Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, TP.HCM đang hoàn thiện hệ thống quy chế mới để tăng cường quản lý trật tự xây dựng. Trong đó, vai trò của chính quyền cấp xã được đặt vào trọng tâm với nhiều quyền hạn và trách nhiệm cụ thể.
UBND TP.HCM vừa ban hành Quyết định số 2850/QĐ-UBND ngày 21/11/2025 về Quy chế phối hợp quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn Thành phố nhằm siết chặt kỷ cương trong lĩnh vực xây dựng trên địa bàn.
Đây là bước đi quan trọng trong bối cảnh thành phố vừa hoàn tất đợt sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã quy mô lớn.
Việc phối hợp trong quản lý trật tự sẽ giúp công tác quản lý Nhà nước được tốt hơn và có thể ràng buộc trách nhiệm đối với cơ quan chức năng khi để xảy ra vi phạm trật tự xây dựng trên địa bàn quản lý.
Phân cấp rõ ràng, trách nhiệm cụ thể
Theo Quy chế, ba cấp quản lý chính được xác định gồm Sở Xây dựng, UBND cấp xã và các Ban Quản lý (Khu Công nghệ cao, Khu Nông nghiệp Công nghệ cao, các Khu Chế xuất và Công nghiệp). Mỗi cấp chịu trách nhiệm toàn diện về quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn được phân công.
Điểm nhấn quan trọng là UBND cấp xã không chỉ quản lý các công trình thuộc thẩm quyền cấp phép của mình, mà còn phải tiếp nhận, theo dõi cả những công trình đã hoàn thành do Sở Xây dựng bàn giao. Điều này đảm bảo sự giám sát liên tục từ khi khởi công đến khi đưa vào sử dụng, tránh tình trạng "đùn đẩy" trách nhiệm.
UBND cấp xã được trao quyền chủ động trong nhiều khâu quan trọng. Họ có trách nhiệm kiểm tra, kiểm soát việc chủ đầu tư gửi thông báo khởi công, phát hiện và ngăn chặn kịp thời các vi phạm, đồng thời xử lý theo thẩm quyền hoặc trình cấp trên.
Đặc biệt, cấp xã được giao vai trò chủ trì tổ chức cưỡng chế phá dỡ công trình vi phạm, kể cả những quyết định do Chủ tịch UBND Thành phố hoặc Giám đốc Sở Xây dựng ban hành. Đây là quyền hạn quan trọng, đòi hỏi năng lực tổ chức và sự phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng.
Về mặt tài chính, UBND cấp xã phải chủ động cân đối ngân sách để tạm ứng chi phí cưỡng chế, sau đó thu hồi từ chủ công trình vi phạm. Hàng năm, địa phương cần lập kế hoạch và dự toán kinh phí gửi Sở Xây dựng để được Thành phố bố trí hỗ trợ.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Châu - Chủ tịch UBND phường Bình Hòa, TP.HCM cho biết: "Việc phân quyền, phân cấp cho chính quyền cấp xã trong lĩnh vực xây dựng và nhà ở là chủ trương đúng đắn, phù hợp với xu thế đẩy mạnh cải cách hành chính và tinh gọn bộ máy, nhằm đưa dịch vụ công đến gần hơn với người dân".
Theo bà Châu, để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, UBND cấp xã tiến hành rà soát lại quy trình xử lý hồ sơ, cập nhật theo các văn bản pháp luật mới, đặc biệt là các nhiệm vụ như cấp phép xây dựng công trình cấp 3, cấp 4; cải tạo, xây dựng lại nhà ở; nghiệm thu công trình… Mọi thủ tục đều được công khai minh bạch tại Trung tâm hành chính công để người dân dễ tiếp cận.
Đồng thời, UBND phường sẽ phối hợp chặt chẽ với UBND TP.HCM, đặc biệt là các Sở ngành chuyên môn, để được hướng dẫn, tập huấn chuyên sâu cho cán bộ, công chức, đảm bảo năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
"Chúng tôi đã rà soát lại vị trí việc làm, năng lực hiện có, đồng thời kiến nghị bổ sung biên chế hoặc hợp đồng chuyên môn phù hợp, nhất là với công chức địa chính - xây dựng - môi trường. Đội ngũ này sẽ là nòng cốt trong việc thẩm định, hướng dẫn và thực hiện các thủ tục hành chính liên quan. Với sự chủ động, quyết liệt và tinh thần phục vụ người dân, doanh nghiệp, UBND phường Bình Hòa tin tưởng sẽ thực hiện tốt vai trò mới, góp phần xây dựng bộ máy chính quyền cơ sở thực chất, hiệu quả và gần dân hơn", bà Châu nói.
Cơ chế phối hợp đa chiều
UBND Thành phố giao trách nhiệm phối hợp giữa các cấp, các ngành. Khi phát hiện vi phạm vượt thẩm quyền, cấp xã phải gửi hồ sơ đến Sở Xây dựng trước 5 - 7 ngày làm việc trước khi hết thời hạn xử phạt.
Quy chế phối hợp quản lý trật tự xây dựng để cơ quan chức năng có biện pháp ngăn chặn ngay từ đầu khi có dấu hiệu vi phạm trật tự xây dựng.
Công an Thành phố có vai trò phối hợp đảm bảo an ninh trật tự khi cưỡng chế. Sở Nông nghiệp và Môi trường chịu trách nhiệm xử lý các công trình xây dựng sai mục đích sử dụng đất. Các đơn vị cung cấp điện nước cũng phải phối hợp trong quá trình cưỡng chế khi được yêu cầu.
Để đảm bảo hiệu quả quản lý, quy chế thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ: Cấp xã phải giao ban hàng tháng về công tác quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn, báo cáo Sở Xây dựng hằng tháng, quý, 6 tháng và năm. Sở Xây dựng tổ chức giao ban 6 tháng một lần với các đơn vị liên quan.
Thông tin phản ánh của người dân phải được xử lý trong vòng 5 ngày làm việc, tối đa 10 ngày với trường hợp phức tạp. Mọi thông tin về người cung cấp tin được bảo mật nghiêm ngặt.
Quy chế quy định rõ: Cơ quan, cá nhân buông lỏng quản lý hoặc có dấu hiệu tiếp tay, bao che vi phạm sẽ bị xử lý kỷ luật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự. Chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm toàn diện khi để xảy ra xây dựng trái phép trên đất không được phép mà không kịp thời phát hiện và xử lý.
Quy chế cũng trao quyền cho các bên kiến nghị xử lý trách nhiệm lẫn nhau khi phát hiện buông lỏng quản lý, tạo cơ chế giám sát chéo hiệu quả.
Với vai trò và trách nhiệm gia tăng, các xã phường sau sáp nhập đứng trước nhiều thách thức: Nguồn lực con người, năng lực chuyên môn, kinh nghiệm xử lý các tình huống phức tạp. Sở Nội vụ được giao nhiệm vụ phối hợp rà soát, kiện toàn tổ chức và biên chế cho phù hợp.
Quy chế phối hợp quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn Thành phố thể hiện quyết tâm của TP.HCM trong việc siết chặt quản lý trật tự xây dựng thông qua phân cấp mạnh mẽ cho cấp xã phường. Đây là đơn vị gần dân nhất, am hiểu địa bàn nhất nên thành phố hy vọng sẽ quản lý tốt về trật tự xây dựng.