Kịp thời triển khai Luật Đường sắt (chính thức có hiệu lực từ 1/1/2026), Bộ Xây dựng đã xây dựng dự thảo nghị định gồm 5 chương, 72 điều, quy định rõ thẩm quyền từng cấp, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh cho bộ, ngành và địa phương.
Phân cấp mạnh, cắt giảm thủ tục hành chính
Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Đường sắt (2025).
Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Đường sắt (2025) điều chỉnh, bổ sung nhiều nội dung nhằm phù hợp hơn với thực tiễn (Ảnh: minh hoạ).
Theo Bộ Xây dựng, Luật Đường sắt sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 với nhiều nội dung quan trọng được giao Chính phủ quy định chi tiết, bao gồm quy định về việc đặt tên, đưa vào khai thác hay dừng khai thác, tháo dỡ tuyến và ga đường sắt; lộ trình, trách nhiệm xử lý tại các vị trí giao cắt giữa đường sắt với đường bộ cũng như giữa các tuyến đường sắt; cùng với đó là quy trình lập, thẩm định, phê duyệt;
Điều chỉnh quy hoạch tuyến, ga đường sắt, điều kiện kinh doanh kết cấu hạ tầng, vận tải đường sắt và việc quản lý, sử dụng đất dành cho đường sắt.
Do đó, việc xây dựng và ban hành nghị định quy định chi tiết để thi hành Luật Đường sắt 2025, đồng bộ với thời điểm luật có hiệu lực, được xem là cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước nói chung và ngành đường sắt nói riêng.
Dự thảo nghị định hiện gồm 5 chương, 72 điều và 6 phụ lục, được xây dựng trên cơ sở hợp nhất Nghị định 56/2018 về quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường sắt và Nghị định 65/2018 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đường sắt 2017.
Nhiều quy định được chỉnh sửa, bổ sung hoặc lược bỏ để phù hợp thực tế, đồng thời cắt giảm một số thủ tục hành chính như chấp thuận chủ trương xây dựng đường ngang, đổi tên tuyến hay ga đường sắt, cấp phép vận chuyển hàng nguy hiểm.
Một điểm đáng chú ý là dự thảo nghị định phân cấp mạnh mẽ, trao quyền cho Bộ Xây dựng và chính quyền địa phương.
Theo đó, Bộ trưởng Bộ Xây dựng được giao thẩm quyền quyết định việc tháo dỡ tuyến, đoạn tuyến hay ga đường sắt quốc gia.
Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ quyết định tháo dỡ đối với tuyến, đoạn tuyến và ga đường sắt địa phương.
UBND cấp tỉnh cũng được phân cấp toàn quyền trong trường hợp có nhu cầu chạy tàu an sinh xã hội, từ thẩm định, phê duyệt đến giao kế hoạch chạy tàu và quyết định chi hỗ trợ cho doanh nghiệp vận hành.
Dự thảo nghị định quy định rõ trách nhiệm của từng chủ thể trong quản lý, bảo vệ đường sắt (Ảnh: minh hoạ).
Rõ trách nhiệm, minh bạch thẩm quyền
Dự thảo nghị định mới đã bổ sung nhiều nội dung nhằm quy định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của các chủ thể trong quản lý, kinh doanh đường sắt.
Theo đó, quy trình lập, thẩm định, phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy hoạch tuyến, ga đường sắt được cụ thể hóa, đồng thời bổ sung các quy định liên quan đến việc đưa vào khai thác hay dừng khai thác tuyến và ga đường sắt.
Đáng chú ý, dự thảo nghị định nêu rõ trách nhiệm trong công tác quản lý, bảo trì công trình đường sắt dùng chung với đường bộ và các hạ tầng kỹ thuật đấu nối.
Đây được coi là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai bảo trì các công trình cầu chung giữa đường sắt và đường bộ, nhất là trong bối cảnh thời gian tới dự kiến xuất hiện một số công trình quy mô lớn như cầu Lạch Huyện hay cầu Cần Thơ 2.
Bộ Xây dựng đồng thời đề xuất giải pháp tổ chức thực hiện sau khi nghị định được ban hành, trong đó quy định rõ trách nhiệm của từng chủ thể, bao gồm các bộ ngành liên quan, chính quyền địa phương các cấp cũng như các tổ chức, cá nhân đầu tư và kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt.
Bộ Xây dựng cũng cho biết sẽ xây dựng kế hoạch phổ biến nội dung nghị định đến cơ quan, tổ chức và người dân, bảo đảm quy định mới được tiếp cận và áp dụng kịp thời.
Các bộ, ngành và địa phương cũng sẽ chủ động thực hiện tuyên truyền phù hợp với từng giai đoạn triển khai dự án đường sắt.
Trong khâu theo dõi thi hành, các cơ quan trung ương và địa phương có trách nhiệm chỉ đạo, kiểm tra việc giao nhiệm vụ, đặt hàng cung cấp dịch vụ và hàng hóa phục vụ công nghiệp đường sắt theo phạm vi chức năng và thẩm quyền được giao.
