Theo TS Mạc Quốc Anh, mỗi mô hình đều có giải pháp và lộ trình khác nhau, nhưng việc liên kết, hợp tác sẽ giúp các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), thuận lợi hơn trong việc thực thi ESG bằng khoa học công nghệ.
Bắt đầu bằng những dự án nhỏ, chi phí thấp
Chiều nay (26/11), Báo Dân trí đã tổ chức Hội thảo "Thực thi ESG bằng khoa học công nghệ - Từ dữ liệu đến hành động". Đây là chương trình nằm trong chuỗi sự kiện của Diễn đàn ESG Việt Nam 2025 với chủ đề "Khoa học công nghệ và động lực cho phát triển bền vững".
Thực thi ESG là yếu tố then chốt giúp các doanh nghiệp phát triển bền vững.
Đánh giá về việc thực thi ESG tại các doanh nghiệp hiện nay, TS Mạc Quốc Anh, Viện trưởng Viện Kinh tế và phát triển doanh nghiệp, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội cho biết, mức độ ứng dụng giữa các nhóm doanh nghiệp đang rất khác nhau.
Phần lớn doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là SME, mới chỉ tiếp cận ESG ở mức độ tuân thủ bước đầu. "Thực thi ESG đã được ứng dụng vào ít nhất 3 nhóm hoạt động như số hóa quản trị và minh bạch dữ liệu ESG; công nghệ môi trường trong sản xuất; ứng dụng công nghệ vào trách nhiệm xã hội và quản trị. Tuy nhiên, 3 nhóm doanh nghiệp đang triển khai ESG theo các mức độ khác nhau", TS Mạc Quốc Anh nhận định.
Theo TS Mạc Quốc Anh, nhóm thứ nhất là các doanh nghiệp FDI và các tập đoàn lớn Việt Nam. Đây là nhóm đã ứng dụng khoa học công nghệ vào ESG một cách bài bản nhất. Nhóm này đóng vai trò "đầu tàu" kéo toàn chuỗi cung ứng cùng chuyển đổi.
Nhóm thứ hai là doanh nghiệp xuất khẩu, chịu áp lực tuân thủ quốc tế. Đây là nhóm chuyển đổi mạnh mẽ nhất trong 2 năm qua. Họ không đi theo "xu hướng" mà buộc phải làm để tồn tại trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Còn nhóm cuối cùng là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). SME chiếm 97% tổng số doanh nghiệp, nhưng chỉ khoảng 15-20% có hoạt động ESG rõ nét.
Nếu xét về mức độ ứng dụng công nghệ để giảm phát thải và tối ưu vận hành thì nhóm sản xuất đang dẫn đầu. Nhưng nếu xét về ứng dụng công nghệ trong quản trị ESG - thì thương mại, dịch vụ lại đi nhanh hơn.
"SME bắt đầu bằng các dự án nhỏ, chi phí thấp. Những bước nhỏ này giúp họ đáp ứng tiêu chí "green finance" của ngân hàng mà không phải đầu tư lớn. Các doanh nghiệp cũng cần chủ động tham gia các chương trình đào tạo ESG, công nghệ; hợp tác với các đối tác công nghệ để lập dự án vay vốn xanh", TS Mạc Quốc Anh nói.
Nhìn về tương lai, Việt Nam đang đứng trước cơ hội "nhảy vọt công nghệ" trong ESG. Với "Bộ tứ Nghị quyết chiến lược" 57 - 59 - 66 - 68, doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn mà ESG không chỉ là yêu cầu tuân thủ mà trở thành động lực tăng trưởng. Khi đó, doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ không cạnh tranh mà bổ trợ lẫn nhau, hình thành một hệ sinh thái ESG - Công nghệ - Đổi mới sáng tạo mang tầm quốc gia.
Thực thi ESG là yếu tố then chốt
Trong bối cảnh thế giới bước vào "kỷ nguyên kinh tế xanh", khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo đã trở thành "chìa khóa" then chốt giúp doanh nghiệp chuyển đổi mô hình tăng trưởng, đáp ứng tiêu chuẩn ESG và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.
Theo TS Mạc Quốc Anh, thực thi ESG bằng khoa học công nghệ giúp tiết kiệm 10-15% chi phí.
Tại Việt Nam, xu hướng này không còn ở giai đoạn khởi phát mà đang hình thành một làn sóng mới, nơi công nghệ không chỉ dừng lại ở tối ưu vận hành mà đã đi vào những cấu phần cốt lõi của quản trị doanh nghiệp: quản trị rủi ro, minh bạch dữ liệu, kiểm kê phát thải, quản trị chuỗi cung ứng và xây dựng văn hóa kinh doanh bền vững.
Chi phí thực thi ESG tốn kém hơn nhiều so với thông thường. Chẳng hạn như việc sử dụng nhiên liệu SAF - nhiên liệu bền vững, cho máy bay của Vietjet khiến hãng tốn kém từ 2-5 lần so với nhiên liệu truyền thống. Tuy nhiên, ông Tạ Hữu Thanh - Giám đốc Thương mại Công ty cổ phần Hàng không Vietjet cho rằng thực thi ESG là yếu tố cần phải làm. Các doanh nghiệp muốn phát triển bền vững phải đầu tư nghiên cứu, áp dụng khoa học công nghệ mới có thể cạnh tranh.
Theo ông Thanh, các doanh nghiệp sản xuất, để tồn tại và phát triển cần phải có hàm lượng công nghệ lớn và phải có tiêu chuẩn ESG trong vận hành! Một số quốc gia quy định ngặt nghèo như hàng nhập khẩu có đáp ứng tiêu chuẩn vào quốc gia đó hay không. Chính vì thế, doanh nghiệp nhanh chóng ứng dụng ESG thì mới có thể phát triển lâu dài và bền vững.
Đồng thời, các cơ quan quản lý cần sớm có những quy chuẩn, yêu cầu để doanh nghiệp tham gia ESG có thể nhanh chóng phát triển. Trong lĩnh vực vận chuyển, công nghệ rất cần thiết, ví dụ Trung Quốc đã tự động hóa gần như hoàn toàn nhờ tích hợp AI như lọc dữ liệu hàng hóa giúp đảm bảo ổn định về chất lượng.
"Đối với ngành của chúng tôi là hàng không, đã sử dụng nhiều thành quả về khoa học công nghệ như máy bay được cải tiến và áp dụng những công nghệ tốt, mới và tiết kiệm nhất để đáp ứng các chuẩn mực quốc tế. Trên cơ sở dữ liệu thu thập và được chia sẻ với các đối tác, chúng tôi đã dùng AI để phân tích và xây dựng lịch bay như loại máy bay này nên bay vào giờ nào, thời tiết ra sao? Trong trường hợp cơ sở hạ tầng có vấn đề gì, làm ảnh hưởng đến vận hành bay thì nhờ công nghệ chúng tôi có thể kịp thời khắc phục", ông Thanh chia sẻ.
Quá trình thực thi ESG vẫn gặp nhiều thách thức như đặc thù một số ngành có lượng phát thải cao, tài sản cố định lớn khó chuyển đổi nhanh, áp lực song song giữa bảo đảm an ninh năng lượng và giảm phát thải, chi phí đầu tư lớn và dữ liệu ESG còn phân tán, thiếu chuẩn hóa.
"Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN) đang sử dụng các giải pháp công nghệ để giải quyết những điểm nghẽn trong thu thập - chuẩn hóa dữ liệu ESG, hướng tới giám sát và đo lường phát thải, an toàn theo dữ liệu thực; từ đó dự báo và đưa ra quyết định điều chỉnh chiến lược, sản xuất, kinh doanh kịp thời", bà Đỗ Thị Thu Phương - Phó trưởng ban, Ban An toàn môi trường và phát triển bền vững - cho biết.