Triển khai các Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư các tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và chuẩn bị triển khai thi hành Luật Đường sắt 2025, nhiều giải pháp đào tạo, phát triển nhân lực đường sắt đã được đề ra…
Chủ động nhân lực tham gia các dự án đường sắt trọng điểm
Tháng 10/2025 vừa qua, trường Cao đẳng Đường sắt đã gửi các học viên cuối trong gần 200 học viên đợt đầu tuyển chọn, đào tạo đường sắt mới, đường sắt tốc độ cao sang trường Cao đẳng kỹ thuật đường sắt Côn Minh (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc) để đào tạo giai đoạn 2 - giai đoạn đào tạo thực hành sau 3 tháng đào tạo lý thuyết tại Việt Nam.
Đào tạo nhân lực, phát triển đường sắt tốc độ cao. Ảnh tạo bởi AI.
Học viên khóa đào tạo này chủ yếu là công nhân, kỹ thuật viên đang làm việc tại các doanh nghiệp bảo trì cầu đường và thông tin tín hiệu đường sắt được doanh nghiệp tuyển chọn, gửi đi đào tạo tập trung 2 chuyên ngành: thông tin tín hiệu đường sắt và công trình đường sắt mới, đường sắt tốc độ cao. Sau khi hoàn thành khóa học, các học viên có thể đáp ứng yêu cầu trong thi công và bảo trì đường sắt mới tốc độ 160km/h và đường sắt tốc độ cao.
Lãnh đạo Công ty CP Thông tin tín hiệu Đường sắt Hà Nội cho biết, công ty đã cử các kỹ sư kỹ thuật trực tiếp, tham gia khóa học để tiếp cận kiến thức về điện, tín hiệu và các hệ thống điều khiển hiện đại. Kinh phí đào tạo hoàn toàn do công ty chi trả, khoảng hơn 2 tỷ đồng, chưa kể các chi phí phụ trợ.
"Đây là khoản kinh phí lớn nhưng doanh nghiệp vẫn mạnh dạn cử người lao động đào tạo, vì đây là khoản đầu tư cần thiết. Những người được cử đi học sẽ trở thành lực lượng cốt cán, tiếp tục đào tạo lại cho toàn bộ đội ngũ hiện hữu. Nếu không đào tạo từ bây giờ, khi các dự án khởi công sẽ không thể có người đủ trình độ để tham gia thi công và bảo trì", lãnh đạo Công ty CP Thông tin tín hiệu Đường sắt Hà Nội nói.
Không chỉ các doanh nghiệp đường sắt, vừa qua nhiều doanh nghiệp, tập đoàn xây lắp cũng cử lao động đi đào tạo về xây dựng đường sắt tốc độ cao. Khối trường, viện "bắt tay" với doanh nghiệp để chuẩn bị đào tạo nhân lực các trình độ, đáp ứng nhu cầu nhân lực đầu tư, xây dựng, vận hành các tuyến đường sắt quốc gia, đô thị.
Điển hình như tháng 9/2025 vừa qua, Công ty CP Vận tải đường sắt Việt Nam đã hợp tác với trường Cao đẳng Lilama 2 và Tổng công ty Công trình đường sắt Việt Nam, hình thành liên minh 3 nhà "Nhà trường - viện nghiên cứu - doanh nghiệp" trong đào tạo nhân lực chất lượng cao cho các dự án đường sắt nói riêng, lĩnh vực đường sắt nói chung, nhất là đảm bảo nhân lực ra trường có thể đáp ứng được công việc theo từng nhóm ngành nghề.
Cụ thể, theo các chuyên gia Viện Nghiên cứu và Phát triển công nghệ đường sắt, chỉ riêng đường sắt tốc độ cao nhu cầu nhân lực xây dựng là nhóm có nhu cầu lớn nhất có lúc cao điểm lên đến khoảng 220.000 - 240.000 nhân sự. Khoảng 90% - 95% nhân lực xây dựng là công nhân kỹ thuật thuộc nhóm nghề phổ thông như xây dựng, nề, bê tông, điện...; trong đó công nhân kỹ thuật chuyên ngành đường sắt và đường sắt tốc độ cao chỉ khoảng 3% - 5% như hàn, kết cấu thép...
Nhu cầu nhân lực vận hành khai thác khoảng 13.880 nhân sự, trong đó khoảng 76% quản lý bảo trì hạ tầng, 14% quản lý bảo trì đoàn tàu, 8% vận tải, 1% tại trung tâm điều hành vận tải, 1% quản lý kinh doanh.
Xây dựng lộ trình, huy động nguồn lực đào tạo nhân lực chất lượng cao
Ông Hoàng Năng Khang, Phó tổng giám Tổng công ty Đường sắt VN (VNR) đánh giá cao sự chủ động này của các doanh nghiệp, nhấn mạnh đây là bước đi quan trọng để có thể tiếp cận ngay các dự án đầu tư xây dựng đường sắt.
Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng lập đề án phát triển nguồn nhân lực đường sắt. Ảnh tạo bởi AI.
Đặc biệt, tại Nghị quyết 172 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, Nghị quyết 187 về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đều nhấn mạnh yêu cầu phát triển nguồn nhân lực đường sắt công nghệ cao cho dự án cùng các cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích. Triển khai các dự án này, Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng lập đề án phát triển nguồn nhân lực đường sắt.
Thể chế hóa các cơ chế, chính sách này, Luật Đường sắt 2025 cũng đã có các quy định về đào tạo, phát triển nhân lực đường sắt. Trong đó, liên quan đến phát triển công nghiệp đường sắt, Luật quy định rõ: "Tổ chức, cá nhân tham gia đào tạo phát triển nguồn nhân lực công nghiệp đường sắt được hưởng các chính sách theo quy định của pháp luật về công nghệ cao".
Về nhu cầu, lộ trình đào tạo nhân lực, vừa qua Bộ Xây dựng đã chủ trì xây dựng và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt Việt Nam đến năm 2035, định hướng đến năm 2045.
Theo đó, giai đoạn 2025-2030, đào tạo hơn 150.000 nhân lực, trong đó ít nhất 35.000 nhân lực chất lượng cao, cùng khoảng 5.000 người phục vụ vận hành, bảo trì đường sắt đô thị.
Giai đoạn 2031-2035, đào tạo tiếp hơn 116.000 nhân lực, mở rộng ra các chuyên ngành như công trình đường sắt, điện, năng lượng, đầu máy, toa xe, thông tin tín hiệu, kinh tế vận tải và khai thác đường sắt.
Để có thể đáp ứng được mục tiêu này, Đề án đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp: Hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển nguồn nhân lực đường sắt; Tăng cường năng lực cho các cơ sở đào tạo, cơ sở nghiên cứu; Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; Phát triển nguồn nhân lực nghiên cứu, ứng dụng, tiếp nhận chuyển giao và làm chủ công nghệ, công nghiệp đường sắt; Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt; Tăng cường huy động, đa dạng hóa nguồn lực đầu tư và tăng cường hợp tác công tư cho đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt.
Tuy nhiên, theo một chuyên gia đường sắt, nguồn vốn cho đầu tư đào tạo nhân lực là một trong những giải pháp quan trọng. Bên cạnh sự chủ động của doanh nghiệp, nhà trường hay từ chính người học, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ cụ thể hơn nữa để khuyến khích các chủ thể tham gia phát triển nhân lực chất lượng cao lĩnh vực đường sắt, góp phần phát triển lĩnh vực này ngày càng hiện đại.