Sáng 12/12, Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người đã tổ chức Hội thảo "Đề xuất chi trả bảo hiểm y tế trong hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người", với mong muốn thêm người bệnh được tiếp cận với cơ hội sống.
BHYT chi trả, tăng cơ hội tiếp cận ghép mô tạng
Tại Hội thảo "Đề xuất chi trả bảo hiểm y tế trong hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người" ngày 12/12, GS. TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết: Trong hơn một thập kỷ qua, chuyên ngành ghép tạng của Việt Nam đã có những bước tiến dài. Đến nay, cả nước có 31 bệnh viện đủ điều kiện ghép tạng. Các ê kíp phẫu thuật đã làm chủ nhiều kỹ thuật phức tạp như ghép gan, thận, tim, phổi, tụy, giác mạc, với kết quả chuyên môn ngày càng tiệm cận các trung tâm lớn trên thế giới. Mỗi năm, các bệnh viện thực hiện hơn 1.000 ca ghép, thuộc nhóm quốc gia có số ca ghép cao trong khu vực, dù nguồn tạng hiến chủ yếu vẫn đến từ người cho sống.
Một ca ghép phổi tại BV Phổi Trung ương (ảnh minh họa).
Phía sau một lá gan, quả thận, lá phổi được cấy ghép thành công là cả một hệ thống vận hành rất phức tạp: từ tư vấn, vận động, đến chẩn đoán, đánh giá chết não; hồi sức và bảo quản tạng; điều phối và vận chuyển; phẫu thuật ghép; chăm sóc hồi sức tích cực; điều trị lâu dài bằng các thuốc chống thải ghép; theo dõi suốt đời. Mỗi khâu trong chuỗi đó đều gắn với chi phí rất lớn. Nếu không có một cơ chế tài chính bền vững và công bằng, đặc biệt là cơ chế chi trả bảo hiểm y tế hợp lý, thì rất nhiều người bệnh sẽ phải đứng ngoài cánh cửa của kỹ thuật ghép tạng dù về mặt y khoa hoàn toàn có thể được cứu sống.
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, câu hỏi cốt lõi đặt ra không chỉ là "chúng ta ghép được bao nhiêu ca" mà còn là "bao nhiêu người bệnh thực sự có thể tiếp cận ghép tạng mà không bị nghèo hóa vì chi phí y tế, bao nhiêu người hiến, người nhận được bảo vệ đầy đủ về sức khỏe và tài chính.
"Nhìn từ góc độ bảo hiểm y tế, hiến, lấy, ghép mô tạng là phép thử rất điển hình cho hai trụ cột của mọi hệ thống y tế hiện đại: công bằng và bền vững. Nếu chi trả quá hẹp, người bệnh khó tiếp cận. Nếu chi trả thiếu khoa học, chi phí không được kiểm soát, quỹ bảo hiểm y tế sẽ chịu áp lực rất lớn. Thách thức của chúng ta là phải tìm được "điểm cân bằng vàng", ở đó người bệnh được bảo vệ tối đa mà hệ thống vẫn vận hành bền vững", ông Thuấn nhấn mạnh.
Có cơ sở để chi trả BHYT cho hiến, ghép tạng
Theo ông Thuấn, có 4 định hướng cần tính đến trong xây dựng chính sách BHYT cho chi trả với các ca hiến, ghép tạng. Thứ nhất, cần nhìn nhận hoạt động hiến, lấy, ghép mô tạng như một "chuỗi dịch vụ liên tục" chứ không chỉ là một ca phẫu thuật đơn lẻ. Việc xây dựng cơ chế chi trả bảo hiểm y tế phải bao quát được toàn bộ chuỗi đó, từ tư vấn, vận động hiến tặng, chẩn đoán và xác định chết não, hồi sức và bảo quản tạng, điều phối và vận chuyển, phẫu thuật ghép, chăm sóc sau ghép, đến theo dõi dài hạn và xử trí biến chứng.
Thứ hai, cần cập nhật, mở rộng danh mục dịch vụ, kỹ thuật và thuốc liên quan đến ghép tạng được quỹ bảo hiểm chi trả, một cách có chọn lọc và dựa trên bằng chứng khoa học; Thứ ba, cần có cơ chế bảo vệ đặc biệt hơn đối với người hiến tạng sống; Thứ tư, cần tiếp tục hoàn thiện phương thức thanh toán và cơ chế giá dịch vụ ghép tạng theo hướng minh bạch, phản ánh đúng chi phí hợp lý, khuyến khích chất lượng và hiệu quả.
"Chúng ta cần tiến tới các mô hình thanh toán theo gói dịch vụ, theo trường hợp bệnh, gắn với hệ thống giám sát kết quả điều trị và chất lượng sống sau ghép, để đồng thời kiểm soát chi phí, giảm gánh nặng thủ tục cho bệnh viện, và bảo đảm an toàn cho quỹ bảo hiểm" ông Thuấn nhấn mạnh.
Còn theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ BHYT, Bộ Y tế, việc chi BHYT cho bệnh nhân hiến, ghép tạng là phù hợp. Với nhiều chính sách y tế vừa được Quốc hội thông qua (2 luật và 2 nghị quyết) có đề cập chính sách BHYT mới, tăng tỷ lệ thanh toán dành cho sàng lọc, điều trị sớm 1 số bệnh… là điều kiện để tăng mức chi trả cho hiến, ghép mô tạng người; Chi khám sức khỏe định kỳ hàng năm, khám sàng lọc… như vậy có thể áp dụng khám sức khỏe trước và sau khi hiến, ghép mô tạng. Chính sách này có thể thực hiện ngay trong 2026.
Bà Trang cho rằng, để thực hiện việc này, các đơn vị chức năng cần sớm xây dựng gói thống nhất mức giá dịch vụ kỹ thuật (các chi phí lấy, hiến ghép tạng, khám sức khỏe trước, sau ghép tạng, đồng bộ người hiến, ghép), cần thống nhất giá, bởi hiện có chênh lệch do việc xây dựng giá mỗi địa phương, cơ sở y tế khác nhau. Cần phải làm đánh giá chi phí hiệu quả, đưa vào danh mục giá dịch vụ để tăng việc chi trả cho lấy, ghép tạng; bổ sung quy định về chuyển tuyến thẳng đến cơ sở có khả năng lấy, ghép tạng dành cho cả người hiến và ghép…
Bà Trang cho biết thêm, hiện còn vướng mã người bệnh, đang để hai đối tượng khác nhau là người ghép và người hiến… Bộ Y tế sẽ điều chỉnh cho phù hợp. Ngoài ra, cần thêm chính sách với người hiến như việc chi trả một phần việc mua BHYT được ngân sách hỗ trợ; tất cả người hiến và ghép cần được hưởng chi phí vận chuyển tại các cơ sở y tế…
"Với những chính sách mới, nhiều phạm vi, quyền lợi của người bệnh được gia tăng trong thời gian tới, trong đó bao gồm cả với các đối tượng hiến, ghép mô, tạng", bà Trang thông tin.
Còn theo PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia, để có các cuộc ghép tạng cần có nguồn tạng hiến, do vậy cần tính đến khoản chi phí cho nguồn hiến. Nhất là với nguồn hiến chết não, do vậy cần xây dựng các gói thanh toán chẩn đoán chết não, hồi sinh não, bảo quản vận chuyển tạng…; Cần xây dựng định mức kỹ thuật chi tiết với từng gói hiến, ghép mô, tạng.
Ông Hệ cũng cho rằng cần có một lộ trình rõ ràng, các bệnh viện hiến, ghép phải xây dựng định mức giá từng gói hiến, ghép mô, tạng, từ đó Bộ Y tế có thể quyết để triển khai. Lộ trình đề xuất, trong năm 2026 hoàn thiện quy trình xây dựng mức giá cho các gói hiến, ghép tạng. Bệnh viện và người ghép được thụ hưởng cao nhất khi chính sách này được hiện thực hóa.
"BHYT không chỉ là cơ chế tài chính mà là động lực phát triển chuyên ngành ghép tạng, giúp gia tăng số lượng hiến - ghép tạng và giúp hệ thống hiến - ghép công bằng và phát triển bền vững", ông Hệ nhấn mạnh.