Nhân kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao (28/8/1945 - 28/8/2025), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn có cuộc trả lời phỏng vấn báo chí, chia sẻ về hành trình 80 năm phát triển và sứ mệnh của ngành trong kỷ nguyên mới.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn. Ảnh: Bộ Ngoại giao.
Trong suốt 80 năm trưởng thành và phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự dìu dắt trực tiếp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị Bộ trưởng Ngoại giao đầu tiên, ngành Ngoại giao Việt Nam đã có một lịch sử rất đỗi vẻ vang, tự hào. Nhìn lại chặng đường 80 năm qua, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đánh giá thế nào về vai trò và những dấu mốc nổi bật, những đóng góp quan trọng của ngành Ngoại giao đối với công cuộc đấu tranh, giành độc lập tự do và xây dựng, phát triển đất nước?
Ra đời vào Tháng Tám mùa thu lịch sử năm 1945, ngành ngoại giao hết sức vinh dự, tự hào được Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ thiên tài, nhà ngoại giao kiệt xuất trực tiếp sáng lập và đặt nền móng.
Trong suốt chặng đường 80 năm sau đó, ngoại giao đã có những đóng góp quan trọng, in đậm dấu ấn trong từng chặng đường lịch sử, từ giai đoạn giành và giữ vững độc lập, đến công cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc và cho đến xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.
Trong tình thế "ngàn cân treo sợi tóc", đối mặt với "thù trong giặc ngoài" trong những ngày đầu lập nước, ngoại giao đã tiên phong đấu tranh giữ vững thành quả cách mạng, bảo toàn chính quyền nhân dân, kéo dài thời gian chuẩn bị lực lượng cho cuộc kháng chiến trường kỳ.
Những nước cờ ngoại giao mẫu mực của Hiệp định Sơ bộ ngày 06/3/1946 và Tạm ước ngày 14/9/1946 cũng như những nỗ lực không ngừng tại các Hội nghị Đà Lạt và tại Fontainebleau, đưa đất nước vào thế tối ưu nhất có thể trong hoàn cảnh ngặt nghèo của đất nước khi đó.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc, ngoại giao vừa phục vụ kháng chiến, vừa tích cực đấu tranh phá vỡ thế bao vây, cô lập, vừa mở rộng quan hệ với bên ngoài và tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế. Cùng các mặt trận quân sự và chính trị, ngoại giao Việt Nam đã phát huy những thắng lợi trên chiến trường để buộc các nước phải ngồi vào bàn đàm phán.
Hiệp định Geneva và Hiệp định Paris không chỉ là những mốc son ngoại giao chói lọi mà còn tạo thời cơ cho thắng lợi vĩ đại giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, kết thúc 30 năm chiến tranh gian khổ chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.
Bước vào giai đoạn tái thiết đất nước sau chiến tranh, ngoại giao là lực lượng tiên phong trong việc từng bước phá thế bao vây, cấm vận, đưa đất nước bước ra khỏi khó khăn về kinh tế - xã hội.
Đồng thời bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, khôi phục quan hệ với các nước Đông Nam Á, bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Mỹ và mở rộng quan hệ với các quốc gia khác. Với chủ trương "đa dạng hóa, đa phương hóa", quan hệ ngoại giao ngày càng được mở rộng.
Từ một nước bị bao vây, cô lập, Việt Nam nay đã có quan hệ ngoại giao với 194 nước, thiết lập được mạng lưới quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với 38 nước, trong đó có tất cả các nước Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an, các nước G7 hầu hết các nước G20, là thành viên tích cực của hơn 70 tổ chức quốc tế.
Bên cạnh đó, cùng với quốc phòng, an ninh, ngoại giao đã góp phần xây dựng vành đai biên giới hòa bình, hữu nghị, bảo vệ vững chắc chủ quyền, lãnh thổ và tạo dựng các cơ chế hợp tác để giải quyết các vấn đề biên giới, lãnh thổ bằng biện pháp hòa bình. Ngoại giao đa phương góp phần đưa Việt Nam từ nước bị bao vây, cô lập trở thành một thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.
Ngoại giao kinh tế và hội nhập quốc tế ngày càng trở thành động lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, huy động các nguồn lực, điều kiện bên ngoài cho phát triển. Các lĩnh vực công tác người Việt Nam ở nước ngoài, ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại, bảo hộ công dân tiếp tục được triển khai hiệu quả, toàn diện.
Trong suốt chặng đường 80 năm xây dựng và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, ngoại giao Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, không ngừng phát huy truyền thống vẻ vang, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, đóng góp vào những thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Thực tiễn triển khai nhiệm vụ trong suốt 80 năm qua, ngành ngoại giao rút ra những bài học kinh nghiệm gì? Đâu là những giá trị cốt lõi đã tạo nên bản sắc và truyền thống của nền ngoại giao Việt Nam?
Nền ngoại giao của Việt Nam ra đời, trưởng thành trong 30 năm kháng chiến và ngày càng lớn mạnh trong 40 năm đổi mới. Được tôi rèn, thử thách trong những giai đoạn cam go nhất của lịch sử cách mạng Việt Nam đã để lại cho ngoại giao Việt Nam nhiều bài học còn nguyên giá trị.
Đó là bài học về việc bảo đảm cao nhất, trên hết và trước hết lợi ích quốc gia - dân tộc. Tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 3 năm 1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn ngoại giao "phải luôn luôn vì lợi ích của dân tộc mà phục vụ" và tư tưởng của Người được các thế hệ lãnh đạo, cán bộ ngoại giao Việt Nam thấm nhuần và thực hiện trong suốt chặng đường lịch sử 80 năm qua.
Đó cũng là bài học về sự lãnh đạo thống nhất, tuyệt đối của Đảng, nhạy bén trong nhận định và nắm bắt tình hình, quyết đoán trong việc đưa ra các quyết sách. Ngay từ những ngày đầu thành lập, Đảng ta đã xác định "điều cốt yếu cho sự thắng lợi của cách mạng là cần phải có một Đảng Cộng sản có một đường lối chính trị đúng đắn, có kỷ luật tập trung, mật thiết liên lạc với quần chúng và từng trải trong chiến tranh và trưởng thành".
Đó còn là bài học về kết hợp nội lực với ngoại lực, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn, qua đó huy động được sự ủng hộ vô cùng to lớn cả về vật chất và tinh thần của nhân loại tiến bộ ủng hộ Việt Nam.
Đó cũng là các bài học về kiên định về nguyên tắc nhưng linh hoạt về sách lược theo phương châm "dĩ bất biến ứng vạn biến"; bài học về tầm quan trọng của đoàn kết, đồng thuận; là sự vận dụng nhuần nhuyễn "năm cái biết" (biết mình, biết người, biết thời thế, biết dừng và biết biến), là khả năng tạo dựng thời cơ và chớp thời cơ, là ngoại giao tâm công giúp thu phục lòng người bằng chính nghĩa, tình người, lẽ phải và đạo lý.
Những bài học kinh nghiệm này đã góp phần hình thành nên những giá trị cốt lõi tạo nên một nền ngoại giao mang đậm bản sắc dân tộc và con người Việt Nam.
Đó là một nền ngoại giao luôn vì lợi ích quốc gia - dân tộc, phụng sự đất nước, phục vụ nhân dân; một nền ngoại giao bản lĩnh, kiên cường nhưng mềm mại, khôn khéo; mang đậm khí phách, bản lĩnh, trí tuệ của dân tộc Việt Nam đã được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử. Đồng thời, nền ngoại giao Việt Nam cũng có sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố dân tộc và quốc tế, vừa tiếp thu tinh hoa từ bên ngoài vừa đóng góp tích cực và có trách nhiệm vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại
Xin Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đánh giá về những thuận lợi, thách thức đối với ngành Ngoại giao trong bối cảnh tình hình hiện nay? Và ngành Ngoại giao sẽ ưu tiên những nhiệm vụ trọng tâm nào để tiếp tục thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ mà Đảng và Đất nước đã tin cậy giao phó, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế?
Thế giới đang đứng trước thời điểm bước ngoặt, với những diễn biến khó lường, phức tạp, những chuyển động sâu rộng về chính trị, an ninh, kinh tế, khoa học, quân sự, khoa học - công nghệ.
Trong nước, giai đoạn sắp tới có ý nghĩa quan trọng bản lề, nước rút trong việc thực hiện thắng lợi những mục tiêu phát triển tới năm 2030, tầm nhìn đến 2045, đưa đất nước vào kỷ nguyên mới.
Sau gần 40 năm Đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Với thế và lực mới của đất nước, ngành ngoại giao Việt Nam được kỳ vọng sẽ phát huy hơn nữa vai trò của mình, đóng góp vào sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.
Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh "trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ngoại giao Việt Nam phải vươn lên những tầm cao mới để hoàn thành những trọng trách vinh quang mới, xứng đáng là đội quân tiên phong, binh chủng hợp thành của cách mạng Việt Nam". Điều đó đòi hỏi ngoại giao phải không ngừng đổi mới, nâng tầm hơn nữa cả trong tư duy và hành động.
Thứ nhất, đối ngoại cần phát huy vai trò tiên phong, trọng yếu, thường xuyên trong tạo lập và củng cố cục diện đối ngoại thuận lợi, thực hiện ba mục tiêu của đối ngoại là an ninh, phát triển và nâng cao vị thế của đất nước. Đặc biệt là đưa quan hệ với các nước đi vào chiều sâu, hợp tác hiệu quả, bền vững trên tất cả các mặt chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học công nghệ, giáo dục - đào tạo, văn hoá, giao lưu nhân dân.
Thứ hai, thông qua các hoạt động ngoại giao kinh tế, ngoại giao khoa học công nghệ, đối ngoại đóng vai trò mở đường, tranh thủ cơ hội, hóa giải thách thức, kiến tạo động lực phát triển mới cho đất nước, kết hợp hiệu quả giữa nội lực với ngoại lực. Đối ngoại cần góp phần đưa đất nước đi đúng xu thế phát triển của thời đại, nhất là các xu thế mới về kinh tế, thương mại, đầu tư, cuộc cách mạng khoa học công nghệ, kinh tế tri thức, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
Thứ ba, không ngừng nâng tầm đóng góp của Việt Nam đối với hoà bình, hợp tác, phát triển và tiến bộ của nhân loại. Thế và lực mới cho phép chúng ta có điều kiện tham gia sâu hơn, trách nhiệm hơn trên các diễn đàn đa phương và vào việc giải quyết các vấn đề chung của cộng đồng quốc tế, qua đó đóng góp vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực cũng như trên thế giới.
Thứ tư, phát huy "sức mạnh mềm" của dân tộc, gia tăng hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế tương xứng với tầm vóc lịch sử và văn hóa, vị thế chính trị và kinh tế của đất nước. Sức mạnh mềm của đất nước không chỉ giúp thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước mà còn giúp gắn kết Việt Nam với thế giới.
Thứ năm, xây dựng nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của kỷ nguyên mới, ngang tầm khu vực và vươn tầm quốc tế.
Xin Phó Thủ tướng, Bộ trưởng có thể chia sẻ một vài câu chuyện, phát biểu cụ thể của các nhà lãnh đạo thế giới đánh giá về vai trò, vị thế Việt Nam? Phó Thủ tướng, Bộ trưởng có thông điệp chính sách nào gửi tới bạn bè quốc tế nhân dịp này không?
Có thể nói câu chuyện thành công của Việt Nam đã truyền cảm hứng cho cộng đồng quốc tế. Nếu như trong thời kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc, Việt Nam được xem là một biểu tượng của của đấu tranh cho độc lập, tự do, là hiện thân của một đất nước anh dũng, kiên cường.
Cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Việt Nam được cho là "lương tri" của thời đại, đưa một vùng đất chưa có tên trên bản đồ thế giới trở thành biểu tượng hòa bình, hữu nghị.
Ngày nay, Việt Nam được đánh giá cao từ góc độ một quốc gia đang vươn lên mạnh mẽ, trở thành một hình mẫu thành công trong phát triển kinh tế - xã hội, có vai trò, tiếng nói ngày càng tăng trên trường quốc tế.
Tôi nhớ câu nói của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres trong nhiều cuộc tiếp xúc đã nhắc đến Việt Nam như một "hình mẫu của hòa bình và phát triển bền vững".
Hay Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn đã nhấn mạnh Việt Nam là thành viên quan trọng, có đóng góp then chốt trong củng cố đoàn kết và nâng cao vị thế, năng lực của ASEAN trong đối thoại và hợp tác với các đối tác toàn cầu nhân dịp 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN.
Nhiều nhà lãnh đạo các quốc gia và tổ chức quốc tế khác, qua những lời nói, hành động của mình cũng đánh giá cao vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế, cho rằng Việt Nam là một đối tác tin cậy, một thành viên tích cực và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.
Trải qua tám thập kỷ, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, ngoại giao Việt Nam đã không ngừng trưởng thành mạnh mẽ.
Ngoại giao Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, tích cực và chủ động hội nhập quốc tế, đề cao chủ nghĩa đa phương, tôn trọng luật pháp quốc tế, tích cực đóng góp cho môi trường hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên toàn thế giới.
Và chúng tôi rất mong muốn các nước, các đối tác, bạn bè quốc tế sẽ tiếp tục ủng hộ, song hành cùng Việt Nam trong kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam.