Nhiều chính sách đột phá làm nhà ở xã hội

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, sáng 20/5, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Điều chỉnh đối tượng được thuê

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, Đảng và Nhà nước quan tâm, xác định việc chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Chính phủ đã có đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030". Từ năm 2021 đến nay, số lượng căn hộ hoàn thành là 66.755 căn, đạt khoảng 15,6% mục tiêu của đề án đến năm 2025.

Bên cạnh chỉ ra những vướng mắc, khó khăn trong thủ tục quy hoạch, đầu tư, đấu thầu, nguồn lực… để thực hiện dự án nhà ở xã hội, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, thực tế hiện nay, nhiều người lao động trong khu công nghiệp không có khả năng mua nhà ở xã hội, không đủ tiền thuê các căn hộ chung cư thương mại giá cao.

Người lao động phải thuê nhà trọ do người dân xây dựng tự phát, là những dãy phòng cấp bốn diện tích mỗi phòng 9-10m2, thiếu nước sạch, môi trường ô nhiễm, giá thuê trọ cao, không có hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật kèm theo, dẫn đến không đảm bảo chất lượng sống của người lao động.

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các đơn vị sự nghiệp công lập mong muốn được thuê nhà ở xã hội để chủ động về chỗ ở cho cán bộ, viên chức, người lao động của mình thì không thuộc đối tượng được thuê nhà ở xã hội.

Hơn nữa, trong bối cảnh thực hiện công tác sắp xếp, sáp nhập tỉnh, thành, tổ chức chính quyền hai cấp, nhiều cán bộ, công chức, viên chức, người lao động phải đi xa nơi ở để làm việc.

Trong khi đó, pháp luật chưa cho phép cơ quan hành chính Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập được thuê nhà ở xã hội để bố trí cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp không được thuê nhà lưu trú công nhân cho người lao động của mình ở.

Cắt giảm nhiều thủ tục

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, nhằm đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội, Chính phủ xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Dự thảo Nghị quyết gồm 14 điều, bao gồm các cơ chế, chính sách nổi bật như: Thành lập Quỹ nhà ở quốc gia; giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không sử dụng vốn đầu tư công không thông qua đấu thầu.

Cùng đó là nội dung về thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội; điều kiện về nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; thuê nhà ở xã hội của doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, cơ quan hành chính Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập; bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, tạo quỹ đất phát triển nhà ở xã hội…

Trong đó, đề xuất bỏ thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi khi đầu tư dự án nhà ở xã hội. Trường hợp công trình thuộc dự án nhà ở xã hội được đề xuất áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình đã được cơ quan có thẩm quyền công bố thì được miễn giấy phép xây dựng.

Những gói thầu thuộc dự án xây dựng nhà ở xã hội, công trình nhà ở xã hội bằng nguồn vốn đầu tư công, nguồn tài chính công đoàn, vốn của doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp do doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, được thực hiện theo hình thức chỉ định thầu rút gọn.

Việc bỏ thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi của cơ quan chuyên môn về xây dựng thực hiện, giúp cắt giảm 15-35 ngày so với quy định hiện hành (100%).

Đối với những dự án sử dụng vốn đầu tư công, nguồn tài chính công đoàn, nếu thực hiện chỉ định thầu rút gọn, chỉ mất khoảng 15 ngày, cắt giảm 45-105 ngày so với quy định hiện hành (75-90%).

Ngoài ra, quy định không thực hiện cấp giấy phép xây dựng đối với trường hợp áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình sẽ thực hiện cắt giảm 20-30 ngày so với hiện hành (100%).

Nhiều giải pháp đột phá, thông thoáng

Ở góc độ thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho hay, Ủy ban tán thành việc cần ban hành Nghị quyết.

Ủy ban cho rằng, những chính sách được đề xuất trong dự thảo Nghị quyết đều mới, lớn, có tác động sâu rộng đến nguồn lực Nhà nước, quyền, nghĩa vụ của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân.

Nhiều giải pháp đột phá rất thông thoáng để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Đồng thời, có cơ chế, chính sách ưu đãi về nhà ở xã hội, góp phần nâng cao phúc lợi xã hội toàn dân, trong đó có cán bộ, công chức, viên chức, người lao động là đối tượng chịu sự tác động của việc sáp nhập tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị rà soát, làm rõ quy định về thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia; chính sách giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không thông qua đấu thầu.

Trao đổi với Báo Xây dựng, ĐBQH Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP.HCM) khẳng định, việc ban hành Nghị quyết là rất cần thiết, giúp đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà ở xã hội, đáp ứng nguyện vọng của người dân, nhất là người thu nhập thấp.

"Trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính hiện nay, một lượng lớn công chức, viên chức có thể phải thay đổi chỗ ở tới gần trung tâm hành chính mới, vì thế có thể bổ sung thêm đối tượng này vào diện được mua, cùng với chính sách thuê nhà ở xã hội", ông Ngân nói.

Đẩy mạnh xây nhà cho thuê

Góp ý thêm vào dự thảo, đại biểu đề nghị đẩy mạnh xây dựng nhà ở xã hội cho thuê hơn là nhà bán: "Vì người lao động từ các tỉnh/thành về khu công nghiệp, khu đô thị để làm việc, ở tạm thời, sau đó lại về quê hương. Phương án thứ hai là Nhà nước tham gia vào xây dựng nhà ở xã hội, khi đó chi phí xây dựng sẽ thấp".

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Công tác Đại biểu Trần Văn Lâm (đoàn Bắc Giang) cho rằng, cần nhìn rõ tận gốc vấn đề là tính chất xã hội và tính chất thương mại hiện nay chưa rạch ròi. Nhiều đối tượng không phải thu nhập thấp, khó khăn lại vẫn muốn có được sản phẩm này, cuối cùng nhà ở xã hội lại thành nhà ở thương mại.

"Đã là người thu nhập thấp thì khó có điều kiện mua nhà ở, vậy tại sao không xây dựng nhà để cho đối tượng này thuê mà cứ phải bán? Tại sao không xây những khu nhà với dịch vụ chất lượng đảm bảo để cho người thu nhập thấp thuê? Sau này, khi có đủ điều kiện, họ có thể trả nhà ở xã hội để mua nhà ở thương mại. Nếu cứ xây xong rồi bán thì đối tượng sau lại không còn để mua", đại biểu đặt vấn đề.

Theo đại biểu, có thể phát triển nhà ở theo các phân khúc tương tự như lĩnh vực ô tô: Đầu tiên là mức cho thuê, sau đó là các dải phân khúc giá từ thấp đến cao để ai có nhu cầu nào đều có thể tiếp cận. Nhà nước chỉ cần quy hoạch, cung cấp quỹ đất, còn lại các doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư xây dựng, bán ra thị trường.

GS.TS Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) cho rằng, nhà ở xã hội hiện nằm trong khuôn khổ cơ chế chính sách chung về phát triển bất động sản. Do đó, nếu đặt trong cơ chế thị trường như các dự án bất động sản thông thường sẽ phải chịu chi phối của rất nhiều ràng buộc như đấu thầu, chọn nhà đầu tư hay biên lợi nhuận tự do.

Trong khi đó, đây lại là lĩnh vực không sinh lời, chịu sự kiểm soát của Nhà nước. Vì vậy rất cần có được cơ chế ưu đãi đặc thù đặc biệt để có thể hấp dẫn các nhà đầu tư.

Đơn cử như có cơ chế đặc thù giao nhà đầu tư không phải qua đấu thầu. Quan trọng nhất là chọn được nhà đầu tư làm tốt nhất, nhanh nhất, đáp ứng giá thành và chất lượng. Đồng thời, ưu đãi giảm nghĩa vụ đóng góp cho Nhà nước ở mức thấp nhất qua đó giúp giảm giá thành. Thủ tục hành chính cũng phải đơn giản để giảm tất cả những chi phí tuân thủ xuống mức thấp nhất.