dựng ở Việt Nam còn phân tán rời rạc. Sự ra đời của "bộ tứ" văn bản nền tảng - Nghị định 111, 178, Thông tư 24 và TCVN 14177 đang mở ra kỷ nguyên mới, nơi dữ liệu trở thành “huyết mạch” xuyên suốt mọi hoạt động xây dựng.
ThS Lê Tùng Lâm, Trưởng ban Đô thị HĐND Thành phố Đà Nẵng đã có những phân tích về ý nghĩa và tác động của "bộ tứ" này đối với công tác quy hoạch, cấp phép và quản lý, vận hành công trình.
Từ bảng biểu thủ công đến hệ sinh thái dữ liệu
Thưa ông, tại sao ông gọi Nghị định 111, 178, Thông tư 24 và TCVN 14177 là "bộ tứ" chiến lược? Bốn trụ cột trụ dữ liệu này có ý nghĩa như thế nào đối với ngành Xây dựng?
ThS Lê Tùng Lâm: Tôi gọi bộ tứ này là "bốn cột trụ" vì mỗi văn bản đóng một vai trò riêng, nhưng bổ trợ cho nhau.
Có một điều đang thay đổi âm thầm, nhưng rất sâu sắc trong ngành Xây dựng, đó là dữ liệu không còn là những bảng biểu nằm im trong ngăn kéo nữa. Nó đang trở thành "huyết mạch" nuôi dưỡng mọi quyết định, từ việc phê duyệt quy hoạch, cấp phép, đến vận hành một tòa nhà hay cả một thành phố.
ThS Lê Tùng Lâm, Trưởng ban Đô thị HĐND Thành phố Đà Nẵng.
Và để làm được điều đó, chúng ta đã có một bộ tứ rất đặc biệt: Nghị định 111/2024/NĐ-CP, Nghị định 178/2025/NĐ-CP, Thông tư 24/2025/TT-BXD và bộ tiêu chuẩn TCVN 14177:2024.
Bốn văn bản này giống như bốn cột trụ nâng đỡ một ngôi nhà dữ liệu cho ngành Xây dựng: có nền móng pháp lý, có bản vẽ chỉnh sửa, có hướng dẫn thi công chi tiết và có cả "sách giáo khoa" kỹ thuật để thực hành.
Nhờ "bộ tứ" này, ngành Xây dựng đang dần rời bỏ cách quản lý thủ công, để tiến tới một hệ sinh thái dữ liệu đồng bộ, nơi mọi thông tin được cập nhật theo thời gian thực và có thể chia sẻ giữa tất cả những ai cần nó.
Trong "bộ tứ", Nghị định 111 và Nghị định 178 có ý nghĩa thế nào trong việc hình thành và mở rộng hệ thống dữ liệu xây dựng quốc gia?
ThS Lê Tùng Lâm: Nghị định 111 ban hành tháng 9/2024 có thể coi là tuyên ngôn mở đầu cho kỷ nguyên dữ liệu xây dựng. Nó định nghĩa những loại dữ liệu phải thu thập, từ quy hoạch, dự án, công trình, giá cả, định mức và nêu rõ nguyên tắc: dữ liệu phải đầy đủ, chính xác, kịp thời, có khả năng liên thông với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác.
Đến năm 2025, Nghị định 178 xuất hiện để "vá những khe hở". Nó mở rộng khái niệm từ "quy hoạch xây dựng" thành "quy hoạch đô thị và nông thôn".
Điều này cực kỳ quan trọng, bởi Việt Nam không chỉ có thành phố lớn mà còn hàng nghìn xã đang đô thị hóa. Nếu bỏ qua mảng này, hệ thống sẽ bị rỗng.
Nghị định 178 cũng quy định rõ trách nhiệm của từng bên: ai nhập dữ liệu, ai công bố, ai khai thác. Nhờ đó, cập nhật dữ liệu trở thành nghĩa vụ pháp lý, không còn là việc "tùy tâm".
Loại bỏ tình trạng "một dự án nhiều tên gọi"
Vậy Thông tư 24/2025/TT-BXD có vai trò gì trong việc cụ thể hóa quy định, thưa ông?
ThS Lê Tùng Lâm: Thông tư 24/2025/TT-BXD chính là bản hướng dẫn thi công chi tiết. Nếu Nghị định 111 và 178 đưa ra "thiết kế" thì Thông tư 24/2025/TT-BXD là chỉ dẫn cách xây dựng. Văn bản này quy định hệ thống mã số định danh thống nhất cho từng loại quy hoạch, dự án, công trình, loại bỏ tình trạng "một dự án nhiều tên gọi".
Thông tư 24/2025/TT-BXD quy định hệ thống mã số định danh thống nhất cho từng loại quy hoạch, dự án, công trình. (Ảnh minh họa).
Thông tư yêu cầu mọi chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, cơ quan quản lý phải nhập dữ liệu trực tiếp lên cổng csdlhdxd.gov.vn. Đặc biệt, Thông tư quy định rõ danh mục dữ liệu mở công khai cho người dân, doanh nghiệp, và cam kết cơ quan Nhà nước phải cung cấp dữ liệu theo yêu cầu trong vòng 3 ngày. Đây là bước tiến rất lớn để ngành Xây dựng trở nên minh bạch, cởi mở và thân thiện với xã hội.
Những dữ liệu nếu chỉ dừng ở việc nhập liệu thì chưa đủ. TCVN 14177 ra đời để giải quyết vấn đề gì, thưa ông?
ThS Lê Tùng Lâm: TCVN 14177:2024 chính là công cụ kỹ thuật để biến dữ liệu thành "ngôn ngữ chung". Nó dựa trên chuẩn quốc tế ISO 19650, nhưng được điều chỉnh phù hợp thực tiễn Việt Nam.
Bộ tiêu chuẩn này quy định: cách lập kế hoạch trao đổi thông tin, cách phân quyền, cách kiểm tra, phê duyệt dữ liệu trước khi chuyển giai đoạn dự án.
Điểm nổi bật là quản lý thông tin theo mô hình BIM. Khi công trình bàn giao, toàn bộ mô hình 3D, thông số kỹ thuật, hồ sơ số sẽ được chuyển giao cho chủ đầu tư, chủ vận hành.
Điều này bảo đảm dữ liệu không bị "chết" sau khi nghiệm thu, mà tiếp tục sống trong suốt giai đoạn vận hành. Đây là bước để tiến tới Digital Twin - bản sao số của công trình và thành phố.
Đón nhận những cơ hội lớn
Vậy theo ông, việc triển khai "bộ tứ" này mở ra những cơ hội gì cho ngành Xây dựng?
ThS Lê Tùng Lâm: Cơ hội thì rất lớn. Người dân có thể tra cứu quy hoạch khu đất định mua chỉ bằng vài cú nhấp chuột. Nhà đầu tư có dữ liệu chuẩn để phân tích thị trường. Chính quyền có công cụ dự báo nhu cầu hạ tầng, tối ưu vốn đầu tư công. Các tranh chấp về khối lượng, tiến độ có thể giảm mạnh nhờ dữ liệu minh bạch và BIM phản ánh đúng thực tế.
Theo ThS Lê Tùng Lâm, "bộ tứ" mở ra cơ hội lớn đối với ngành Xây dựng.
Nhưng song hành với đó cũng là những thách thức. Đơn cử như dữ liệu cũ phải được số hóa lại; nguồn nhân lực cần đào tạo để sử dụng BIM và quản lý dữ liệu theo chuẩn mới; hạ tầng công nghệ phải đủ mạnh để xử lý hàng triệu bản ghi. Đây là hành trình lâu dài, không thể xong trong ngày một ngày hai.
Về lâu dài, khi "bộ tứ" được triển khai đồng bộ, chúng ta sẽ có một dòng chảy dữ liệu sống, nơi trí tuệ nhân tạo có thể dự báo chi phí, cảnh báo rủi ro, gợi ý tối ưu vận hành. Ngành Xây dựng sẽ không chỉ dừng ở những công trình bê tông cốt thép, mà sẽ hướng tới những thành phố thông minh, bền vững, minh bạch, đúng nghĩa "xây dựng trong kỷ nguyên dữ liệu".
Trân trọng cảm ơn ông!