Sáng 5/11, tại phiên chuyên đề 2 của diễn đàn Phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2025, các đại biểu tập trung thảo luận về việc làm thế nào để đô thị vừa phát triển thịnh vượng, vừa duy trì khả năng thích ứng và chống chịu trước biến đổi khí hậu?
Tăng cường năng lực chống chịu đô thị từ thể chế, quy hoạch đến hạ tầng
Phát biểu khai mạc phiên chuyên đề 2, ông Trần Văn Giải Phóng, cán bộ chương trình cấp cao, Đại sứ quán Thuỵ Sỹ tại Việt Nam cho biết: "Các đô thị từ Bắc vào Nam liên tục phải đối mặt với ngập úng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân và hạ tầng thiết yếu. Điều này cho thấy khả năng chống chịu đô thị không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà liên quan đến an toàn cộng đồng và tính bền vững kinh tế - xã hội".
Toàn cảnh phiên chuyên đề số 2.
Ông Trần Văn Giải Phóng nhấn mạnh 5 ưu tiên gồm: Tăng cường quản lý điều phối; lấy người dân làm trung tâm; đảm bảo tài chính bền vững; phát triển nguồn nhân lực và chuyển hóa kiến thức thành năng lực hệ thống.
Tham luận tại phiên chuyên đề 2, ông Nguyễn Dư Minh, Phó trưởng phòng Thẩm định dự án đầu tư phát triển đô thị, Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) trình bày về kết quả triển khai Đề án phát triển đô thị ứng phó biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2025 theo Quyết định 438/QĐ-TTg (Đề án).
Tính đến nay, trong số 45 địa phương thuộc phạm vi thực hiện Đề án, đã có 43 địa phương ban hành kế hoạch triển khai; 19 địa phương xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung; 14 tỉnh có bản đồ rủi ro ngập lụt; 11 tỉnh triển khai Atlas khí hậu.
Bên cạnh những kết quả bước đầu, ông Minh lưu ý vẫn còn tồn tại về năng lực quản lý, hạ tầng số và cơ chế phối hợp liên ngành. Giai đoạn 2026 - 2030, Đề án sẽ ưu tiên quy hoạch thích ứng khí hậu cực đoan, giảm phát thải khí nhà kính và phát triển đô thị xanh - thông minh.
Về vấn đề phòng chống ngập lụt đô thị các tỉnh ven biển miền Trung, ông Phạm Doãn Khánh, Phó trưởng phòng Hợp tác quốc tế, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã đưa ra những phân tích thực trạng ngập lụt đô thị tại các tỉnh ven biển miền Trung do địa hình thấp, mưa lớn bất thường và quản lý phát triển đô thị chưa hiệu quả. Các trận lũ lịch sử như năm 1999, 2020 đã gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản.
Ông Khánh đề xuất nhóm giải pháp như: Nâng cấp hệ thống thoát nước, tăng diện tích bề mặt thấm nước, quản lý chặt chẽ sử dụng đất, phát triển không gian xanh, tăng cường cảnh báo sớm và giáo dục cộng đồng để nâng cao năng lực ứng phó.
Đặt người dân vào trung tâm và đảm bảo công bằng trong thích ứng khí hậu
Trong tham luận về góc nhìn xã hội, bà Sabina Stein, Trưởng ban Quản trị và Tham gia, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) nhấn mạnh, các đô thị như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng đang phải đối diện với nắng nóng cực đoan, ô nhiễm không khí và ngập lụt gia tăng.
Những nhóm dân cư dễ tổn thương gồm lao động ngoài trời, người già, người có bệnh nền và người khuyết tật. Theo khảo sát Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI) do UNDP triển khai, niềm tin của người dân đối với hiệu quả quản trị môi trường có xu hướng giảm.
Bà Sabina Stein khuyến nghị đô thị cần lồng ghép tiếng nói cộng đồng vào hoạch định chính sách và ưu tiên các giải pháp bảo đảm công bằng trong thích ứng khí hậu.
Ở góc độ quy hoạch và thể chế, ông Antonie Mougenot, chuyên gia phát triển đô thị, Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) cho rằng, nhiều đô thị hiện được phát triển dựa trên dữ liệu khí hậu cũ, không còn phù hợp với mưa cực đoan và nước biển dâng.
AFD đề xuất bắt buộc mô phỏng thủy văn - thủy lực trong quy hoạch, cập nhật tiêu chuẩn xây dựng theo kịch bản khí hậu mới, lồng ghép quản lý đất - nước - hạ tầng và thiết lập nền tảng dữ liệu thống nhất giữa các bộ ngành.
"Khả năng chống chịu bắt đầu từ quy hoạch và quy hoạch phải bắt đầu từ nhận diện rủi ro", ông Antonie Mougenot nhấn mạnh.
Tập trung vào tài chính khí hậu, ông Steven Louis Rubinyi, chuyên gia cao cấp về Quản lý rủi ro thiên tai, Ngân hàng Thế giới cho biết, đô thị đóng góp hơn 70% GDP và 90% việc làm phi nông nghiệp mới của Việt Nam, nhưng phần lớn nằm ở vùng dễ tổn thương bởi thiên tai.
Thiệt hại trung bình hằng năm lên tới 3,75 tỷ USD. Kinh nghiệm từ dự án phát triển đô thị chống chịu khí hậu tại Cần Thơ cho thấy thời gian ngập đã giảm 60% nhờ đầu tư hạ tầng thông minh khí hậu.
Ông Steven Louis Rubinyi đề xuất mở rộng nguồn vốn ưu đãi, gắn nhãn ngân sách khí hậu và tích hợp đánh giá rủi ro thiên tai vào mọi quyết định đầu tư công.
Kết thúc phiên thảo luận, đại diện đơn vị tư vấn tại đồng bằng sông Cửu Long trình bày giải pháp thoát nước đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu thông qua mô hình "thành phố bọt biển" thí điểm tại phường Lý Văn Lâm, TP Cà Mau.
Mô hình kết hợp hạ tầng xanh và hạ tầng xám, giúp lưu giữ hơn 1,16 triệu m³ nước mưa (chiếm 61,46% lượng mưa tính toán), giảm nhu cầu xây dựng công trình thoát nước kiên cố và tiết kiệm chi phí vận hành.
Các ý kiến tại Phiên chuyên đề 2 đều thống nhất rằng phát triển đô thị chống chịu khí hậu là nhiệm vụ lâu dài và cấp bách. Cần hoàn thiện thể chế, đảm bảo tài chính bền vững, nâng cao năng lực nhân lực và đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ. Sự đồng hành của cộng đồng và hợp tác quốc tế sẽ góp phần xây dựng hệ thống đô thị Việt Nam an toàn hơn, xanh hơn và bền vững hơn trong tương lai.
