Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã giải trình, tiếp thu nhiều nội dung của dự thảo Nghị định về tiền bản quyền, định hướng xây dựng chính sách linh hoạt, không áp biểu mức cứng, phù hợp thực tiễn khai thác, sử dụng tác phẩm.
Không ấn định "biểu mức cứng" tiền bản quyền
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) đã tổ chức lấy ý kiến, phản biện xã hội đối với hồ sơ dự thảo Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực: Điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí và xuất bản.
Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản nhằm bảo đảm tính thống nhất, khả thi trong hệ thống pháp luật, đáp ứng nhu cầu thực tiễn, tạo hành lang vững chắc bảo vệ, khai thác quyền tác giả, quyền liên quan.
Theo Bộ VH, TT&DL, ban soạn thảo đã nhận được 86 ý kiến, góp ý, phản biện xã hội của các cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với dự thảo Nghị định.
Trong đó, nổi bật là ý kiến của Viện Phim Việt Nam về Khoản 2, Điều 3 của dự thảo Nghị định quy định: Cơ quan đại diện Nhà nước thu tiền bản quyền theo thỏa thuận bằng văn bản với bên khai thác, sử dụng tác phẩm.
Tuy nhiên, theo Viện Phim Việt Nam, biểu mức tiền bản quyền là căn cứ để cơ quan đại diện nhà nước thu chưa được quy định tại dự thảo Nghị định. Do đó, cơ quan đại diện cho nhà nước khó thể thỏa thuận với bên khai thác, sử dụng tác phẩm về mức tiền bản quyền.
Câu hỏi Viện Phim Việt Nam đặt ra là: Liệu cơ quan đại diện nhà nước thu tiền bản quyền đối với tác phẩm do nhà nước đặt hàng, giao nhiệm vụ căn cứ theo thẩm định giá hay tự quyết định?
Về ý kiến này, ban soạn thảo giải trình: Khoản 3 Điều 44a Luật Sở hữu trí tuệ quy định nguyên tắc xác định tiền bản quyền.
Theo đó tiền bản quyền phải căn cứ vào mục đích, phạm vi khai thác, thời lượng sử dụng, doanh thu, lợi nhuận và điều kiện kinh tế - xã hội. Đây là quan hệ mang bản chất giao dịch dân sự - thương mại.
Các tác phẩm do nhà nước đầu tư có giá trị nghệ thuật, giáo dục, thương mại rất khác nhau, đặc biệt trong điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, nhiếp ảnh. Nếu ấn định biểu mức cứng sẽ không phù hợp thực tiễn, không phù hợp với những trường hợp phục vụ nhiệm vụ chính trị, tuyên truyền, không nhằm mục đích thương mại, còn có thể dẫn đến thất thoát tài sản công hoặc cản trở khai thác thương mại.
Một biểu mức cứng còn dễ bị lạc hậu, không phù hợp với những khai thác, sử dụng trên môi trường số nhiều thay đổi. Trong khi việc tổng kết thực tiễn chưa kịp thời đáp ứng để sửa đổi, bổ sung.
Đồng thời, tại các Điều 6, 8, 13,15, 16, 18 dự thảo quy định việc khai thác, sử dụng trong từng lĩnh vực cụ thể đã có các tiêu chí, bảng biểu và phân chia trường hợp để xác định tiền bản quyền phù hợp.
Nghị định là văn bản quy định chi tiết khoản 4, Điều 42, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ về tiền bản quyền trong các trường hợp Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý quyền tác giả, quyền liên quan; đồng thời sẽ thay thế Nghị định số 18/2014/NĐ-CP và Nghị định số 21/2015/NĐ-CP.
Trong khi đó, Báo Lao động Thủ đô góp ý về nguyên tắc xác định tiền bản quyền (được quy định Điều 5).
Đơn vị này góp ý ban soạn thảo bổ sung các tiêu chí cụ thể như: mức độ sáng tạo, tính độc lập, giá trị sử dụng, thời lượng hoặc dung lượng tác phẩm; phạm vi khai thác (một lần, nhiều lần, in lại, phát sóng, đăng tải trực tuyến…).
Dự thảo Nghị định nên có hướng dẫn về tỷ lệ hoặc hệ số quy đổi đối với từng loại hình nhằm bảo đảm tính minh bạch. Ngoài ra, dự thảo quy định "theo thỏa thuận bằng văn bản", tuy nhiên chưa có nguyên tắc khung để các cơ quan đại diện làm căn cứ áp dụng.
Báo Lao động Thủ đô góp ý ban soạn thảo bổ sung một điều riêng quy định về nguyên tắc xác định tiền bản quyền khai thác, căn cứ vào các yếu tố như: doanh thu, thời hạn, phạm vi và hình thức sử dụng.
Về ý kiến này, ban soạn thảo cho biết, dự thảo đã quy định cơ chế thỏa thuận giữa cơ quan đại diện chủ sở hữu và bên khai thác, sử dụng trên cơ sở một số tiêu chí cụ thể.
Tuy nhiên, ban soạn thảo tiếp thu ý kiến góp ý, tiến hành rà soát và bổ sung thêm một số tiêu chí làm căn cứ thỏa thuận, bảo đảm gắn liền với thực tiễn khai thác, sử dụng tác phẩm điện ảnh.
Đồng thời, lĩnh vực điện ảnh hiện đang xây dựng Nghị định quy định về phát hành, phổ biến phim thực hiện nhiệm vụ chính trị để quy định cụ thể các nội dung đặc thù.
Đề xuất mở rộng đối tượng hưởng tiền bản quyền khuyến khích
Đóng góp ý kiến về dự thảo Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực: Điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí và xuất bản, Sở VH, TT&DL Hải Phòng đề xuất:
Tại khoản 4 Điều 3 dự thảo Nghị định, đề nghị quy định thêm các loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian đặc thù của địa phương để được hưởng chế độ tiền bản quyền khuyến khích, ngoài các loại hình đã được liệt kê (tuồng, chèo, cải lương, kịch dân ca, múa rối) như: Xẩm, Ca trù,…
Về ý kiến này, ban soạn thảo cho biết sẽ tiếp thu ý kiến, sửa đổi, bổ sung điểm a khoản 4 Điều 3 dự thảo như sau: "a) Tác phẩm thuộc đề tài về trẻ em, dân tộc thiểu số; tác phẩm thuộc loại hình nghệ thuật truyền thống có xác định tác giả; tác phẩm thuộc loại hình giao hưởng, opera, kịch múa (ba lê), xiếc; tác phẩm thuộc thể loại phóng sự điều tra; tác phẩm dành cho người khuyết tật".
Ban soạn thảo cho biết đồng thời sẽ chỉnh sửa tương ứng tại khoản 5 Điều 12 dự thảo Nghị định. Ngoài ra, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm đưa ra quan điểm: Tại Điều 17 dự thảo Nghị định mới, việc xác định tác quyền khi sử dụng ngân sách nhà nước chỉ thanh toán cho tác giả một lần.
Khi nhà xuất bản sử dụng lại tác phẩm đó với mục đích thương mại thì phải xin phép và thanh toán tiền bản quyền với mức nhuận bút từ tương ứng 1/2 so với xuất bản lần đầu khi ngân sách nhà nước thanh toán.
Tuy nhiên, với công thức tính theo giá thành sản xuất, tiền tác quyền cho những lần xuất bản tiếp theo, nếu số lượng in nhiều hơn lần đầu, thì tiền bản quyền sẽ rất lớn so với lần xuất bản đầu do ngân sách nhà nước thanh toán.
Như vậy sẽ gây khó khăn trong việc tìm tác giả sáng tác, khi quyền lợi của tác giả không gắn với các lần in tiếp theo.
Đơn vị đề xuất xuất vẫn giữ nguyên tỷ lệ nhuận bút theo Điều 13 Nghị định 18. Về ý kiến này, Bộ VH, TT&DL giải trình và tiếp thu: Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ thì tiền bản quyền là khoản tiền trả cho việc sáng tạo hoặc chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm.
Về nội dung này, cơ quan chủ trì soạn thảo cho biết đã chỉnh sửa dự thảo và tách quy định về tiền bản quyền đối với sáng tạo tác phẩm để xuất bản và tiền bản quyền đối với sử dụng tác phẩm để xuất bản thành khoản 1, khoản 2 Điều 17 để rõ ràng, cụ thể trong quá trình thực hiện.
Theo Bộ VH, TT&DL, quá trình tổng kết thi hành Nghị định số 21/2015/NĐ-CP quy định về nhuận bút, thù lao đối với tác phẩm điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu và các loại hình nghệ thuật biểu diễn khác có một số vướng mắc, bất cập, dẫn đến khó khăn trong triển khai thi hành. Cụ thể là vấn đề tiền bản quyền trong quá trình sáng tạo, quy định về các thành phần sáng tạo chưa rõ.
Bên cạnh đó, vấn đề tiền bản quyền trong quá trình khai thác, sử dụng, chưa có quy định cụ thể các nội dung về đưa vào khai thác, sử dụng các quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý; quản lý, sử dụng khoản tiền bản quyền thu được từ khai thác, sử dụng này; chi trả nhuận bút (tiền bản quyền) khuyến khích khi tác phẩm được khai thác, sử dụng. Dự thảo Nghị định gồm 7 chương, 21 điều.
So với Nghị định số 21/2015/NĐ-CP và Nghị định số 18/2014/NĐ-CP, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo Nghị định có sự điều chỉnh cho phù hợp với quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan, quản lý, sử dụng tài sản công, ngân sách nhà nước hiện hành, cụ thể: làm rõ hơn về việc chi trả tiền bản quyền theo 2 giai đoạn: sáng tạo và khai thác, sử dụng; chỉ quy định đối với các trường hợp sử dụng nguồn kinh phí thuộc ngân sách nhà nước; bổ sung quy định việc quản lý, sử dụng tiền bản quyền thu được.
Đáng chú ý, dự thảo Nghị định bổ sung một số nội dung, như quy định về tiền bản quyền trả cho việc khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý (khoản 2, Điều 3).
Quy định về tiền bản quyền khuyến khích trong giai đoạn khai thác, sử dụng mà có lợi nhuận.
Dự thảo đề xuất mức tiền bản quyền khuyến khích thực hiện theo thỏa thuận giữa các bên nhưng tổng số không quá 10% lợi nhuận thu được, bảo đảm không giảm nguồn thu ngân sách nhà nước, đồng thời tạo động lực vật chất và tinh thần cho các tác giả để tiếp tục sáng tạo các tác phẩm chất lượng cao, có khả năng khai thác thương mại (điểm c, khoản 4, Điều 3).
Ngoài ra còn có quy định việc quản lý, sử dụng số tiền bản quyền thu được từ việc khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý và xác định số tiền nộp ngân sách nhà nước, phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và ngân sách nhà nước (khoản 7, Điều 3).