Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa đã tạo chuyển biến rõ nét trong nhận thức, hành động của nhiều bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp.
Tuy nhiên, những rào cản về cơ chế, nguồn lực vẫn đặt ra yêu cầu phải đổi mới mạnh mẽ cách tiếp cận trong giai đoạn tới, nhằm đưa năng suất thực sự trở thành động lực cốt lõi của tăng trưởng kinh tế.
Phát triển năng suất trong doanh nghiệp gắn với các tiêu chuẩn phát triển bền vững như ESG, giảm phát thải carbon (Ảnh S.T).
Những chuyển động tích cực
Giai đoạn 2021 - 2025 đánh dấu bước triển khai quan trọng của Chương trình 1322 (Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021 - 2030 được phê duyệt tại Quyết định số 1322/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) trong bối cảnh nền kinh tế chịu nhiều tác động từ đại dịch COVID-19, biến động chuỗi cung ứng và thiên tai.
Trong điều kiện khó khăn đó, việc duy trì và mở rộng hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng cho thấy nỗ lực lớn của cơ quan quản lý và sự đồng hành ngày càng rõ nét của cộng đồng doanh nghiệp.
Thông qua chương trình, hàng nghìn doanh nghiệp trên cả nước đã được hỗ trợ áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống quản lý và công cụ cải tiến hiện đại. Nhiều doanh nghiệp ghi nhận năng suất lao động tăng trên 30%, hiệu suất sử dụng thiết bị tăng khoảng 20%, chi phí sản xuất giảm hơn 10%.
Đặc biệt, hơn 100 mô hình điểm về nâng cao năng suất chất lượng đã được hình thành, trở thành "hạt nhân" lan tỏa phương thức quản trị tiên tiến và tư duy cải tiến liên tục trong sản xuất, kinh doanh.
Không chỉ dừng ở hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp, chương trình còn góp phần củng cố hạ tầng chất lượng quốc gia thông qua việc phát triển hệ thống tiêu chuẩn quốc gia hài hòa với quốc tế, nâng cao năng lực các tổ chức chứng nhận, thử nghiệm, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường xuất khẩu.
Công tác đào tạo, truyền thông được đẩy mạnh, từng bước đưa kiến thức năng suất chất lượng vào các chương trình đào tạo chính thức của nhiều trường đại học, cao đẳng, góp phần chuẩn bị nguồn nhân lực cho tương lai.
Những "điểm nghẽn" cần tháo gỡ
Dù đạt nhiều kết quả tích cực, việc triển khai Chương trình vẫn bộc lộ không ít hạn chế. Trước hết, mức độ tham gia và hiệu quả thực hiện giữa các bộ, ngành, địa phương còn chưa đồng đều. Một số địa phương triển khai còn cầm chừng, quy mô nhỏ, chủ yếu tập trung xây dựng tiêu chuẩn mà chưa chú trọng hỗ trợ doanh nghiệp cải tiến thực chất. Cơ chế tài chính còn hạn chế, mức hỗ trợ chưa đủ hấp dẫn, trong khi nhiều doanh nghiệp - nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn trong việc bố trí vốn đối ứng.
Một thách thức khác là nguồn nhân lực cho hoạt động nâng cao năng suất chất lượng còn thiếu và yếu. Mục tiêu đào tạo, chứng nhận đội ngũ chuyên gia năng suất giai đoạn 2021 - 2025 chưa đạt như kỳ vọng.
Ở nhiều địa phương, đội ngũ cán bộ và chuyên gia tư vấn còn hạn chế về kinh nghiệm thực tiễn và khả năng tiếp cận chuẩn mực quốc tế, ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng nhân rộng các mô hình cải tiến.
Bên cạnh đó, sự tham gia của các hiệp hội ngành hàng và cam kết lâu dài của doanh nghiệp trong duy trì, mở rộng kết quả cải tiến chưa thật sự bền vững. Không ít mô hình đạt kết quả tốt trong thời gian hỗ trợ nhưng gặp khó khăn khi dự án kết thúc.
Để năng suất trở thành động lực tăng trưởng
Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới tăng trưởng nhanh và bền vững, năng suất được xác định là yếu tố then chốt.
Để Chương trình 1322 phát huy hiệu quả cao hơn trong giai đoạn tới, trước hết cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng linh hoạt, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, giảm thủ tục hành chính và đa dạng hóa hình thức hỗ trợ ngoài khuôn khổ nhiệm vụ khoa học và công nghệ.
Song song đó, các bộ, ngành, địa phương cần chủ động bố trí nguồn lực và lồng ghép Chương trình 1322 với các chương trình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển sản phẩm chủ lực, OCOP nhằm tối ưu hóa nguồn lực và tạo hiệu ứng lan tỏa.
Việc hỗ trợ doanh nghiệp cần gắn chặt với chuyển đổi số, sản xuất thông minh, năng suất xanh, kinh tế tuần hoàn và các tiêu chuẩn phát triển bền vững như ESG, phát thải carbon.
Đặc biệt, phát triển đội ngũ chuyên gia năng suất chất lượng phải được coi là nhiệm vụ trọng tâm. Cần đổi mới phương thức đào tạo, mở rộng mạng lưới chuyên gia ở trung ương và địa phương, kết hợp đào tạo lý thuyết với tư vấn thực tiễn tại doanh nghiệp. Việc đưa kiến thức năng suất chất lượng vào hệ thống giáo dục và đào tạo nghề cũng cần được đẩy mạnh để tạo nền tảng nhân lực dài hạn.
Khi các "điểm nghẽn" được tháo gỡ và cách tiếp cận được đổi mới, Chương trình 1322 sẽ tiếp tục là đòn bẩy quan trọng, giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh, từ đó đóng góp bền vững vào tăng trưởng và vị thế của nền kinh tế trong giai đoạn phát triển mới.