WHO: Thuốc lá nung nóng ít thu hút giới trẻ

Báo cáo khoa học của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lần thứ 10 do Nhóm Nghiên cứu về Quy định Sản phẩm Thuốc lá (TobReg) thực hiện đã được công bố ngày 14/11, nhằm hỗ trợ các quốc gia tăng cường năng lực quản lý thuốc lá dựa trên cơ sở kỹ thuật.

Báo cáo chỉ ra mức độ hấp dẫn giới trẻ của các sản phẩm thuốc lá hiện nay, gồm thuốc lá điếu truyền thống, thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN), và các sản phẩm thuốc lá và nicotine thế hệ mới khác. Trong đó TLĐT có đủ 6/6 đặc điểm thu hút giới trẻ. Ngược lại, TLNN chỉ có 2/6 đặc điểm, trở thành sản phẩm có mức độ thu hút giới trẻ thấp nhất trong toàn bộ các loại thuốc lá, theo đánh giá của WHO.

WHO loại trừ tính hấp dẫn giới trẻ trong thiết kế của thuốc lá nung nóng

Một trong những điểm gây tranh cãi tại các cơ quan quản lý hiện nay đối với TLNN, TLĐT đó là liệu các sản phẩm này có hay không nguy cơ thu hút giới trẻ xoay quanh thiết kế hấp dẫn, dễ che dấu, và cách sử dụng thuận tiện. Theo kết quả đánh giá mới nhất của WHO/TobReg, TLNN ít có các yếu tố thu hút giới trẻ nhất, thấp hơn cả thuốc lá điếu.

Xét về sự tiện dụng, thuốc lá điếu trải qua 2 bước để sử dụng là bật lửa, đốt thuốc. TLĐT chỉ cần 1 bước là bật thiết bị, đồng thời không giới hạn số lần sử dụng. Trong khi đó, TLNN phải trải qua nhiều công đoạn, gồm đưa điếu thuốc lá đặc chế vào tẩu điện, bật tẩu điện và chờ hoạt động làm nóng điếu thuốc, chỉ có thể dùng trong 6 phút hoặc 14 lần hít và buộc phải thay điếu thuốc khác nếu muốn tiếp tục sử dụng.

Chính vì sản phẩm được thiết kế để hạn chế sự thu hút giới trẻ nên thực tế, trải nghiệm này gây gián đoạn. Mặt khác, theo đánh giá của TobReg, TLNN nằm ngoài nghi ngại "thiết kể để sử dụng lén lút". Để sử dụng TLNN, người dùng phải mang theo cả bộ sản phẩm gồm tẩu điện, gói thuốc lá đặc chế và thiết bị để sạc pin.

Điểm nổi bật trong báo cáo TobReg là việc loại bỏ mọi quan ngại về việc TLNN có thể bị ngụy trang dưới hình thức đồ chơi hay USB, thỏi son... vốn là vấn đề được các cơ quan quản lý cảnh báo lâu nay đối với TLĐT. Trong báo cáo, TobReg khẳng định TLNN không có đặc điểm "thiết kế giống vật phẩm, kẹo hoặc đồ chơi dành cho giới trẻ".

Song TLNN vẫn có 2/6 yếu tố gây thu hút giới trẻ gồm mùi hương và phụ gia tạo hương vị. Những yếu tố này cũng đồng thời được liệt kê ở tất cả loại thuốc lá khác, kể cả nhóm sản phẩm truyền thống như thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá cuốn hay thuốc lá tẩu.

Mặt khác, báo cáo cũng xác định TLNN là "sản phẩm thuốc lá tạo ra khí hơi có chứa nicotine và các chất hóa học gây hại khi nguyên liệu thuốc lá được làm nóng hoặc thiết bị chứa nguyên liệu thuốc lá được kích hoạt".

Trước đó, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xác định TLNN là sản phẩm thuốc lá không đốt cháy - điểm khác biệt quan trọng so với thuốc lá điếu[1]. Đồng thời, FDA cũng nhận định rằng thiết kế khép kín giúp ngăn ngừa nguy cơ TLNN bị tùy chỉnh sai mục đích của nhà sản xuất[2].

Ngoài ra, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) đã ban hành 4 tiêu chuẩn ISO đối với sản phẩm TLNN, trong đó nêu rõ TLNN là sản phẩm có chứa chất nền thuốc lá, được làm nóng để tạo ra khí hơi chứa nicotine. Vì vậy, TLNN mặc dù là thuốc lá nhưng thuộc danh mục sản phẩm riêng biệt, không phải là thuốc lá điếu hay TLĐT.

Thuốc lá điện tử là sản phẩm cần theo dõi đặc biệt

Gây chú ý trong báo cáo của TobReg là TLĐT đạt 6/6 tiêu chí có nguy cơ hấp dẫn giới trẻ. Cụ thể, bên cạnh mùi hương và phụ gia tạo hương vị, TLĐT đang cho thấy có nhiều quan ngại bao gồm thiết kế kín đáo, sử dụng thuận tiện, hình dáng giống đồ chơi và không chứa lá thuốc lá. Chính các yếu tố này khiến giới trẻ lầm tưởng sản phẩm ít độc hại hơn, cũng như dễ nằm ngoài tầm quan sát của phụ huynh, nhà trường.

Chính vì tính tiện dụng trong thiết kế của TLĐT nên sản phẩm dễ bị các đối tượng buôn lậu lợi dụng và tùy biến thành các mẫu mã bắt mắt như thỏi son, USB, hộp sữa… để thu hút giới trẻ. Đáng chú ý, các loại TLĐT dùng một lần (disposable e-cigarettes) không cần sạc hay châm thêm dung dịch, với giá thành thấp, lại càng trở nên hấp dẫn với giới trẻ.

Trong nước, đã có nhiều ý kiến tập trung quan ngại đối với TLĐT hơn là với TLNN. Tại phiên thảo luận nhóm về dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) ngày 11/11, đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Hiếu - Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội (đoàn Gia Lai) khẳng định, về bản chất, TLNN vẫn là thuốc lá sợi, dù chưa công nhận tính an toàn hơn so với thuốc lá truyền thống. Trong khi đó, TLĐT lại tiềm ẩn mức độ nguy hiểm cao hơn rất nhiều với cơ chế hoạt động hoàn toàn khác biệt và thiết kế bắt mắt, dễ thu hút giới trẻ.

Trong phiên thảo luận Luật Đầu tư (sửa đổi) vào ngày 22/11, đại biểu Đồng Ngọc Ba (Gia Lai) cũng cho rằng, TLĐT và TLNN là hai khái niệm khác nhau nên cần dựa trên các tiêu chí đánh giá rõ ràng để xác định sản phẩm nào cần đưa vào danh mục cấm.

Theo khuyến nghị quốc tế mới nhất của WHO toàn cầu vào tháng 6/2025, cơ quan này vẫn duy trì quan điểm cấm TLĐT. Song, đối với TLNN, WHO khuyến nghị các quốc gia thành viên quản lý sản phẩm theo chính sách kiểm soát thuốc lá hiện hành và xem đó như là sản phẩm phẩm thuốc lá thông thường, chịu các điều chỉnh, quản lý về mặt bao bì, dán nhãn, cảnh báo sức khỏe...