Theo các chuyên gia, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, mưa lũ lớn liên tiếp xảy ra đã tạo thách thức rất lớn với công tác vận hành, bảo đảm an toàn hồ đập.
Lũ chồng lũ tạo áp lực cho hồ đập
Chiều 21/11, tại Hà Nội, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức diễn đàn "Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước".
Ông Vũ Minh Việt, Phó tổng biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường.
Theo ông Vũ Minh Việt, Phó tổng biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, diễn đàn diễn ra trong một bối cảnh đặc biệt khi nhiều tỉnh miền Trung như Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai đang trải qua những đợt lũ dữ dội. Trong khi đó, tại phía Bắc, nhiều địa phương cũng mới hứng chịu trận ngập lụt lịch sử trên diện rộng.
Theo ông, trên thực tế, mưa lớn ở thượng nguồn và các lưu vực đang đặt ra thách thức rất lớn cho công tác quản lý, vận hành, đảm bảo an toàn công trình thủy lợi, hồ chứa nước, đồng thời khai thác hiệu quả nguồn nước phục vụ sản xuất, dân sinh.
Làm thế nào để vận hành an toàn? Làm thế nào để điều tiết lũ kịp thời, chính xác, đảm bảo an toàn công trình và gây ra ảnh hưởng thấp nhất đối với vùng hạ du? Cần làm gì để thông tin kịp thời, chính thống khi phải đối mặt với các tình huống nguy hiểm, khẩn cấp để toàn dân chủ động ứng phó?...
"Chúng ta có thể trả lời được khi đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ vào vận hành đập, hồ chứa nước. Và phải coi đó là giải pháp đột phá và cần phải được ưu tiên hàng đầu", ông Vũ Minh Việt nói.
Ông Phan Tiến An, Trưởng phòng An toàn đập và Hồ chứa nước (Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi).
Chia sẻ tại diễn đàn, ông Phan Tiến An, Trưởng phòng An toàn đập và Hồ chứa nước (Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi) cho biết, cả nước có khoảng 7.315 đập, hồ chứa thủy lợi, trong đó có 592 đập dâng có chiều cao trên 5m và 6.723 hồ chứa thủy lợi.
Tổng dung tích trữ khoảng 15 tỷ m³, tạo nguồn nước tưới cho gần 1,1 triệu ha đất nông nghiệp và cấp khoảng 1,5 tỷ m³ nước cho sinh hoạt, công nghiệp cũng như ngành kinh tế khác.
Ông An khẳng định, thời gian qua, mặc dù mưa lũ cực đoan liên tục xảy ra, nhưng không có sự cố lớn về công trình. Các hồ chứa lớn có cửa van đã vận hành hợp lý góp phần cắt giảm lũ hiệu quả cho vùng hạ du.
Cũng theo ông An, qua theo dõi, cho thấy mức độ ứng dụng công nghệ trong quản lý an toàn đập còn thấp, hầu hết 17 nội dung quản lý an toàn đập hiện được thực hiện thủ công, nhất là nhóm các hồ vừa và nhỏ do địa phương quản lý.
Việc xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu đập, hồ chứa của các địa phương còn phân tán, thủ công, chưa đồng bộ trên một nền tảng chung.
Bên cạnh đó, yêu cầu về hạ tầng đáp ứng ứng dụng AI, dữ liệu lớn; năng lực cán bộ cũng như nguồn lực đầu tư còn hạn chế. Trong khi đó, cơ chế phối hợp chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành chưa rõ ràng.
Do vậy, công tác tổng hợp nắm bắt cơ sở dữ liệu, vận hành hồ chứa phục vụ quản lý, chỉ đạo điều hành gặp rất nhiều khó khăn, tốn thời gian và công sức, ảnh hưởng đến tính kịp thời trong việc hỗ trợ ra quyết định, nhất là trong thời điểm mưa lũ lớn xảy ra.
Sớm chuẩn hóa, nâng cấp dữ liệu về hồ đập
TS Nguyễn Văn Mạnh, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ (Viện Quy hoạch Thủy lợi) cho rằng, cần sớm có giải pháp hình thành cơ sở dữ liệu lớn, dùng chung.
TS Nguyễn Văn Mạnh, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ (Viện Quy hoạch Thủy lợi).
Bên cạnh đó, cần chuẩn hóa dữ liệu toàn ngành như mã định danh công trình-trạm, mô hình dữ liệu thống nhất, đơn vị đo, siêu dữ liệu, định dạng trao đổi dùng chung từ cấp bộ, tỉnh và đơn vị quản lý.
Tại diễn đàn, GS.TS Nguyễn Quốc Dũng, Phó chủ tịch Thường trực Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam kiến nghị, cần sớm hoàn thiện, thống nhất thể chế quản lý, xã hội hóa dịch vụ công, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, AI vào quy hoạch.
"Chúng ta cũng cần hiện đại hóa bộ công cụ tính toán hỗ trợ vận hành công trình thủy lợi. Thúc đẩy AI, các công nghệ truyền dữ liệu trong mọi điều kiện thời tiết. Tiếp tục nâng cấp chất lượng dự báo, tích hợp AI trong dự báo mưa.
Bên cạnh đó, tôi cho rằng cần tăng cường đào tạo, chuyển giao công nghệ, hợp tác quốc tế và liên thông các hệ thống cơ sở dữ liệu khí tượng thủy văn để tích hợp vào hạ tầng số của ngành thủy lợi", TS Nguyễn Văn Mạnh đề xuất.
Đề xuất tại diễn đàn, ông Phan Tiến An cho rằng, việc làm tiên quyết hiện nay là phải chuyển đổi từ phương thức quản lý truyền thống sang quản lý thông minh dựa trên nền tảng số. Xây dựng hệ thống hỗ trợ ra quyết định vận hành hồ chứa thủy lợi đáp ứng tính kịp thời, chính xác, linh hoạt và chủ động.
Toàn cảnh diễn đàn "Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước", chiều 21/11.
Theo đó, cần hoàn thiện pháp lý thông qua việc ban hành tiêu chuẩn về cơ sở dữ liệu, quan trắc. Cần sớm hoàn thiện, nâng cấp cơ sở dữ liệu về đập và hồ chứa nước, đảm bảo thống nhất, đồng bộ giữa trung ương và địa phương. Đồng thời, nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng AI cũng như các công nghệ tiên tiến vào quản lý.