Trong lịch sử, với sự biến động của tự nhiên, nhiều thành phố cổ đại trên thế giới đã bị biển nhấn chìm. Nhà cửa, đường phố và đền thờ đều bị vùi sâu dưới những con sóng và tới ngày nay, với sự tiến bộ của khoa học, bí ẩn dần được khám phá.
Một trong những thành phố chìm bí ẩn là Pavlopetri, nằm ở bán đảo Peloponnesus phía nam.
Đây là khu vực có người sinh sống từ thời Đồ Đá Mới vào khoảng năm 3500 TCN, sau đó dần trở thành một trung tâm thương mại quan trọng của Hy Lạp thời Mycenae (1650 - 1180 TCN).
Một hiện vật dưới đáy biển đang được khai quật (Ảnh: National Geographic).
Khu vực này thuộc biển Aegea, nơi thường xuyên xảy ra động đất và sóng thần. Sau nhiều biến động của địa chất, thành phố dần chìm xuống. Các công trình gần bờ bị bão biển và sóng thần tàn phá, trong khi mực nước biển Địa Trung Hải tăng dần theo thời gian. 3.000 năm về trước, toàn bộ Pavlopetri chính thức biến mất dưới mực nước biển.
Trong hàng thiên niên kỷ, tàn tích của thành phố nằm im lìm dưới lớp nước sâu khoảng 13 feet (gần 4m), bị phủ kín bởi lớp cát dày ngoài khơi đảo Laconia.
Tới năm 1967, trong quá trình khảo sát khoa học dọc bờ biển Peloponnesus để thu thập dữ liệu phục vụ nghiên cứu biến động mực nước biển, nhà hải dương học người Anh Nicholas Flemming mới phát hiện ra những di tích còn sót lại.
Trong quá trình khai quật, nhóm nghiên cứu đã xác định khoảng 15 tòa nhà, các sân trong, một mạng lưới đường phố và hai ngôi mộ.
Hình ảnh một công trình tại khu di chỉ Pavlopetri được phục dựng (Ảnh: National Geographic).
Tới năm 2009, các nhà khảo cổ học Chrysanthi Gallou và Jon Henderson tiếp tục khai quật khu di chỉ Pavlopetri với sự hợp tác của Bộ Văn hóa Hy Lạp.
Tại thời điểm đó, họ đã sử dụng những công nghệ tiên tiến nhất như robot, bản đồ sonar và đồ họa hiện đại để khảo sát toàn bộ khu vực. Trong vòng 5 năm, nhóm nghiên cứu đã thu thập đủ thông tin về thành phố chìm sâu dưới nước này.
Khu di chỉ Pavlopetri có diện tích hơn 1ha, với ba con đường chính nối liền khoảng 50 tòa nhà hình chữ nhật. Tại đây, các nhà khoa học đã phát hiện nhiều máy dệt với họa tiết Minoan, cho thấy Pavlopetri từng là một trung tâm thương mại thịnh vượng với ngành công nghiệp dệt may phát triển mạnh mẽ.
Những đồng tiền vàng được tìm thấy dưới đáy biển ngoài khơi Ai Cập (Ảnh: National Geographic).
Trong khi đó, ở ngoài khơi Ai Cập, các nhà khảo cổ học đã tìm hiểu lịch sử của hai thành phố cổ Thonis-Heracleion và Canopus thông qua lượng vàng - bạc lớn được tìm thấy tại đây.
Ở Thonis-Heracleion, các đồng tiền được tìm thấy có niên đại trải dài hơn 1.200 năm - từ thời Alexander Đại đế, qua thời kỳ La Mã, đến thời Byzantine.
Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn tìm thấy vô số trang sức, lễ vật được cho là để dâng lên các vị thần, qua đó, họ suy luận hai thành phố này từng sở hữu khối tài sản và quyền lực đáng kinh ngạc trước khi bị nhấn chìm dưới lòng biển.
Giới chuyên gia cho rằng, việc lần theo dấu vết của tiền tệ là hướng nghiên cứu đặc biệt quan trọng khi khai quật các địa điểm cổ bị chìm, bởi đồng tiền không chỉ phản ánh thương mại, mà còn cho thấy mức độ hoạt động kinh tế và đời sống nghề nghiệp của cư dân thời đó.