Kỳ lạ dỡ máy bay mới để… lấy phụ tùng cho thuê

Mắc kẹt trong cuộc khủng hoảng động cơ toàn cầu, một số nơi đang đối mặt với nghịch lý phải dỡ máy bay vừa dùng được vài năm để lấy phụ tùng, nhất là động cơ, để cho thuê.

"Nghĩa địa" máy bay mới

Từng là sân bay hoang vắng, hiu hắt vì thiếu hành khách, nay cảng hàng không Castellon ở miền Đông Tây Ban Nha trở thành nên sôi động nhờ biến thành nhà xưởng để tháo rời máy bay cho công ty eCube của Anh.

Tại đây, những công nhân mặc đồ bảo hộ kín người len lỏi qua cửa hầm của chiếc Airbus, tuy đã qua sử dụng nhưng gần như mới. Họ tháo dỡ từng bộ phận, sau đó thu hồi linh kiện.

Vỏ động cơ nằm trơ trọi, trong khi những chiếc động cơ được bọc kín bằng tấm phủ xanh, trị giá tới 20 triệu USD mỗi chiếc. Các hãng hàng không đang cần gấp số động cơ này vì nhiều máy bay buộc phải "đắp chiếu" chờ sửa chữa.

Dù nhu cầu máy bay đang tăng mạnh, nhưng do thị trường đang thiếu hụt nghiêm trọng các loại động cơ tiết kiệm nhiên liệu thế hệ mới nên quy luật thị trường đã bị đảo ngược. Giá trị động cơ cũ còn cao hơn cả chiếc máy bay mà nó sẽ gắn vào khi được bán làm phụ tùng.

Theo tiết lộ của những người trong ngành với hãng tin Reuters, sự mất cân bằng này đã khiến hơn chục chiếc Airbus bị tháo dỡ chỉ sau vài năm hoạt động và hàng chục chiếc khác đang chờ chung số phận.

Vì đâu nên nỗi?

Hiện tượng bất thường trên xuất phát từ những trục trặc trong khâu sản xuất và bảo trì động cơ GTF của Pratt & Whitney, ảnh hưởng tới nhiều mẫu máy bay, trong đó có những loại A321neo 6 năm tuổi đang bị tháo dỡ tại Castellon.

Đáng chú ý, A321neo chính là mẫu máy bay thuộc dòng A320 của Airbus gần đây đã vượt Boeing 737 để trở thành dòng máy bay bán chạy nhất thế giới.

Cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hơn từ năm 2023, khi hãng Pratt&Whitney phát hiện lỗi hiếm trong vật liệu bột kim loại có thể gây nứt động cơ khiến hãng buộc phải kiểm tra từ 600-700 động cơ GTF cho đến năm 2026.

Theo dữ liệu của Cirium, hiện một phần ba số máy bay Airbus sử dụng động cơ GTF, tương đương 636 chiếc, đang bị lưu kho hoặc ngừng bay.

"Chưa bao giờ một dòng động cơ phổ biến lại đối mặt với tình trạng này", ông Lee McConnellogue, Giám đốc điều hành eCube nhận định.

Tình trạng khan hiếm động cơ đang làm rối loạn hoạt động của các hãng hàng không trên toàn thế giới khi họ chật vật đáp ứng nhu cầu hành khách.

Hơn nữa, phần lớn hãng hàng không thiếu máy bay do các nhà sản xuất chậm giao hàng trong suốt nhiều năm, do đó họ buộc phải kéo dài thời gian dùng máy bay cũ.

Song, ở một khía cạnh khác, trong bối cảnh này, nhiều đơn vị lại có thể kiếm lời. Nhiều chủ sở hữu máy bay có thể thu lợi lớn hơn khi tháo rời động cơ thay vì cho thuê nguyên chiếc máy bay.

Thiệt hại 2,6 tỷ USD vì thiếu động cơ

Vấn đề động cơ từng làm nóng cuộc họp gần đây của Hiệp hội Giao dịch Máy bay Quốc tế (ISTAT), nơi quy tụ mạng lưới dày đặc các nhà giao dịch và cho thuê máy bay, người mua - bán gần như mọi bộ phận của máy bay.

Lãnh đạo các hãng hàng không đặt câu hỏi tại sao máy bay được thiết kế để bay tới hơn 20 năm, đồng thời giúp tiết kiệm hàng triệu lít nhiên liệu lại bị tháo dỡ chỉ sau vài năm?

Ông Willie Walsh, người đứng đầu Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), nhận định đây là vấn đề bất thường. IATA cũng dự báo ngành hàng không sẽ gánh khoản thiệt hại 11 tỷ USD trong năm nay vì gián đoạn chuỗi cung ứng, trong đó riêng phần động cơ chiếm 2,6 tỷ USD.

Các chuyên gia cho rằng, gốc rễ cuộc khủng hoảng nằm ở phản ứng thái quá khi giá dầu tăng vọt trên 140 USD/thùng tại thời điểm các nhà sản xuất động cơ đang thiết kế các mẫu động cơ tiết kiệm nhiên liệu.

Chia sẻ với hãng tin Reuters, chuyên gia hàng không Adam Pilarski cho rằng các hãng hàng không đã sản xuất, thiết kế quá nhanh. Tuy động cơ đạt hiệu quả nhiên liệu cao hơn đáng kể nhưng độ bền lại không cao. Trong khi mỗi thiết kế động cơ luôn đòi hỏi phải cân bằng giữa hiệu quả và độ bền.

Phản biện lại, các nhà lãnh đạo ngành sản xuất động cơ cho rằng lợi ích trong tiết kiệm nhiên liệu giúp các hãng hàng không hưởng lợi trên từng dặm bay. Còn việc chậm trễ bảo dưỡng chỉ là tạm thời. Dù vậy, Pratt & Whitney thừa nhận phải mất vài năm mới có thể giải quyết tình trạng bế tắc này.

Tháng trước, ông Chris Calio, Giám đốc điều hành của RTX, công ty mẹ của Pratt & Whitney xác nhận số lượng máy bay bị ngừng bay hiện đã duy trì ở mức ổn định và sẽ giảm dần. Song, ông Calio thừa nhận vẫn còn rất nhiều việc phải làm.