Huyết áp tăng cao và thường không có dấu hiệu rõ rệt khiến nhiều người chủ quan, kết hợp với lối sống thiếu khoa học đã thúc đẩy sự gia tăng đột quỵ, nhồi máu cơ tim, đặc biệt ở người trẻ.
Trả giá đắt vì chủ quan
May mắn thoát cửa tử, nhưng hệ lụy của cơn đột quỵ cách đây 3 tháng vẫn khiến anh T.T.P (38 tuổi, Hà Nội) chưa thể trở về với nhịp sống cũ. Anh P thở dài khi nhắc lại cơn đột quỵ bất ngờ đến với mình vào một buổi sớm ngay trong nhà vệ sinh và may được người nhà phát hiện kịp thời đưa đi cấp cứu.
Theo lời anh P, hơn 2 năm trước, trong lần kiểm tra sức khỏe, anh được phát hiện huyết áp cấp vượt ngưỡng cho phép. Khi đó, bác sĩ khuyên nên theo dõi thường xuyên và thay đổi lối sống. Tuy nhiên, do công việc bận bịu liên miên khiến anh quên bẵng lời bác sĩ.
"Sau này nhớ lại, đúng là cũng có lúc đau đầu, choáng nhẹ khi đứng lên đột ngột nhưng tôi chỉ nghĩ do mệt quá hoặc thiếu ngủ vì bận việc, mà không ngờ đó là báo hiệu sớm của đột quỵ", anh P chia sẻ.
Không may mắn như anh P, một nam bệnh nhân 30 tuổi (Bắc Ninh) được chuyển tới Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng chảy máu cả hai bên não, hôn mê, phải đặt ống nội khí quản và huyết áp liên tục tăng cao 180/100 mmHg.
Các bác sĩ điều trị cho biết, trường hợp này vô cùng đáng tiếc, do chủ quan không kiểm soát huyết áp tốt nên đột quỵ lần 2.
Bốn năm trước, bệnh nhân từng đột quỵ xuất huyết não do huyết áp tăng, đã được điều trị ổn định và được chỉ định dùng thuốc điều trị tăng huyết áp ngoại trú. Tuy nhiên, khi huyết áp ổn định, bệnh nhân tự ý bỏ thuốc và chủ quan không tiếp tục theo dõi huyết áp.
Đi cấp cứu mới biết tăng huyết áp
Theo TS.BS Bùi Thế Dũng, Trưởng khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, thậm chí có người bệnh được đưa tới việc cấp cứu mới phát hiện bị tăng huyết áp từ lâu mà không rõ.
Việc phát hiện tăng huyết áp sớm không khó, chỉ cần đo huyết áp. Do vậy, mọi người nên đo huyết áp ít nhất 1 lần/năm từ lứa tuổi 18 trở lên. Trường hợp phát hiện tăng huyết áp, người bệnh cần đi khám thêm các chuyên khoa tim mạch để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị hiệu quả. Trong quá trình điều trị cần tuân thủ phác đồ điều trị, khám định kỳ để điều chỉnh thuốc và phát hiện sớm các biến chứng.
BS Bùi Thế Dũng
Ông Dũng dẫn chứng, một nam bệnh nhân N.V.H, (30 tuổi, trú TP.HCM) được gia đình đưa tới cấp cứu khi nghi ngờ bị đột quỵ bởi xuất hiện các dấu hiệu choáng váng, yếu liệt nửa người và nói khó. Tại bệnh viện người đàn ông này chẩn đoán bị đột quỵ do thiếu máu não.
Tuy nhiên, điều bất ngờ là chính bệnh nhân không biết mình bị tăng huyết áp nhiều năm vì không đi khám sức khỏe định kỳ và chủ quan với các dấu hiệu mệt mỏi, đau đầu thoáng qua.
Theo thống kê sơ bộ của ngành Y tế, hơn 80% bệnh nhân đột quỵ từng mang yếu tố nguy cơ là tăng huyết áp, tiếp đến là đái tháo đường, rối loạn mỡ máu… Các bệnh nền này đang có xu hướng trẻ hóa, không ít người ở độ tuổi 30-40 đã mắc tăng huyết áp, đái tháo đường mà không biết.
Một số điều tra tại Việt Nam cũng cho thấy, tỷ lệ người trẻ tăng huyết áp khá cao, dao động từ 4-5% trong tổng số người tăng huyết áp.
Diễn tiến âm thầm
Lý giải về yếu tố nguy cơ tăng huyết áp dễ dẫn tới đột quỵ, BS Đoàn Dư Mạnh, chuyên gia mạch máu, đột quỵ, Phó giám đốc Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, cho biết tăng huyết áp là tình trạng áp lực dòng chảy của máu lên thành động mạch tăng cao. Tăng huyết áp âm thầm gây đột quỵ diễn ra theo hai cơ chế, dẫn đến cả hai loại đột quỵ nhồi máu não và đột quỵ xuất huyết não.
Tăng huyết áp có 2 loại, vô căn (không có nguyên nhân), thường gặp ở tuổi trên 40, chiếm tỷ lệ 90-95% trong tổng số người tăng huyết áp. Còn tăng huyết áp có nguyên nhân, chiếm từ 5-10% trong tổng số người tăng huyết áp. Tình trạng này thường gặp ở người trẻ, dưới 40 tuổi.
Theo TS.BS Bùi Thế Dũng, nguyên nhân tăng huyết áp ở người trẻ có liên quan trực tiếp tới thói quen lối sống như: Ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm đóng hộp, thực phẩm ngâm muối; Ít vận động, căng thẳng trong công việc, làm việc nhiều, ít ngủ. Đáng lưu ý, một bộ phận giới trẻ có thói quen "cày đêm", khi làm khuya thường dùng các chất kích thích như: thuốc lá, nước tăng lực, cà phê…
Những chất này kích thích nhịp tim, làm huyết áp tăng cao. Ngoài ra, còn có một số yếu tố nguy cơ khác làm tăng huyết áp ở người trẻ, như bệnh thận, thừa cân, béo phì…
Các chuyên gia nhìn nhận, người trẻ thường chủ quan, ít khi theo dõi chỉ số huyết áp, chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng không khoa học và không đi khám sức khỏe định kỳ, đến khi có bệnh hoặc đột quỵ nhập viện mới biết mình tăng huyết áp…
Trong khi đó, tăng huyết áp diễn tiến âm thầm, ít có dấu hiệu trong giai đoạn đầu.
Theo khuyến cáo của BS Mạnh, để ngăn ngừa, mỗi người cần đo huyết áp thường xuyên, nhất là người trên 50 tuổi hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh. Ngoài ra, giảm muối trong khẩu phần ăn (dưới 5g mỗi ngày), bỏ thuốc lá, tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, kiểm soát căng thẳng và duy trì cân nặng hợp lý để kiểm soát huyết áp...