Chỉ còn vài tháng nữa là năm 2025 khép lại, doanh nghiệp Việt "chạy nước rút", không chỉ để kịp giao các đơn hàng cuối năm, mà còn thực hiện mục tiêu xuất, nhập khẩu kỷ lục 800 tỷ USD.
Doanh nghiệp căng mình "chạy nước rút"
Những ngày đầu tháng 10, không khí làm việc tại Công ty Cổ phần Tích hợp Logistics Á Châu (AITL) ở TP.HCM gần như không có giờ nghỉ. Đội xe container và bộ phận khai hải quan làm việc xuyên ca để kịp tiến độ cho các lô hàng điện tử xuất khẩu.
Xuấn khẩu nông sản đang "trúng mùa, trúng giá".
"Khách hàng dồn đơn nhiều hơn vì lo cước tàu tăng. Chúng tôi chỉ cần trễ vài giờ là có thể lỡ chuyến", đại diện doanh nghiệp chia sẻ.
Theo ông Trần Như Tùng, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), tình trạng này phản ánh tâm thế "chạy nước rút" của doanh nghiệp trước khi thuế đối ứng từ Mỹ bắt đầu tác động vào thị trường. Ông cho biết, đơn hàng dệt may cuối năm đang chậm lại do khách hàng Mỹ nhập sớm để né thuế, khiến tồn kho tăng và nhu cầu nhập khẩu có thể giảm rõ rệt vào cuối năm.
Không chỉ dệt may, ngành gỗ cũng chịu tác động mạnh. Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA) cảnh báo, từ ngày 1/10, Mỹ áp thuế 50% với tủ bếp, tủ phòng tắm và một số sản phẩm nội thất. Đây là thách thức rất lớn khi Mỹ chiếm hơn một nửa kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam.
Tại Bình Dương, một doanh nghiệp gỗ nội thất cho biết, họ đang "thức trắng đêm" rà soát lại toàn bộ nguồn nguyên liệu. "Nếu không chứng minh được xuất xứ minh bạch, rủi ro thuế quan có thể xóa sạch lợi nhuận", lãnh đạo doanh nghiệp nói.
Ngược lại, nông sản lại đang "trúng mùa, trúng giá". Riêng tháng 9, xuất khẩu rau quả đạt tới 1,4 tỷ USD, tăng gần 50% so với tháng trước. Các doanh nghiệp trái cây ở Tây Nguyên và Nam Bộ cho biết đơn hàng dồn dập từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản khiến họ "chỉ vừa kịp thở". Đây là tín hiệu tích cực cho thấy nông sản Việt đang dần khẳng định vị thế tại các thị trường cao cấp.
Thách thức trên đường cán mốc 800 tỷ USD
8 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt gần 598 tỷ USD, tăng hơn 16% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu đạt 306 tỷ USD (tăng 15%), nhập khẩu đạt 292 tỷ USD (tăng 18%), xuất siêu khoảng 14 tỷ USD - điểm sáng hiếm hoi giữa bối cảnh toàn cầu nhiều biến động.
Ngành gỗ chịu tác động mạnh từ thuế đối ứng Mỹ.
Tuy nhiên, dữ liệu nửa đầu tháng 9 cho thấy dấu hiệu chững lại khi xuất khẩu giảm, nhập khẩu tăng, khiến cán cân thương mại tạm nghiêng về nhập siêu. Diễn biến này phản ánh áp lực không nhỏ của giai đoạn cuối năm, khi chi phí logistics leo thang, tỷ giá biến động và rào cản thương mại dày đặc hơn.
Theo Bộ Công thương, mục tiêu 800 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu trong năm 2025 hoàn toàn khả thi, nhưng điều kiện tiên quyết là phải "tăng tốc đều tay" trong cả ba tháng cuối cùng. Bình quân mỗi tháng, Việt Nam cần đạt khoảng 38 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu.
Thực tế, chỉ trong 7 tháng đầu năm, hàng hóa Việt Nam đã đối mặt với hơn 290 vụ điều tra phòng vệ thương mại từ các thị trường nhập khẩu. Từ thép, gỗ đến dệt may, giày dép - hầu như mặt hàng nào cũng ít nhiều vướng rào cản kỹ thuật. Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công thương) phải tăng cường cảnh báo sớm và hỗ trợ doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ, chứng từ xuất xứ để giảm thiểu rủi ro.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Thường Lạng nhận định, mục tiêu 800 tỷ USD là khả thi, nhưng cần đạt được theo hướng "tỉnh táo và bền vững". Doanh nghiệp Việt vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI - chiếm gần 80% kim ngạch xuất khẩu.
Nếu không nâng vai trò doanh nghiệp nội địa, tăng trưởng sẽ thiếu gốc. "Cần chính sách khuyến khích doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu", ông nói.
Đa dạng thị trường, giảm chi phí
Năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3-8,5%, tạo đà cho giai đoạn tăng trưởng hai con số tiếp theo. Để duy trì đà tăng trưởng, Bộ Công thương nhấn mạnh ba nhóm giải pháp trọng tâm.
Thứ nhất, đa dạng hóa thị trường và sản phẩm. Trong bối cảnh Mỹ và châu Âu áp thuế đối ứng, Việt Nam cần mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, Nam Á và châu Phi - những khu vực có nhu cầu tăng nhanh. Đồng thời, chuyển trọng tâm từ xuất thô sang sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng và thân thiện môi trường.
Thứ hai, giảm chi phí logistics. Bộ Công thương đang phối hợp với Bộ Xây dựng và các bộ ngành liên quan để số hóa quy trình hải quan, rút ngắn thời gian thông quan và mở rộng kết nối đường sắt – đường biển. Việc phân cấp cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) về địa phương cũng giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.
Thứ ba, củng cố năng lực phòng vệ thương mại và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Các chương trình đào tạo về ESG, truy xuất nguồn gốc và công nghệ xanh đang được triển khai cho nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa – vốn dễ bị tổn thương trước các rào cản kỹ thuật mới.
Tuy nhiên, các chuyên gia và cơ quan quản lý đều nhận định chặng đường còn lại vẫn nhiều thách thức.
Dự báo, trong 3 tháng cuối năm, tình hình thế giới vẫn căng thẳng, đặc biệt là các diễn biến liên quan đến chiến tranh, có thể làm gián đoạn nguồn cung nguyên liệu và hoạt động sản xuất, cung ứng, lạm phát đang có xu hướng tăng cao, hàng rào kỹ thuật của các đối tác nhập khẩu ngày càng được dựng lên, gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu.
Tại Hội nghị trực tuyến Chính phủ với các địa phương vừa diễn ra, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, xuất nhập khẩu trong tháng 9 đạt 82,5 tỷ USD, lũy kế 9 tháng 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu vượt 680 tỷ USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa mục tiêu.
Nếu tình hình không có biến động lớn, năm nay, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu sẽ đạt mức kỷ lục trên 900 tỷ USD, cán cân thương mại xuất siêu ước hơn 20 tỷ USD.