Cho thuê xe máy tự lái được xem là một dịch vụ tiện lợi, đáp ứng nhu cầu di chuyển linh hoạt của nhiều người, đặc biệt là khách du lịch. Tuy nhiên, dịch vụ này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ và hệ lụy nếu không được quản lý chặt.
Nhiều rủi ro, hệ lụy
Dịch vụ thuê xe máy tự lái hiện rất phát triển, thậm chí dịch vụ này còn xuất hiện nhan nhản trên các nền tảng mạng xã hội và các ứng dụng đặt xe trực tuyến, giúp khách hàng dễ dàng tìm kiếm và thuê xe một cách nhanh chóng, tiện lợi với thủ tục đơn giản. Tuy nhiên, dịch vụ này cũng tiềm ẩn không ít rủi ro, hệ lụy với nhiều vụ việc xảy ra.
Để tránh hạn chế rủi ro, hệ lụy từ dịch vụ cho thuê xe máy tự lái, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra hoạt động của các cơ sở cho thuê xe, đặc biệt tại các điểm du lịch, khu đông du khách (ảnh minh hoạ)
Câu chuyện của anh Nguyễn Long, chủ một chủ cửa hàng lâu năm ở quận Cầu Giấy (Hà Nội) là một ví dụ điển hình. Anh Long cho biết, năm 2024, anh cho một khách thuê xe 1 tuần để đi lại, tuy nhiên, chưa được một ngày thì anh nhận được tin báo từ công an: Chiếc xe Wave Alpha của anh đang bị tạm giữ vì liên quan đến một vụ cướp giật.
Khi công an đến làm việc, xác minh, anh Long phải mất rất nhiều thời gian để giải trình, chứng minh mình chỉ là người cho thuê xe, không liên quan đến vụ án. "Chiếc xe bị tạm giữ một thời gian để phục vụ điều tra, thế tôi lại phải gác các việc khác lại để giải quyết rắc rối này, vừa mất thời gian lại bị thiệt hại kinh tế khi xe nằm im một chỗ", anh Long kể.
Không chỉ là vi phạm hay phạm pháp, những vụ tai nạn giao thông do khách thuê xe máy tự lái gây ra cũng là vấn đề nan giải mà nhiều cửa hàng, đơn vị cho thuê gặp phải.
Anh Nguyễn Văn Hưng, chủ cửa hàng cho thuê xe máy nhỏ ở khu vực phố cổ Hà Nội ngao ngán kể về lần xe của mình bị khách thuê gây tai nạn. Mặc dù, khi ký hợp đồng các điều khoản ràng buộc khách thuê rất rõ ràng, đầy đủ thủ tục giấy tờ theo quy định của pháp luật nhưng khi khách thuê xe "vướng" vào vi phạm, chủ cửa hàng vẫn phải là người liên đới, đứng ra giải quyết trách nhiệm ở góc độ nào đó.
Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Xây dựng, khi khách có nhu cầu thuê xe máy tự lái chỉ cần đặt cọc với đơn vị thuê từ 1 triệu đồng đối với dòng xe số và 2 triệu đồng kèm theo bản chính căn cước công dân hoặc hộ chiếu. Một số nơi linh động không giữ giấy tờ nếu khách có vé máy bay khứ hồi hoặc chỉ chụp lại giấy tờ để lưu.
"Khách thuê xe là sinh viên, thuê xe đi chơi va quyệt xe với ô tô. Chiếc xe máy hư hỏng nặng, khách thì bị thương nhẹ. Tuy nhiên, sự cố này khiến mình gặp rắc rối khi phải bỏ thời gian làm việc với công an để làm rõ trách nhiệm và sửa chữa xe sau tai nạn", anh Hưng chia sẻ.
Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Xây dựng, trên các diễn đàn Zalo, Facebook nhóm hội nội bộ, nhiều chủ cửa hàng cho thuê xe cảnh báo nhau về việc xe bị thuê để đi giao dịch ma túy.
Đơn cử như một trường hợp điển hình được lan truyền chóng mặt vào cuối năm 2024 là chiếc xe máy của một cửa hàng ở Thành phố Hồ Chí Minh bị công an thu giữ do liên quan đến đường dây buôn bán ma túy.
Dù chủ cửa hàng không hề biết việc chiếc xe của mình bị sử dụng vào mục đích phạm pháp, nhưng vẫn phải mất thời gian phối hợp làm việc, giải trình với cơ quan công an về trách nhiệm của bên cho thuê xe.
Từ câu chuyện trên cho thấy, đây là nỗi lo lớn nhất của các chủ cửa hàng cho thuê xe máy tự lái, bởi nó không chỉ dừng lại ở thiệt hại tài sản mà còn tiềm ẩn nguy cơ liên đới trách nhiệm pháp lý hình sự.
Bên cạnh đó, trong thực tế, nhiều vụ việc lừa đảo cũng xuất hiện từ chiêu trò thuê xe đi cầm cố, bán xe đã được các cơ quan chức năng vạch trần, xử lý. Qua đó cũng cho thấy, những rủi ro mà các đơn vị, cửa hàng cho thuê xe tự lái thường xuyên phải đối mặt. Chủ xe không chỉ mất tài sản mà còn tốn kém thời gian, chi phí pháp lý và chịu áp lực tâm lý nặng nề trong quá trình thu hồi.
Cần có hành lang pháp lý chuyên biệt
Cũng theo tìm hiểu của phóng viên Báo Xây dựng, dịch vụ cho thuê xe gắn máy tự lái mang lại lợi ích lớn về kinh tế - xã hội, mặt khác, cho thuê xe tự lái thuận tiện cho người dân và du khách đi lại trong khi đó, giá thuê xe gắn máy tự lái rẻ hơn taxi, xe công nghệ.
Hợp đồng thuê xe máy tự lái của một đơn vị đã quy định rõ, nếu người thuê vi phạm giao thông, vi phạm pháp luật... khi thuê xe thì sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật.
Tuy nhiên, loại hình kinh doanh này còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và an toàn giao thông. Pháp luật hiện hành ở Việt Nam chưa có quy định chuyên biệt cho hoạt động cho thuê xe máy tự lái, dẫn đến lỗ hổng quản lý và mất an toàn giao thông. Cụ thể, hoạt động không đăng ký kinh doanh. Nhiều đơn vị, cá nhân cho thuê tự phát, không đăng ký hộ kinh doanh; không ký hợp đồng rõ ràng giữa các bên.
Bên cạnh đó, việc cho thuê xe không có hợp đồng giấy tờ cụ thể khiến khó xử lý khi xảy ra sự cố như mất xe, tai nạn cũng như xác định quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của các bên khi xảy ra tranh chấp hay sự cố.
Thậm chí, các tổ chức, cá nhân kinh doanh cho thuê xe tự lái thiếu kiểm soát người thuê xe như không kiểm tra giấy phép lái xe, giấy tờ tùy thân dẫn đến nguy cơ xe bị sử dụng vào mục đích phạm tội hoặc cho người không đủ điều kiện điều khiển.
Theo Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) về Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ: Người nào giao phương tiện giao thông cơ giới đường bộ cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện mà gây hậu quả nghiêm trọng (chết người, thương tật nặng, thiệt hại tài sản…) thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Như vậy, nếu cơ sở cho thuê xe giao xe cho người: Không có giấy phép lái xe hợp pháp; đang sử dụng rượu bia, chất kích thích và sau đó người thuê gây tai nạn nghiêm trọng, thì chủ cơ sở cho thuê có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với vai trò đồng phạm hoặc người giao xe trái quy định", Luật sư Huế cho biết.
Đặc biệt, không đảm bảo về bảo hiểm phương tiện và không quản lý được chất lượng xe. Nhiều xe không có bảo hiểm trách nhiệm dân sự, người thuê nếu gặp tai nạn sẽ không được bảo vệ. Ngoài ra, một số xe thuê không đảm bảo an toàn kỹ thuật, không kiểm tra định kỳ, gây nguy hiểm cho người thuê.
Nhìn nhận vấn đề này dưới góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Danh Huế, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Công ty Luật Hừng Đông cho rằng, để quản lý chặt dịch vụ cho thuê xe máy tự lái, tránh những vụ việc đáng tiếc xảy ra như: gây tai nạn giao thông, cầm cố, hoặc dùng xe tự lái để vận chuyển ma túy, hàng cấm hay thuê xe rồi làm hư hỏng..., cần xây dựng quy định pháp lý riêng về cho thuê xe máy tự lái, tương tự như Nghị định 10/2020/NĐ-CP đối với ô tô.
Bên cạnh đó, yêu cầu đăng ký kinh doanh bắt buộc đối với cá nhân, hộ kinh doanh hoạt động thường xuyên. Đồng thời, quy định hợp đồng mẫu, trách nhiệm kiểm tra giấy tờ, bảo hiểm xe khi cho thuê.
Cũng theo luật sư Huế, cần tăng cường kiểm tra xử lý vi phạm từ phía lực lượng công an giao thông và quản lý thị trường. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra hoạt động của các cơ sở cho thuê xe, đặc biệt tại các điểm du lịch, khu đông du khách.
"Ban hành quy định bắt buộc các cơ sở phải kiểm tra giấy phép lái xe, tình trạng sức khỏe, và ký hợp đồng rõ ràng và tuyên truyền, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình cho thuê sai quy định nhằm ngăn chặn tai nạn giao thông và đảm bảo trật tự an toàn xã hội", luật sư Huế phân tích.