Dù Quốc hội Iran đã thông qua kế hoạch đóng eo biển Hormuz và chờ đợi quyết định cuối cùng từ Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao, theo các chuyên gia vẫn có nhiều lý do để Tehran phải do dự.
Theo tờ Forbes, việc Mỹ sáng sớm 22/6 tiến hành không kích các cơ sở hạt nhân của Iran nhằm hỗ trợ Israel đã khiến dư luận lo ngại về nguy cơ Iran trả đũa bằng cách đóng cửa eo biển Hormuz, tuyến đường huyết mạch vận chuyển dầu khí toàn cầu.
Eo biển Hormuz được coi là tuyến đường vận tải huyến mạch trên biển của thế giới tại Trung Đông (Ảnh: AFP).
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth xác nhận Washington đã sử dụng 14 bom xuyên boongke để tấn công ba cơ sở hạt nhân gồm Fordo, Natanz và Isfahan. Đáp lại, Tehran tuyên bố sẽ trả đũa đồng thời Quốc hội Iran đã thông qua kế hoạch đóng eo biển Hormuz, dù quyết định cuối cùng thuộc về Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran.
Eo biển Hormuz là tuyến hàng hải chiến lược nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman, nơi trung chuyển khoảng 30–33 triệu thùng dầu quy đổi mỗi ngày, chiếm 1/5 lượng dầu toàn cầu và phần lớn khí hóa lỏng (LNG) từ Qatar.
Tuy nhiên, theo giới phân tích, khả năng Iran thực sự phong tỏa tuyến đường này là rất thấp và nếu xảy ra, cũng khó kéo dài vì 4 lý do chính dưới đây:
Phản ứng quân sự từ Mỹ
Forbes nhận định, việc phong tỏa eo biển Hormuz của Iran gần như chắc chắn sẽ dẫn đến phản ứng quân sự mạnh mẽ từ Mỹ.
Hai chiếc tàu chiến thuộc biên chế Hạm đội 5 của Hải quân Mỹ (Ảnh: Hải quân Mỹ).
Hạm đội 5 của Hải quân Mỹ đang đóng tại Bahrain có thể nhanh chóng triển khai khiến Iran phải đối mặt với nguy cơ bị tấn công quy mô lớn vào toàn bộ tuyến duyên hải và các cảng biển.
Được biết, Hạm đội 5 của Hải quân Mỹ có khoảng 20.000 - 25.000 binh sĩ, bao gồm hải quân, thủy quân lục chiến và lực lượng hỗ trợ từ Bộ Tư lệnh Trung tâm (CENTCOM).
Hiện có khoảng 20 - 25 tàu Hải quân hoạt động thường trực, bao gồm: Tàu sân bay; Tuần dương hạm lớp Ticonderoga; Khu trục hạm lớp Arleigh Burke; Tàu đổ bộ và Tàu ngầm tấn công hạt nhân đang hoạt động trong biên chế Hạm đội 5.
Ngoài ra, Hạm đội 5 còn sở hữu từ 100 máy bay bao gồm: Máy bay chiến đấu F/A-18; Trinh sát P-8 Poseidon; Trực thăng SH-60, MH-60 thuộc lực lượng hải quân và thủy quân lục chiến.
Tổn thất kinh tế cho chính Iran và đồng minh
Iran hiện đang xuất khẩu trung bình 1,65 triệu thùng dầu/ngày, chủ yếu sang Trung Quốc. Việc phong tỏa eo biển Hormuz đồng nghĩa với việc Tehran tự cắt đứt tuyến xuất khẩu sống còn của chính mình.
Theo Chủ tịch Công ty Tư vấn Transversal Consulting Ellen Wald việc cản trở dòng chảy dầu khí qua eo biển Hormuz, đặc biệt trong bối cảnh cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Iran chưa bị tấn công trực diện, không mang lại bất kỳ lợi ích nào cho Tehran.
Bà Wald đồng thời cảnh báo mọi đợt tăng giá dầu lớn do việc đóng cửa eo biển Hormuz có thể gây phản ứng dữ dội từ khách hàng mua dầu lớn nhất của Iran là Trung Quốc.
"Trung Quốc không muốn dòng chảy dầu từ Vịnh Persia bị gián đoạn theo bất kỳ cách nào. Họ cũng không muốn giá dầu tăng. Vì thế, Trung Quốc sẽ sử dụng toàn bộ sức mạnh kinh tế để gây áp lực với Iran", bà Wald giải thích.
Được biết, Trung Quốc hiện là nước nhập khẩu dầu lớn nhất từ Iran, được cho là chiếm hơn ba phần tư tổng lượng dầu xuất khẩu của quốc gia Trung Đông này. Trung Quốc cũng là đối tác thương mại lớn nhất của Iran.
"Các đối tác của Iran sẽ chịu thiệt nhiều hơn đối thủ của họ nên rất khó hình dung Tehran sẽ làm như vậy", ông Anas Alhajji, đối tác điều hành tại Energy Outlook Advisors nhận định, đồng thời nhấn mạnh rằng việc phong tỏa eo biển sẽ phản tác dụng đối với Tehran.
Cả Saudi Arabia và UAE đều có hệ thống đường ống dẫn dầu tránh eo biển Hormuz. Đặc biệt, hệ thống đường ống từ Abu Dhabi đến cảng Fujairah (UAE), nằm ngoài Vịnh Persia có thể giúp UAE tránh hoàn toàn tuyến đường biển trong trường hợp Iran phong tỏa eo biển Hormuz.
Được biết, hệ thống đường ống từ Abu Dhabi đến cảng Fujairah (UAE) có thể giúp xuất khẩu đến 75% sản lượng dầu thô của Abu Dhabi ngay cả khi trong trường hợp việc vận chuyển hàng hóa qua eo biển Hormuz bị gián đoạn. Bên cạnh đó, Cảng Fujairah của UAE còn là một trong những trung tâm trung chuyển nhiên liệu và hậu cần lớn nhất khu vực.
Khả năng duy trì phong tỏa eo biển Hormuz trong thời gian dài là rất thấp
Dù Iran có thể tiến hành tấn công tàu chở dầu hoặc bắt giữ ngẫu nhiên tàu thương mại, nhưng một lệnh phong tỏa toàn diện và kéo dài đối với eo biển Hormuz vẫn được cho là điều khó thực hiện kể cả về mặt kỹ thuật và chính trị.
Thực tế cho thấy, trong nhiều năm qua, Iran đã nhiều lần đe dọa đóng cửa eo biển Hormuz nhưng chưa từng thực sự làm điều đó. Trong bối cảnh khu vực đang leo thang căng thẳng và không loại trừ những diễn biến bất ngờ, nhưng khả năng Iran phong tỏa tuyến vận tải dầu mỏ chiến lược này vẫn được đánh giá là rất thấp.
Điều này là bởi, eo biển Hormuz, nơi nối liền Vịnh Persia với Biển Arab, có chiều rộng lên tới từ 55 - 95km khiến Iran khó lòng đòng cửa hoàn toàn. Bên cạnh đó, phần lớn eo biển này thuộc quyền kiểm soát của Oman thay vì Iran.
Chính vì thế, ông Vivek Dhar, Giám đốc nghiên cứu hàng hóa năng lượng và khai khoáng của Ngân hàng Commonwealth, Australia, nhận định: "Bất kỳ lệnh phong tỏa nào tại eo biển Hormuz cũng sẽ là lựa chọn sau cùng của Iran và chỉ xảy ra nếu nước này muốn trực tiếp đối đầu quân sự với Mỹ".