Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa tại Hà Nội và các thành phố lớn đang diễn ra nhanh chóng, một nghịch lý ngày càng rõ nét: mảng xanh đô thị ngày càng bị thu hẹp, trong khi nhu cầu tiếp cận không gian xanh của người dân lại tăng cao.
Thiếu mảng xanh - hệ lụy của đô thị nén
Việc mở rộng đô thị theo chiều cao, gia tăng mật độ dân cư nhưng thiếu quy hoạch đồng bộ về hạ tầng và không gian sống đang khiến nhiều khu vực nội đô rơi vào trạng thái quá tải.
Không chỉ giao thông ùn tắc, chất lượng không khí suy giảm, mà còn thiếu trầm trọng những khoảng xanh – nơi cư dân có thể thư giãn, vận động và kết nối với thiên nhiên.
Không gian xanh trở nên khan hiếm đặc biệt ở khu vực trung tâm
Theo nhiều chuyên gia quy hoạch, không gian xanh công cộng không chỉ đơn thuần là "phần trang trí" của đô thị, mà là một cấu phần quan trọng để đảm bảo chất lượng sống bền vững. Tuy nhiên, thực tế cho thấy phần lớn các dự án tại khu vực trung tâm vẫn ưu tiên tối đa hóa diện tích xây dựng, trong khi mảng xanh bị thu hẹp hoặc không đảm bảo tiêu chuẩn.
Hà Nội thiếu dự án xanh đúng nghĩa
Tại Hà Nội, không gian xanh tập trung chủ yếu ở các khu vực ngoại thành. Trong khi đó, khu vực nội đô – nơi có mật độ dân số cao, nhu cầu sử dụng không gian công cộng lớn – lại rất thiếu các dự án đảm bảo tỷ lệ cây xanh, mặt nước theo tiêu chuẩn đô thị hiện đại.
Khi khoảng xanh trở thành thứ "xa xỉ" giữa lòng phố thị, thì những dự án dành không gian cho cây xanh, mặt nước, công viên... lại càng trở nên hiếm hoi và có giá trị bền vững hơn bao giờ hết
Thống kê cho thấy, diện tích cây xanh công cộng bình quân đầu người tại Hà Nội hiện mới đạt khoảng 2–3 m²/người, thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn 9 m²/người theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Xu hướng xanh hóa và những nỗ lực cá biệt
Trong bối cảnh đó, một số chủ đầu tư đã lựa chọn phát triển theo hướng "đi ngược dòng" – tức ưu tiên không gian xanh, giảm mật độ xây dựng, tạo lập môi trường sống cân bằng hơn cho cư dân.
Khai Sơn City gây ấn tượng với không gian xanh mát với công viên, hồ điều hòa rộng lớn
Một ví dụ tiêu biểu có thể kể đến là Khu đô thị Khai Sơn City (Long Biên, Hà Nội) – nơi quy hoạch tổng thể theo định hướng "sống xanh – sống chất", với hệ thống công viên, hồ điều hòa và cây xanh nội khu chiếm tỷ lệ lớn trong tổng diện tích.
Theo đại diện chủ đầu tư, khu đô thị chỉ quy hoạch hơn 7.000 cư dân, nhưng được bao quanh bởi hệ thống công viên hồ điều hòa hơn 22ha.
Trong đó, công viên Ngọc Thụ rộng 7ha đã hoàn thiện, phần còn lại cũng đã nằm trong quy hoạch sử dụng đất đến năm 2025 của quận Long Biên. Như vậy, mức trung bình cây xanh – mặt nước tại đây đạt khoảng 28 m²/người, vượt xa tiêu chuẩn thông thường.
Không chỉ là không gian sống sinh thái, Khai Sơn City còn kết nối thuận tiện với phố cổ, trường học, trung tâm thương mại và các trục giao thông chính của Thủ đô. Dự án cũng nằm trong hành lang xanh sông Hồng theo Quyết định 700/QĐ-TTg – định hướng quy hoạch phát triển xanh của thành phố Hà Nội trong tương lai.
Bài toán quy hoạch xanh - cần giải pháp tổng thể
Việc xây dựng đô thị xanh không chỉ phụ thuộc vào ý chí của một số nhà đầu tư, mà cần được thúc đẩy bằng cơ chế quy hoạch, ưu đãi và ràng buộc pháp lý rõ ràng từ phía Nhà nước.
Các chuyên gia cho rằng, cùng với việc ban hành quy chuẩn thiết kế đô thị, Hà Nội cần có những chính sách khuyến khích phát triển không gian xanh nội đô, đồng thời giám sát chặt mật độ xây dựng trong các dự án nhà ở thương mại.
Chỉ khi mảng xanh không còn là "xa xỉ phẩm" trong đô thị, cư dân mới thực sự được sống trong một thành phố đáng sống – nơi cân bằng giữa phát triển kinh tế và chất lượng môi trường sống.