Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn: Phát triển đô thị thông minh phải lấy con người làm trung tâm

Đó là khẳng định của Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn tại Hội nghị tổng kết “Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025, định hướng đến năm 2030” (Đề án 950).

Tập trung hoàn thiện thể chế về phát triển đô thị thông minh

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị tổng kết "Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025, định hướng đến năm 2030", ngày 13/8, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn đánh giá, một trong những thành quả nổi bật của Đề án 950 là tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức từ Trung ương đến địa phương, từ đó chuyển biến thành những hành động cụ thể để phát triển đô thị thông minh.

Trong đó, Bộ Xây dựng đóng vai trò cơ quan tham mưu, trình Bộ Chính trị và Chính phủ xem xét ban hành nhiều văn bản chỉ đạo quan trọng về phát triển đô thị thông minh.

Các bộ, ngành đã chủ động xây dựng cơ sở dữ liệu riêng. Bộ Công an với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Các địa phương đều có đề án, kế hoạch xây dựng đô thị thông minh và đạt được một số kết quả nhất định.

Tuy nhiên, việc phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam trong thời gian qua vẫn còn một số hạn chế về nguồn nhân lực; hạ tầng công nghệ chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển đô thị thông minh; hành lang pháp lý chưa đầy đủ hay chi phí đầu tư lớn, phụ thuộc vào ngân sách...

Thứ trưởng khẳng định: "Việc phát triển đô thị thông minh không phải là chạy đua theo công nghệ mà phải lấy con người làm trung tâm. Ứng dụng khoa học - công nghệ vào phát triển đô thị phải giải quyết được những vấn đề bức xúc trong xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân".

Trên cơ sở đó, Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn đã nhấn mạnh một số định hướng trọng tâm về phát triển đô thị thông minh trong thời gian tới.

Trước hết, Việt Nam cần tập trung hoàn thiện thể chế, đặc biệt là Nghị định về quản lý đô thị thông minh, dự kiến trình Chính phủ dự thảo Nghị định trong tháng 8/2025.

Thứ trưởng cũng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ đẩy nhanh việc hoàn thiện mô hình kiến trúc ICT (công nghệ thông tin và truyền thông), tập trung chuẩn hóa, liên thông dữ liệu.

Giải pháp công nghệ phải lấy con người làm trung tâm, có thể điều chỉnh linh hoạt theo từng địa phương.

Về việc huy động nguồn lực, Thứ trưởng đánh giá phải xây dựng cơ chế để thu hút doanh nghiệp và các hình thức tài chính linh hoạt tham gia xây dựng đô thị thông minh.

Việc tăng cường hợp tác quốc tế cũng đóng vai trò rất quan trọng để phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam, thông qua việc học tập kinh nghiệm, đào tạo cán bộ và chuyển giao công nghệ.

Thứ trưởng cũng lưu ý vấn đề đảm bảo an ninh, an toàn dữ liệu; đổi mới mô hình quản lý, quản trị đô thị. Trong khi đó, các địa phương nên bắt đầu bằng việc giải quyết triệt để những vấn đề bức xúc, trước khi nghĩ đến chuyện nhân rộng mô hình.

Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn khẳng định, phát triển đô thị thông minh là xu hướng tất yếu để xây dựng đô thị hiện đại, văn minh, bền vững và đáng sống. Nhưng để đạt được mục tiêu này phải có sự đồng lòng, chung tay của tất cả các bên, từ Nhà nước, doanh nghiệp cho đến người dân vì phát triển đô thị thông minh là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì lớn.

Phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam còn nhiều rào cản

Trước đó, báo cáo tại hội nghị, ông Trần Quốc Thái - Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) cho biết, sau gần 7 năm triển khai, Đề án 950 đã đạt được những kết quả ban đầu đáng ghi nhận, góp phần đưa ra những nội dung cơ bản phù hợp với phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam.

Bao gồm: Quy hoạch đô thị thông minh; Xây dựng và quản lý đô thị thông minh; Cung cấp các tiện ích đô thị thông minh cho các tổ chức, cá nhân trong đô thị với cơ sở nền tảng là hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị và hệ thống hạ tầng ICT.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Bộ Xây dựng đã tham mưu trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 06 về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và trình Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ, cụ thể hóa các nội dung nhiệm vụ về xây dựng và phát triển đô thị thông minh...

Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 26 tiêu chuẩn quốc gia về đô thị thông minh. Bộ Xây dựng cũng nghiên cứu, ban hành các tiêu chuẩn phục vụ phát triển đô thị thông minh, tập trung vào các tiêu chuẩn đường giao thông, cao tốc.

Nhiều địa phương đã triển khai áp dụng các công nghệ số như hệ thống thông tin địa lý (GIS) hay mô hình thông tin công trình (BIM); ứng dụng các nền tảng, phần mềm, tiện ích đô thị thông minh ở một số hoặc nhiều lĩnh vực đa dạng, khác nhau nhằm phục vụ quản lý nhà nước và phục vụ người dân, doanh nghiệp…

Mặc dù vậy, công tác phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam còn gặp một số rào cản, chủ yếu là hạn chế nguồn nhân lực, dữ liệu, thể chế... Việc phát triển đô thị thông minh còn riêng lẻ, manh mún, thiếu tính kết nối, đồng bộ, phần lớn thí điểm, chưa có nhiều kinh nghiệm thực tế.

Để phát triển đô thị thông minh trong bối cảnh mới, Bộ Xây dựng có đề xuất 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cho giai đoạn 2025 - 2030, trong đó tập trung vào các nhiệm vụ hoàn thiện hệ thống pháp luật; hoàn thiện các mô hình, kiến trúc hệ thống dữ liệu, công nghệ, cơ sở hạ tầng, tiêu chuẩn, quy chuẩn của các lĩnh vực hỗ trợ phát triển đô thị thông minh; xây dựng cơ sở dữ liệu đô thị dùng chung; lấy người dân làm trung tâm phát triển đô thị thông minh; đổi mới mô hình quản trị đô thị; đẩy mạnh hợp tác quốc tế…

Thúc đẩy mô hình "Chính phủ kiến tạo nền tảng"

Đề cập đến phát triển đô thị thông minh và chuyển đổi số trong tình hình mới, ông Đinh Hoàng Long, đại diện Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, phát triển đô thị thông minh về bản chất là chuyển đổi số trong quy mô đô thị.

Cốt lõi của đô thị thông minh không còn là chạy theo công nghệ, lắp đặt cảm biến hay camera, mà là tổ chức, vận hành đô thị hiệu quả hơn dựa trên dữ liệu số và công nghệ số, với sự tham gia chặt chẽ của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp, nhằm nâng cao chất lượng sống, tối ưu nguồn lực và thúc đẩy phát triển bền vững.

Với tư duy đổi mới đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xác định một số định hướng trọng tâm để kiến tạo nền tảng cho phát triển đô thị thông minh trong giai đoạn tới.

Một là, từ hạ tầng rời rạc đến nền tảng số thống nhất. Thay vì mỗi tỉnh, mỗi thành phố tự xây dựng các phần mềm riêng lẻ, chúng ta cần thúc đẩy mô hình "Chính phủ kiến tạo nền tảng".

Theo đó, Nhà nước sẽ xây dựng, phát huy các nền tảng dùng chung như nền tảng định danh và xác thực điện tử, nền tảng thanh toán quốc gia… đồng thời tận dụng nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia để đảm bảo kết nối thông suốt, an toàn, hiệu quả giữa các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu của bộ, ngành, địa phương.

Hai là, tiêu chuẩn hóa để đảm bảo kết nối và liên thông. Để các nền tảng và ứng dụng có thể "nói chuyện" được với nhau, vai trò của tiêu chuẩn, quy chuẩn là tối quan trọng.

Ba là, thúc đẩy mô hình đầu tư linh hoạt, hiệu quả, thay đổi tư duy từ "đầu tư mua sắm" sang "thuê dịch vụ".

Để hiện thực hóa các định hướng trên, trong thời gian tới, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất tập trung vào một số nhiệm vụ cấp bách, bao gồm: Sớm ban hành Nghị định của Chính phủ về quản lý, phát triển đô thị thông minh;

Triển khai các Trung tâm điều hành thông minh (IOC) cấp tỉnh theo mô hình nền tảng số quốc gia, không phải mỗi tỉnh một phần mềm riêng lẻ; Xây dựng một Chiến lược quốc gia mới về đô thị thông minh, kế thừa kết quả đạt được từ Đề án 950, với lộ trình rõ ràng, đi từ thí điểm đến nhân rộng.

Người dân là trung tâm phát triển đô thị thông minh

Chia sẻ về việc phát triển đô thị thông minh của thành phố Hà Nội, ông Luyện Văn Phương - Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, Hà Nội đã và đang đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ và chuyển đổi số, thu về nhiều kết quả nổi bật.

Hiện nay, thành phố đã bố trí kinh phí thuê dịch vụ Trung tâm dữ liệu chính hiện đại trên nền tảng điện toán đám mây phục vụ triển khai Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính, Cổng thông tin điện tử của thành phố và các hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu chuyên ngành của Thành phố.

Để phục vụ doanh nghiệp và người dân tốt hơn, Hà Nội đã triển khai Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính trên một nền tảng thống nhất đồng bộ tại các phường, xã trên địa bàn...

Thời gian tới, Hà Nội sẽ tập trung xây dựng nền tảng hạ tầng thông tin đô thị thông minh, thông minh hóa các hạ tầng kỹ thuật đô thị, hạ tầng kinh tế xã hội quan trọng theo mức độ ưu tiên, đảm bảo kết nối an toàn, tin cậy, thông suốt các thành tố chính của đô thị thông minh; triển khai xây dựng các khu đô thị mới là khu đô thị thông minh.

Trong khi đó, ông Trương Nguyễn Thiện Nhân - Phó giám đốc Sở Xây dựng Huế đã nhấn mạnh quan điểm lấy người dân làm trung tâm trong xây dựng đô thị thông minh.

Điều này được thể hiện qua việc đảm bảo người dân được tiếp cận thông tin minh bạch, tham gia ý kiến, đóng góp xây dựng, giám sát và thụ hưởng các dịch vụ đô thị thông minh, với 5 mục tiêu cụ thể, bao gồm: Nâng cao chất lượng sống; quản lý đô thị tinh gọn; tăng cường năng lực cạnh tranh; dịch vụ công thuận tiện; bảo đảm an ninh, trật tự.

Đáng chú ý, thành phố Huế đã xây dựng các kênh thông tin chính thống, minh bạch để người dân dễ dàng tiếp cận như Nền tảng Hue-S (phát đi hơn 5.226 bản tin, thu hút 5 triệu lượt truy cập); hay Cổng thông tin tương tác (https://tuongtac.hue.gov.vn) là kênh duy nhất kết nối chính quyền, người dân và doanh nghiệp, công khai thông tin về dịch vụ công, quy hoạch, vi phạm.

Bước sang giai đoạn 2025-2030, thành phố Huế tiếp tục khẳng định cam kết kiên định thực hiện mục tiêu đặt người dân làm trung tâm; đồng thời chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị di sản đặc trưng, gắn với đẩy mạnh ứng dụng các thành tựu công nghệ tiên tiến và triển khai Trung tâm IOC theo khung hướng dẫn của Bộ Khoa học và Công nghệ...

Bên cạnh đó, thành phố sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác số hóa tài liệu quy hoạch, tích hợp dữ liệu quy hoạch đô thị và nông thôn vào nền tảng bản đồ số quy hoạch dùng chung để các cơ quan có liên quan thực hiện công tác quản lý quy hoạch trên nền tảng số...

Cùng chung quan điểm với thành phố Huế, các doanh nghiệp như FPT, VNPT, Viettel… cũng đánh giá mô hình đô thị thông minh hiện đại lấy người dân làm trung tâm, xây dựng mối quan hệ cung cấp và tiêu dùng dịch vụ, còn công nghệ chỉ là công cụ để nâng cao trải nghiệm và giá trị dịch vụ cho người dùng.

Dữ liệu được sử dụng không chỉ để tối ưu vận hành mà còn để cá nhân hóa dịch vụ, phản hồi nhanh với nhu cầu thay đổi của cộng đồng.

Trong bối cảnh dữ liệu và công nghệ ngày càng trở thành nền tảng không thể thiếu trong quy hoạch, vận hành và phát triển đô thị thông minh, các doanh nghiệp đã đưa ra một số đề xuất, kiến nghị để phát triển đô thị thông minh.

Theo đó, cần tập trung vào việc sớm hoàn thiện hành lang pháp lý đồng bộ về phát triển đô thị thông minh; tăng cường chia sẻ và kết nối dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân; khuyến khích hợp tác công - tư (PPP) trong triển khai đô thị thông minh…