92 năm tuổi đời, gần 70 năm hoạt động cách mạng, bác Tôn Đức Thắng đã có những cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam, sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế; được Đảng và Nhà nước phân công giữ nhiều trọng trách.
Người bạn chiến đấu gần gũi của Bác Hồ
Theo sử liệu, lúc thiếu thời, Tôn Đức Thắng đã học "Nho học", chữ Quốc ngữ và trường Pháp. Bài học làm người, về nhân sinh quan, về tinh thần yêu nước, tinh thần dân tộc mà chàng trai quê hương cù lao Ông Hổ được truyền từ người thầy đầu tiên, nhà Nho yêu nước Nguyễn Thượng Khách, trong nhóm "Đông Kinh nghĩa thục".
Tượng Bác Tôn Đức Thắng tại quảng trường Hai Bà Trưng, phường Long Xuyên, tỉnh An Giang.
Xuất thân trong gia đình nông dân, Tôn Đức Thắng đã quyết định theo học nghề tại Trường Bá Nghệ Sài Gòn, trở thành một trong những người công nhân Việt Nam tiêu biểu thời bấy giờ. Những hoạt động cách mạng ban đầu của ông tập trung vào việc tập hợp thanh niên, hun đúc tinh thần yêu nước, khơi dậy ý chí đấu tranh chống áp bức, bất công trong xã hội.
Khi đứng trong hàng ngũ giai cấp công nhân Pháp, Tôn Đức Thắng trở thành người Việt Nam đầu tiên tham gia cuộc phản chiến ở Biển Đen, góp phần bảo vệ Nhà nước Xô Viết non trẻ vừa hình thành sau Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại. Khi trở về nước, Tôn Đức Thắng tổ chức Công hội bí mật ở Sài Gòn - Chợ Lớn và được cử làm Hội trưởng.
Tháng 7/1929, Tôn Đức Thắng bị thực dân Pháp bắt và giam cầm ở khám lớn Sài Gòn, sau đó bị kết án 20 năm khổ sai. Đầu tháng 7/1930, Người bị đày ra Côn Đảo - "địa ngục trần gian" với bao cực hình dã man của chế độ nhà tù thực dân.
Đền thờ Bác Tôn Đức Thắng trong Khu lưu niệm tại xã Mỹ Hòa Hưng, tỉnh An Giang.
Khi thì làm công việc khổ sai, khi thì bị nhốt vào hầm xay lúa, nhưng không lay chuyển được ý chí kiên trung, bất khuất, một lòng giữ trọn niềm tin vào cách mạng của người cộng sản. Uy tín và ảnh hưởng của Tôn Đức Thắng đã lan tỏa không những trong những người cộng sản mà còn cảm hóa được một số tù Quốc dân Đảng và tù thường phạm.
Cũng chính tại nơi "địa ngục trần gian" này, Tôn Đức Thắng đã tham gia thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Côn Đảo và tích cực đấu tranh chống lại chế độ lao tù hà khắc của thực dân Pháp.
Cách mạng Tháng Tám thành công, từ Côn Đảo trở về, vừa đặt chân lên đất liền, người đã tham gia ngay vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Đầu năm 1946, Tôn Đức Thắng được điều động ra Hà Nội công tác bên cạnh Bác Hồ, Trung ương Đảng và Chính phủ, với trọng trách Ủy viên Ban Thường trực Quốc hội (Tháng 3/1946), Phó Trưởng Ban Thường trực Quốc hội (tháng 11/1946), Bộ trưởng Bộ Nội vụ (tháng 4/1947), Trưởng Ban Trung ương vận động thi đua ái quốc (tháng 1/1948), Quyền Trưởng ban Thường trực Quốc hội (năm 1948).
Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng tại xã Mỹ Hòa Hưng, tỉnh An Giang với góc nhìn từ trên cao.
Tháng 1/1948, Tôn Đức Thắng được bầu bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, sau đó được bầu làm Phó Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa II (tháng 7/1960).
Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu "về cõi vĩnh hằng", tại Kỳ họp thứ năm Quốc hội khóa III đã bầu Bác Tôn làm Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng chí Nguyễn Lương Bằng làm Phó Chủ tịch nước.
Tại Kỳ họp này, đồng chí Trường Chinh, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong phát biểu chúc mừng có đoạn khẳng định: "… Cụ Tôn Đức Thắng và đồng chí Nguyễn Lương Bằng là hai chiến sĩ lão thành của cách mạng Việt Nam, những người bạn chiến đấu gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, những người con ưu tú của dân tộc Việt Nam ta..".
"Địa chỉ đỏ" về nguồn trên quê hương Mỹ Hòa Hưng
Chủ tịch Tôn Đức Thắng mất ngày 30/3/1980 tại Ba Đình, Hà Nội, hưởng thọ 92 tuổi. Để tưởng nhớ công ơn Người, Đảng, Nhà nước đã xây dựng Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng rộng hơn 30.000m2 tại ấp Mỹ An, xã Mỹ Hòa Hưng, TP. Long Xuyên, tỉnh An Giang, nay là xã Mỹ Hòa Hưng, tỉnh An Giang. Năm 2012, Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
Bác Tôn là hình mẫu người cách mạng kiên trung, tấm gương sáng ngời về tinh thần yêu nước, là niềm tự hào của người dân An Giang.
Khu lưu niệm có không gian cảnh quan thoáng mát, gồm nhiều hạng mục như: Ngôi nhà sàn Nam bộ do cụ Tôn Văn Đề, thân sinh Chủ tịch Tôn Đức Thắng, dựng năm 1887, trên nền đất hương hỏa dòng họ Tôn; Khu mộ chí nằm trong khu vực vườn cây ăn quả, có diện tích nền 110m2, thẳng phía sau nhà sàn; Đền tưởng niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng; Nhà trưng bày giới thiệu toàn bộ cuộc đời và sự nghiệp của Bác Tôn; Quảng trường nằm bên bờ sông Hậu, tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, mít tinh, lễ hội.
Bên trong khuôn viên khu lưu niệm còn trưng bày chiếc Ca nô mang tên Giải phóng, mà Bác Tôn Đức Thắng đã điều khiển, đưa một số đồng chí trong Ban lãnh đạo Đảng và cán bộ cách mạng bị tù Côn Đảo trở về; Máy bay YAK-40 số 452 đã đưa Chủ tịch Tôn Đức Thắng từ Hà Nội vào Sài Gòn để dự lễ mít tinh kỷ niệm 30/4/1975; Tàu Giang cảnh là phương tiện đưa Bác Tôn từ Long Xuyên về thăm quê nhà cù lao Ông Hổ, xã Mỹ Hòa Hưng, tháng 10/1975.
Không chỉ là nơi gìn giữ những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa tiêu biểu của vùng đất An Giang, Khu lưu niệm Bác Tôn còn là "địa chỉ đỏ" về nguồn, giáo dục truyền thống yêu nước của bao thế hệ trẻ, cán bộ, đảng viên tỉnh An Giang nói riêng và cả nước nói chung.
Khi tham quan Khu lưu niệm, sẽ có 3 khu vực được bố trí thuyết trình viên: khu Đền thờ, Ngôi nhà sàn thời niên thiếu và Nhà trưng bày giới thiệu cuộc đời, thân thế sự nghiệp của Bác Tôn.
Trải qua nhiều trọng trách được Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó, Bác Tôn luôn nêu cao tấm gương sáng ngời về tinh thần yêu nước; ý chí đấu tranh cách mạng kiên cường; lòng trung thành, tận tụy; đạo đức trong sáng, mẫu mực, đức tính khiêm tốn, giản dị; tình thương yêu đồng chí, đồng bào; tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc và tình đoàn kết quốc tế vô sản.
"Sớm thoát ly gia đình, xa quê hương hoạt động cách mạng nên tình yêu và nỗi nhớ xứ sở vẫn luôn da diết khôn nguôi trong tâm trí Bác. Lần đầu sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng thống nhất đất nước, Bác về thăm An Giang trong nỗi bùi ngùi xúc động.
Mặc dù mấy mươi năm xa quê hương nhưng Bác Tôn vẫn giữ nét chân chất của người miệt vườn, luôn ân cần, giản dị, thăm hỏi mọi người. Nhân dân An Giang luôn ghi nhớ lời căn dặn quý báu của Bác: Phải đoàn kết, phấn đấu trở thành một tỉnh giàu mạnh, Nhân dân ấm no, ai cũng được học hành như Bác Hồ mong muốn trong Di chúc lịch sử của Người", nữ thuyết trình viên chia sẻ.
Bác Tôn - Chủ tịch Tôn Đức Thắng sinh ngày 20/8/1888 tại Cù lao Ông Hổ thuộc làng An Hòa, tổng Định Thành, tỉnh Long Xuyên (nay là xã Mỹ Hòa Hưng, tỉnh An Giang) trong một gia đình nông dân. Sinh ra trong hoàn cảnh đất nước bị ngoại xâm, các phong trào yêu nước thất bại và bị đàn áp khốc liệt, không khí chính trị ấy đã tác động rất sâu sắc đến nhận thức của Bác từ thuở thiếu niên.