Việc xây dựng một hệ thống quy hoạch thống nhất, minh bạch, đủ tầm để dẫn dắt sự phát triển đô thị trong nhiều thập kỷ là yêu cầu cấp bách với Hà Nội.
Theo các chuyên gia, quy hoạch tầm nhìn trăm năm sẽ giúp Hà Nội xác định rõ không gian phát triển, tránh lặp lại tình trạng manh mún, chồng chéo.
Không nóng vội nhưng phải khẩn trương
Thành ủy Hà Nội vừa tổ chức Hội nghị công bố quyết định thành lập Ban Chỉ đạo và Tổ giúp việc triển khai, thực hiện quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065.
Quy hoạch tầm nhìn trăm năm giúp Hà Nội xác định rõ không gian phát triển.
Phát biểu tại hội nghị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Duy Ngọc nhấn mạnh, mục tiêu xây dựng quy hoạch phải hướng tới tầm nhìn trăm năm, khai thác được các không gian phát triển, các tài nguyên của Thủ đô; giải quyết dứt điểm các vấn đề quy hoạch đang đặt ra hiện nay.
Cùng với việc rà soát, điều chỉnh các quy định pháp luật liên quan; từ khai thác không gian ngầm, phát triển cấu trúc tầng cao - tầng thấp đến các vấn đề liên kết vùng, quá trình hoàn thiện 2 quy hoạch không nóng vội, nhưng phải khẩn trương.
Theo ông Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng), những bất cập về hạ tầng đô thị và hạ tầng thoát nước sau các trận mưa gây ngập úng vừa qua cho thấy yêu cầu cấp bách xây dựng một hệ thống quy hoạch thống nhất, minh bạch, đủ tầm để dẫn dắt sự phát triển đô thị Hà Nội trong nhiều thập kỷ tới.
"Việc Thành ủy Hà Nội thành lập 2 Ban chỉ đạo là động thái cần thiết, thể hiện quyết tâm chấn chỉnh toàn diện công tác quy hoạch của Thủ đô", ông Tiến nói.
TS Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng khẳng định, việc thành lập các Ban chỉ đạo là chủ trương đúng đắn, bởi Hà Nội đang gánh cùng lúc 2 hệ thống quy hoạch, có giá trị pháp lý và tác động trực tiếp đến việc xây dựng Thủ đô trong nhiều thập kỷ tới, bao gồm: Quy hoạch Thủ đô Hà Nội theo Luật Quy hoạch, tầm nhìn 2050; Điều chỉnh Quy hoạch chung Hà Nội theo Luật Quy hoạch đô thị, tầm nhìn 2065.
Quy hoạch phải mang tính kế thừa
Theo ông Hải, Hà Nội là Thủ đô của cả nước nên mọi quyết sách về quy hoạch đều phức tạp hơn các nơi khác.
Nếu không có một bộ phận điều phối đủ mạnh để thống nhất từ trên xuống dưới, quy hoạch rất dễ rơi vào tình trạng manh mún, chồng chéo và kéo dài như đã từng xảy ra trước đây.
Quy hoạch phải tuân thủ đầy đủ quy trình pháp luật.
Đặc biệt, Hà Nội đang bước vào đợt điều chỉnh quan trọng nhất từ trước tới nay, bao gồm cả ba không gian: Mặt đất - lòng đất - ven sông.
Các quy hoạch chuyên ngành về cao độ nền, thoát nước, không gian ngầm, chất thải rắn… đều phải được lập mới, hoặc cập nhật để bảo đảm phù hợp với quy hoạch chung.
Đây là những lĩnh vực Hà Nội chưa từng có quy hoạch tổng thể, lại tác động trực tiếp đến an toàn đô thị, chống ngập và ổn định hạ tầng.
Ông Hải cho rằng, quá trình triển khai không thể "đốt cháy giai đoạn". Quy hoạch phải tuân thủ đầy đủ quy trình pháp luật, tương tự như quy trình làm luật, bởi đây là cơ sở để Hà Nội thực hiện nhiều dự án lớn.
Một nguyên tắc quan trọng là không thể loại bỏ các quy hoạch cũ. Những quy hoạch đã có hiệu lực, đặc biệt liên quan đến hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội như cấp nước, thoát nước, nghĩa trang, cây xanh… cần được kế thừa làm nền tảng.
Việc rà soát và điều chỉnh hệ thống pháp luật liên quan đến quy hoạch Thủ đô cần bảo đảm dựa trên cơ sở đã có, qua đó chỉnh sửa, bổ sung những nội dung không còn phù hợp. Các vấn đề phức tạp hoặc vượt thẩm quyền cần được trình xin ý kiến cấp thẩm quyền xem xét, quyết định.
"Việc hoàn thiện quy hoạch không chỉ là nhiệm vụ của riêng địa phương mà là nhiệm vụ quốc gia. Trong quá trình triển khai, cần xác định rõ các điểm nghẽn và dựa trên quy hoạch mới để tạo nền tảng xử lý một cách căn cơ, đồng bộ.
Tầm nhìn trăm năm sẽ giúp Hà Nội xác định các cấu phần nền tảng cần hướng tới, tuy nhiên việc triển khai vẫn phải theo từng giai đoạn 5 năm, 10 năm, phù hợp với tình hình thực tế đất nước", ông Hải nói.
Xác định danh mục dự án, nguồn vốn đầu tư
Theo ông Nguyễn Hồng Tiến, việc thành lập các Ban chỉ đạo có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Quyết định điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô vừa được Thủ tướng phê duyệt cuối tháng 12/2024.
Theo quy định, Hà Nội là thành phố trực thuộc Trung ương, nên khi điều chỉnh quy hoạch chung phải lập thêm các quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật. Các quy hoạch hạ tầng kỹ thuật phải đồng bộ về thời gian triển khai với quy hoạch chung.
"Nếu chậm trễ như giai đoạn trước, đơn cử như Quy hoạch 1259 được phê duyệt năm 2011 nhưng đến giai đoạn 2013 - 2014 nhiều quy hoạch hạ tầng mới được thông qua, gây ảnh hưởng lớn đến tiến độ đầu tư.
Lần này Hà Nội làm rất quyết liệt. Điều đó tạo cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai các dự án đầu tư, từ các nhóm vốn ODA, PPP đến vốn ngân sách", ông Tiến phân tích.
Ông cho rằng, Hà Nội cần lập kế hoạch thực hiện các dự án, trong đó phải xác định rõ danh mục từng dự án hạ tầng; nguồn vốn và phương thức đầu tư; phân cấp, phân quyền để triển khai hiệu quả.
"Được biết, Sở Quy hoạch Kiến trúc hiện đang hoàn thiện hướng dẫn tích hợp quy hoạch phân khu và quy hoạch cấp xã để bảo đảm tất cả đều phù hợp với quy hoạch chung mới. Đây một yêu cầu then chốt để tránh lặp lại tình trạng "vênh" quy hoạch như giai đoạn trước", ông Tiến nói.
Nghiên cứu một số vấn đề mới phát sinh
Phát biểu tại Hội nghị công bố quyết định thành lập 2 Ban chỉ đạo, Phó chủ tịch Thường trực UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, còn một số vấn đề tồn tại, nhiệm vụ, yêu cầu mới cần nghiên cứu, xác lập trong điều chỉnh quy hoạch.
Trong đó, chưa thống nhất các giải pháp ý tưởng phát triển mới của Thủ đô, đặc biệt là thống nhất giải pháp chung để giải quyết các vấn đề tồn tại như tắc nghẽn giao thông, ngập lụt đô thị, ô nhiễm môi trường, không gian xanh, công cộng, phân bố dân cư.
Tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã xác định các đột phá phát triển như hoàn thiện mô hình đô thị đa cực, đa trung tâm, áp dụng tư duy hạ tầng dẫn dắt quy hoạch thay vì quy hoạch để xây dựng.
Với định hướng này, một số vấn đề mới phát sinh trong giai đoạn gần đây cần thiết phải nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô.