Chia sẻ với phóng viên Báo Xây dựng, ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH một thành viên Đường sắt Hà Nội (Hanoi Metro) cho rằng, đường sắt đô thị là động lực thúc đẩy giao thông xanh Thủ đô.
Đường sắt đô thị là phương thức giao thông xanh
Thưa ông, việc phát triển đường sắt đô thị được xác định như thế nào trong quy hoạch?
Ông Khuất Việt Hùng: Theo quy hoạch đến năm 2060, Hà Nội sẽ có 15 tuyến đường sắt đô thị, tổng chiều dài 618,5km. Đường sắt đô thị được xác định là "xương sống" của hệ thống hạ tầng giao thông vận tải, động lực quan trọng cho chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững, hội nhập quốc tế, gắn với quá trình chuyển đổi xanh, chuyển đổi số đô thị.
Ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH một thành viên Đường sắt Hà Nội (Hanoi Metro).
Do vậy, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 188/2025/QH15 cho phép thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để thúc đẩy đầu tư và phát triển các dự án đường sắt đô thị tại TP Hà Nội và TP.HCM. Đây được coi là chìa khóa để các thành phố tháo gỡ hoàn toàn những "điểm nghẽn" về thể chế để phát triển đường sắt đô thị.
Mặc dù trong quy hoạch đặt ra là đến năm 2060 mới hoàn thành mục tiêu nói trên, nhưng với tinh thần chỉ đạo quyết liệt của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Quốc hội, Thành ủy Hà Nội và UBND TP Hà Nội, Thủ đô đang quyết tâm đến năm 2045 sẽ hoàn thành toàn bộ 618,5km đường sắt đô thị trên địa bàn.
Hiện nay, Hà Nội đã đưa vào vận hành 2 tuyến đường sắt đô thị là Cát Linh - Hà Đông, đoạn tuyến Nhổn - Cầu Giấy.
Theo ông, các dự án đường sắt đô thị có tác động như thế nào tới sự phát triển xanh Hà Nội?
Ông Khuất Việt Hùng: Hầu hết đô thị lớn, đặc biệt là siêu đô thị như Hà Nội, với quy mô dân số khoảng 10 triệu người trở lên, đều xác định đường sắt đô thị là kết cấu hạ tầng giao thông trọng yếu.
Đường sắt đô thị không chỉ phục vụ nhu cầu đi lại của người dân, giảm tiêu thụ năng lượng trong vận hành, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và bảo đảm quốc phòng - an ninh.
Đường sắt đô thị là phương thức giao thông rất xanh, sạch vì sử dụng điện. Ở các đô thị lớn trên thế giới, đường sắt đô thị thường đảm nhận 50-70% nhu cầu đi lại thường xuyên của người dân và du khách.
Tuy nhiên hiện tại, vận tải hành khách công cộng của Hà Nội, bao gồm 2 tuyến đường sắt đô thị, các tuyến xe buýt (trong đó có một số xe buýt điện), cùng các phương tiện điện khác, mới đáp ứng khoảng 18-19% nhu cầu đi lại. Điều này có nghĩa mức độ phụ thuộc của xã hội vào phương tiện cơ giới cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch vẫn rất lớn.
Theo ông Khuất Việt Hùng, đường sắt đô thị không chỉ phục vụ nhu cầu đi lại của người dân, giảm tiêu thụ năng lượng trong vận hành, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và bảo đảm quốc phòng - an ninh.
Tôi cho rằng, khi chúng ta đầu tư phát triển đường sắt đô thị, chuyển đổi được 50-70% nhu cầu đi lại sang phương tiện thân thiện môi trường, sẽ giảm đáng kể tiêu thụ nhiên liệu và giảm phát thải ô nhiễm từ hoạt động giao thông.
Ngoài tác động trực tiếp, đường sắt đô thị còn thúc đẩy xanh hóa những phương tiện khác, bởi hành khách thường đi bộ hoặc đi xe đạp để tiếp cận nhà ga, tạo thành chuỗi chuyến đi xanh.
Đặc biệt, đường sắt đô thị là động lực quan trọng để phát triển mô hình đô thị trên nền tảng giao thông công cộng (TOD), tức là phát triển đô thị mật độ cao với các hoạt động kinh tế - xã hội tập trung quanh nhà ga. Khi đó, người dân có thể đi bộ trong phạm vi 800m - 1km quanh ga, giảm đáng kể nhu cầu sử dụng phương tiện cá nhân.
Đây chính là vai trò quan trọng của mạng lưới đường sắt đô thị trong quá trình phát triển và chuyển đổi xanh giao thông, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi xanh cho toàn bộ đời sống đô thị.
Tăng phương tiện vận tải công cộng, giảm phụ thuộc phương tiện cá nhân
Bên cạnh đường sắt đô thị, thời gian qua, Hà Nội cũng phát triển mạnh các loại hình giao thông xanh như ô tô điện, xe máy điện, xe đạp điện. Ông đánh giá thế nào về xu hướng này?
Ông Khuất Việt Hùng: Với chính sách từ Trung ương đến Thủ đô, Hà Nội lấy giao thông công cộng làm động lực thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh cho các loại phương tiện giao thông khác.
Tôi nhắc lại, khi đường sắt đô thị phát triển tốt, người dân sẽ đi bộ, đi xe đạp nhiều hơn trong việc di chuyển từ các ga đến nơi làm việc và học tập. Mật độ phương tiện cơ giới giảm sẽ tạo không gian để tổ chức các loại hình giao thông thân thiện hơn.
Thực hiện những quyết định của Thủ tướng và chỉ đạo của các bộ, ngành, chính quyền, quá trình chuyển đổi phương tiện trong đời sống người dân đang diễn ra nhanh chóng hơn.
Đơn cử, sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg năm 2025 về một số nhiệm vụ cấp bạch, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, nhu cầu mua xe máy điện, ô tô điện tăng rõ rệt. Đây là động lực quan trọng cho việc chuyển đổi năng lượng trong phương tiện cơ giới nói chung trên địa bàn Thủ đô.
Hà Nội lấy giao thông công cộng làm động lực thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh cho các loại phương tiện giao thông khác (Ảnh: Mai Thu).
Theo ông, đâu là những rào cản lớn nhất trong quá trình chuyển đổi giao thông xanh của Hà Nội?
Ông Khuất Việt Hùng: Có nhiều rào cản, nhưng trước hết là vấn đề tài chính. Dù đã được xác định là trọng tâm, trọng điểm, khâu đột phá trong nhiều nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ Hà Nội, việc phát triển các tuyến đường sắt đô thị đòi hỏi nguồn vốn rất lớn.
Đối với người dân, thách thức nằm ở khả năng tiếp cận. Chúng ta có chính sách, công nghệ nhưng cần cơ chế để giá phương tiện giao thông xanh đến tay người tiêu dùng giảm xuống.
Rào cản thứ hai là hạ tầng. Muốn chuyển sang điện hóa, trước hết phải có đủ điện, sau đó là hệ thống trạm sạc.
Thứ ba là vấn đề an toàn trong quá trình sử dụng. Đây vừa là yếu tố kỹ thuật, vừa là yếu tố tâm lý. Việc đặt trạm sạc cho xe máy điện trong nhà tưởng đơn giản, nhưng đảm bảo an toàn lại không dễ.
Ba yếu tố này là rào cản lớn nhất cần khắc phục để đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi xanh giao thông của Thủ đô.
Hà Nội chú trọng phát triển vận tải công cộng, hướng đến giảm sử dụng phương tiện cá nhân.
Tại Chỉ thị 20/CT-TTg, Thủ tướng có yêu cầu Hà Nội xây dựng vùng phát thải thấp và thực hiện lộ trình hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong các vành đai. Việc thực thi chỉ thị sẽ tác động như thế nào đến tiến trình chuyển đổi xanh của Hà Nội, thưa ông?
Ông Khuất Việt Hùng: Thực thi chỉ đạo tại Chỉ thị 20/CT-TTg, Hà Nội đang nghiên cứu cơ chế xây dựng vùng phát thải thấp; giảm sử dụng phương tiện dùng nhiên liệu hóa thạch (không chỉ riêng xe xăng) trong khu vực có mật độ đô thị cao như vành đai 1...
Theo tôi, để có giải pháp vừa hiệu quả, vừa khả thi, không phải là việc đơn giản. Tôi được biết Sở Xây dựng Hà Nội, cơ quan tham mưu trực tiếp cho UBND thành phố, đang rất tích cực đề xuất, nghiên cứu chính sách thúc đẩy chuyển đổi xanh.
Hà Nội đã ban hành chính sách hỗ trợ lãi vay cho doanh nghiệp chuyển đổi xe buýt từ xe chạy diesel sang xe buýt điện. Đồng thời, thành phố nghiên cứu quy hoạch trạm sạc, trạm đổi pin cho xe máy điện và phương án tổ chức giao thông đảm bảo an toàn cho phương tiện thân thiện môi trường...
Theo tôi, dù là xe máy điện hay ô tô điện, nếu vẫn phụ thuộc quá nhiều vào phương tiện cá nhân, đường vẫn tắc. Do đó, chính sách quan trọng nhất là giảm mức độ phụ thuộc vào phương tiện cơ giới cá nhân, trước mắt trong khu vực vành đai 1, sau đó mở rộng ra vành đai 2, vành đai 3, theo đúng lộ trình trong Chỉ thị 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Và khi hạn chế phương tiện cá nhân, phải có lựa chọn thay thế, tức là phải phát triển vận tải công cộng...
Trân trọng cảm ơn ông!