Ngày 8/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo Israel và Hamas đã đạt thỏa thuận cho giai đoạn đầu tiên của kế hoạch ngừng bắn và trao đổi con tin, nằm trong khuôn khổ sáng kiến chấm dứt cuộc chiến tại Dải Gaza.
Thỏa thuận 20 điểm do ông Trump đề xuất
"Tôi rất tự hào thông báo Israel và Hamas đều ký thông qua giai đoạn một của kế hoạch hòa bình. Điều đó có nghĩa là tất cả con tin sẽ sớm được trả tự do, Israel sẽ rút quân về đường ranh đã thống nhất", ông Trump chia sẻ trên mạng xã hội Truth Social.
Khói bốc lên sau một cuộc không kích của Israel trong chiến dịch quân sự tại Thành phố Gaza, ngày 7/10 (Ảnh: Reuters).
Theo hãng tin Reuters, thông báo của ông Trump được đưa ra chỉ một ngày sau lễ kỷ niệm 2 năm cuộc tấn công của Hamas vào Israel, sự kiện châm ngòi cho chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza. Trước đó, các cuộc đàm phán gián tiếp tại Ai Cập đã mang lại kết quả với việc hai bên đồng ý thực hiện giai đoạn đầu của khuôn khổ 20 điểm do ông Trump đề xuất.
Được biết, các đặc phái viên cấp cao của Mỹ, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ đã tham gia đàm phán tại khu nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh, Ai Cập nhằm giúp thúc đẩy tiến trình thương lượng. Ông Trump đã cử con rể Jared Kushner và đặc phái viên Steve Witkoff tham dự; phía Israel có Bộ trưởng Các vấn đề Chiến lược Ron Dermer, trợ lý thân cận của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu.
Ông Trump cho biết có thể sẽ tới Ai Cập vào cuối tuần này đồng thời khẳng định đây là sự kiện trọng đại đối với thế giới Arab, Hồi giáo, Israel, các quốc gia lân cận và cả nước Mỹ.
Ông bày tỏ cảm ơn các nhà trung gian từ Qatar, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ đã cùng với Chính phủ Mỹ tạo nên sự kiện mang tính lịch sử nói trên.
Việc hoàn tất thỏa thuận sẽ đánh dấu thành tựu đối ngoại lớn nhất từ khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1, trong bối cảnh ông cam kết nhanh chóng chấm dứt các cuộc chiến ở Gaza và Ukraine nhưng vấp phải nhiều trở ngại.
Nếu được triển khai, thỏa thuận này sẽ là bước tiến gần nhất từ trước đến nay hướng tới việc chấm dứt một cuộc chiến đã lan rộng thành xung đột khu vực, kéo theo sự can dự của Iran, Yemen và Lebanon làm thay đổi cục diện Trung Đông.
Trong một diễn biến có liên quan, Thủ tướng Israel Netanyahu ra tuyên bố nêu rõ: "Với sự giúp đỡ của Thiên Chúa, chúng ta sẽ đưa tất cả họ về nhà". Ông Netanyahu cho biết sẽ triệu tập Nội các trong ngày 9/10 để phê chuẩn thỏa thuận.
Trong khi đó, Hamas xác nhận đã đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh, cho biết văn kiện bao gồm việc Israel rút quân khỏi Gaza và trao đổi con tin – tù nhân. Tuy nhiên, Hamas đã lên tiếng kêu gọi ông Trump và các quốc gia bảo trợ đảm bảo Israel phải tuân thủ đầy đủ lệnh ngừng bắn.
Dự kiến trao trả con tin trong vài ngày tới
Theo giới chức Gaza, hơn 67.000 người đã thiệt mạng và phần lớn Dải Gaza bị san phẳng kể từ khi Israel mở chiến dịch quân sự nhằm đáp trả vụ tấn công bất ngờ của Hamas ngày 7/10/2023 khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và 251 người bị bắt làm con tin. Trong số đó, 20/48 người còn bị giam giữ được cho là vẫn còn sống.
Các phương tiện quân sự của Israel cơ động gần biên giới Israel - Dải Gaza (Ảnh: Reuters).
Một nguồn tin từ Hamas cho hay các con tin còn sống sẽ được bàn giao trong vòng 72 giờ sau khi Chính phủ Israel phê chuẩn thỏa thuận. Phía Israel cho biết việc trao trả dự kiến bắt đầu từ ngày 11/10.
Hai bên đã trao đổi danh sách con tin và tù nhân, trong đó Hamas yêu cầu trả tự do cho một số nhân vật nổi bật như lãnh đạo phong trào Fatah Marwan al-Barghouti và Tổng Thư ký Mặt trận Giải phóng Palestine Ahmed Saadat hiện đều đang thụ án chung thân tại Israel.
Tuy nhiên, Hamas đã từ chối yêu cầu của Israel buộc họ phải giải giáp đồng thời nhấn mạnh điều đó chỉ được bàn tới khi Israel rút toàn bộ quân khỏi lãnh thổ Palestine.
Được biết, trong giai đoạn tiếp theo của lệnh ngừng bắn, ông Trump sẽ thành lập một cơ chế quản lý quốc tế do ông đứng đầu và có sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair. Cơ chế này sẽ phụ trách việc điều hành Gaza thời hậu chiến.
Các quốc gia Arab ủng hộ kế hoạch này song nhấn mạnh kế hoạch đó phải hướng tới việc thành lập Nhà nước Palestine độc lập, điều mà Thủ tướng Israel Netanyahu kiên quyết bác bỏ.
Hiện vẫn chưa rõ ai sẽ nắm quyền điều hành Gaza sau chiến tranh song cả Israel, Mỹ, các nước phương Tây và Arab đều loại trừ vai trò của Hamas, lực lượng đã kiểm soát Gaza từ năm 2007.
Trong khi đó, Hamas tuyên bố chỉ chấp nhận chuyển giao quyền lực cho một Chính phủ kỹ trị Palestine dưới sự giám sát của Chính quyền Palestine, được các nước Arab và cộng đồng Hồi giáo hậu thuẫn, đồng thời bác bỏ mọi sự can thiệp của ông Blair hay bất kỳ hình thức quản trị nước ngoài nào.