Khắc phục trụ sở “một chốn bốn nơi” cách nào?
Sau sáp nhập, hợp nhất các cơ quan, đơn vị, một vấn đề mới phát sinh là trụ sở làm việc bị phân tán. Không ít cơ quan, đơn vị hiện phải duy trì nhiều văn phòng rải rác, gây bất tiện trong vận hành và phục vụ người dân.
Lúng túng khi đến giải quyết thủ tục
Tại Hà Nội, chị Trần Mai Anh, người dân sinh sống tại phường Hà Đông chia sẻ: Dù được thông báo các thủ tục hành chính có thể được thực hiện bằng cách nộp trực tuyến qua Cổng dịch vụ công quốc gia, nhưng khi cần làm thủ tục liên quan đến chuyển nhượng nhà đất và thuế thu nhập cá nhân, có thời điểm hệ thống online chưa thể làm ngay.
Sau sáp nhập, việc tồn tại nhiều địa chỉ trụ sở của các cơ quan gây bất tiện cho cán bộ và người dân. Ảnh: Lê Tiên.
Chị Mai Anh được hướng dẫn nộp hồ sơ trực tiếp. Sau khi tìm hiểu, chị được biết, một số phòng, ban chuyên môn, cán bộ phải làm việc ở hai địa chỉ khác nhau: Trụ sở chính trên đường Quang Trung và cơ sở cũ trên phố Lê Lợi.
"Khi tôi đến liên hệ cũng lúng túng, không biết phải tìm đúng địa chỉ nào. Sau khi di chuyển qua lại giữa các điểm, mất cả ngày mới giải quyết xong việc. Cũng có trường hợp tương tự như tôi, người dân từ khu khác về trụ sở mới nộp hồ sơ, nhưng rồi lại được hướng dẫn quay sang địa điểm cũ để bổ sung giấy tờ. Đi một lần chưa chắc đã xong việc", chị Mai Anh phản ánh.
Chị Trang Lê, cán bộ văn thư một cơ quan có trụ sở tại Hà Nội cũng cho biết, chị được giao công việc có liên quan đến nhiều hồ sơ, công văn, phải chuyển đi chuyển lại khi làm việc với khách hàng đối tác.
"Tôi ngồi làm việc tại phường Lê Đại Hành, nhưng trụ sở chính cần trình ký, đóng dấu thì lại ở phường Giảng Võ. Việc chuyển hồ sơ, giấy tờ phải chạy đi chạy lại mất khá nhiều thời gian và bất tiện", chị Lê cho hay.
Sau sáp nhập, TP Hà Nội giảm từ 400 xuống còn 126 xã, phường. Vì thế, hiện đang có tình trạng một đơn vị có nhiều trụ sở, hoặc thành phố phải bố trí lại công năng, chờ đơn vị tiếp nhận, quản lý.
Bất tiện mỗi khi họp hành
Tại Cà Mau, sau khi sắp xếp, tỉnh có 64 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 55 xã và 9 phường. Trong tổng số 1.630 trụ sở, tỉnh sắp xếp tiếp tục sử dụng 1.531 trụ sở, dôi dư 99 trụ sở.
Ông Lâm Bảo Xuyên, Phó chủ tịch UBND phường Tân Thành cho biết, phường thành lập trên cơ sở nhập toàn bộ diện tích của phường 5, phường Tân Thành và một phần phường 7, phường 6, xã Định Bình và xã Tắc Vân, TP Cà Mau cũ nên gặp nhiều khó khăn.
Ông Trần Cảnh Hạnh, Phó chủ tịch UBND xã Đá Bạc, tỉnh Cà Mau cho biết, xã được thành lập sau khi hợp nhất xã Khánh Bình Tây Bắc, Khánh Bình Tây và một phần xã Trần Hợi (cũ) nên diện tích tương đối lớn. Hiện xã tận dụng 2 điểm để hoạt động. Do đó, mỗi khi họp hành cán bộ phải di chuyển khá xa.
Theo ông Lâm Văn Bi, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, thời gian tới, tỉnh sẽ xem xét lại quy hoạch trung tâm hành chính, bố trí trụ sở phù hợp.
Tại Cần Thơ, sau sáp nhập (với Sóc Trăng, Hậu Giang), địa phương có 2.813 trụ sở. Theo đề án, địa phương tiếp tục sử dụng hơn 2.558 trụ sở, số trụ sở dôi dư là 255.
Ông Trần Văn Chính, Phó chủ tịch Thường trực MTTQ TP Cần Thơ cho biết, trụ sở làm việc của khối Mặt trận Tổ quốc vẫn đang phân tán vì các đơn vị đang tận dụng trụ sở cũ. Hiện nay, thành phố đang khẩn trương tính toán, bố trí lại cho phù hợp.
Tại tỉnh Ninh Bình, theo báo cáo mới nhất từ UBND tỉnh, với các sở, ngành cần thiết phải duy trì các cơ sở ở tỉnh cũ thì bố trí làm việc tập trung ở một trụ sở, không để tình trạng phân tán, hoàn thành trong năm 2025.
Đối với các cơ sở nhà, đất đã thực hiện bố trí, sắp xếp để làm trụ sở làm việc, sau một thời gian đi vào vận hành có phát sinh bất cập thì tiếp tục sắp xếp để bảo đảm điều kiện làm việc cho cán bộ, công chức, đáp ứng tốt nhất việc cung cấp dịch vụ công, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.
Cần giải pháp lâu dài
Theo các chuyên gia, việc sáp nhập diễn ra khẩn trương, nên sắp xếp trụ sở làm việc của các cơ quan, đơn vị phát sinh bất cập là không tránh khỏi. Để khắc phục, cần có lộ trình đầu tư đồng bộ, hoàn thiện trụ sở tập trung sau sáp nhập.
Trung tâm Văn hóa, Thể thao quận Ninh Kiều (cũ) đang xây dựng sẽ được tận dụng làm trụ sởcủa các cơ quan khối Mặt trận Tổ quốc TP Cần Thơ.
Cùng đó, đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng quy trình xử lý hồ sơ trực tuyến cũng là giải pháp quan trọng nhằm giảm áp lực cho cả cán bộ và người dân.
Theo ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, xử lý hiệu quả tình trạng trụ sở dôi dư không chỉ tránh lãng phí mà còn giúp có thêm nguồn lực để đáp ứng nhu cầu phát triển.
Phải kiên quyết xử lý những bất hợp lý trong sử dụng tài sản công, bởi đây là nguồn lực rất lớn. Cần thống kê trụ sở theo các cấp quản lý để xem hiện trạng ra sao, sau đó đưa ra giải pháp bố trí phù hợp. Mục tiêu là hạn chế việc phân tán, sử dụng hiệu quả trụ sở đơn vị hành chính công.
Theo chuyên gia kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long, điều kiện tiên quyết để khai thác hiệu quả tài sản công dôi dư sau sáp nhập là minh bạch và quản lý có hệ thống, bắt đầu từ khâu kiểm kê và xây dựng dữ liệu.
"Cần điều chuyển trụ sở dôi dư cho các cơ quan đang thiếu hoặc phải làm việc trong điều kiện xuống cấp, thay vì thuê mới hoặc xây dựng mới tốn kém. Đồng thời, cần linh hoạt điều chỉnh công năng để phục vụ các mục tiêu công như bệnh viện, trường học, nhà ở công vụ….", ông Long góp ý.
Lập trung tâm hành chính tập trung, đa điểm?
KTS Phạm Thanh Tùng, Hội Kiến trúc sư Việt Nam góp ý, theo chủ trương chung, sẽ không xây dựng thêm trụ sở mới mà tạm thời phải tận dụng tối đa các cơ sở đã có.
Với các bộ, ngành sau khi sáp nhập, ngoài trụ sở chính còn có trụ sở của các đơn vị trực thuộc. Vì thế, việc bố trí trụ sở phải gắn với mục tiêu tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, sắp xếp lại chức năng, nhiệm vụ.
Những trụ sở không còn nhu cầu thì phải chuyển đổi công năng, bàn giao lại cho Nhà nước. Một hướng nữa là có thể cải tạo trụ sở cũ dư thừa thành nhà ở công vụ, phục vụ cán bộ được điều động từ nơi khác về.
Ông Lê Hoàng Hoán, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Tập đoàn Đất Việt, người từng tham gia nhiều dự án quy hoạch quan trọng đề xuất, tùy theo điều kiện cụ thể của từng địa phương, cơ quan, có thể áp dụng giải pháp phù hợp.
Thứ nhất, hướng đến mô hình trung tâm hành chính tập trung, cần đầu tư xây dựng tổ hợp trụ sở làm việc chung của các cơ quan sau sáp nhập tại một địa điểm thuận lợi. Kết hợp quy hoạch sử dụng đất, di dời trụ sở cũ để tạo nguồn lực tái đầu tư. Ưu tiên xã hội hóa, hợp tác công - tư (PPP) nhằm giảm gánh nặng ngân sách.
Ông Hoán dẫn chứng, một trong những hình mẫu thành công trong việc tổ chức lại không gian hành chính là Trung tâm hành chính - chính trị TP Hải Phòng. Đây là tổ hợp kiến trúc hiện đại, quy tụ trụ sở làm việc của nhiều sở, ban, ngành tại một khu vực tập trung, được đầu tư đồng bộ về hạ tầng, công nghệ, an ninh và dịch vụ công.
Lợi ích mang lại từ mô hình này tăng cường sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan; giảm tối đa thời gian và chi phí đi lại cho người dân; tối ưu hạ tầng công nghệ thông tin và chuyển đổi số.
Thứ hai là thiết lập mô hình "Trung tâm hành chính đa điểm" theo cụm khu vực. Đối với các tỉnh rộng lớn, dân cư phân tán, xem xét cho phép duy trì trụ sở phân tán hợp lý, theo cơ chế đặc thù. Thay vì dồn toàn bộ về một điểm trung tâm, có thể chia thành các "cụm hành chính vệ tinh" phục vụ theo khu vực địa lý. Mỗi cụm có thể giữ lại trụ sở cũ hoặc xây mới tại vị trí trung tâm vùng dân cư. Cách làm này vẫn đảm bảo sự tập trung ở mức độ phù hợp, nhưng thuận tiện tiếp cận dịch vụ hơn cho người dân.
Thứ ba, rà soát, quy hoạch lại trụ sở theo hướng chuyên môn hóa, tách biệt bộ phận làm việc nội bộ và bộ phận tiếp dân; tận dụng các trụ sở cũ để phục vụ công năng khác như trung tâm văn hóa, y tế, giáo dục...
Phương án cuối cùng là xây dựng kế hoạch đấu giá, cho thuê tạo nguồn thu cho ngân sách địa phương, thậm chí phá bỏ đối với các trụ sở không phù hợp quy hoạch.