Với sự ra đời của Thông tư 06/2025/TT-BXD, ngành đường sắt có thêm cơ sở pháp lý vững chắc để nâng cao chất lượng quản lý, bảo trì. Với những người trực tiếp làm việc trên tuyến, đó là động lực để tiếp tục giữ an toàn tuyệt đối cho mỗi chuyến tàu.
Thầm lặng nghề "giữ ray" nơi đại ngàn
Tuyến đường sắt Yên Viên - Lào Cai mỗi ngày có hàng chục chuyến tàu ngược xuôi chở hàng hóa, hành khách giữa vùng biên viễn nối đồng bằng. Đằng sau những chuyến tàu an toàn ấy là công việc thầm lặng của những người "giữ ray" - đội ngũ cán bộ, công nhân Công ty Cổ phần Đường sắt Yên Lào, đơn vị đang quản lý, bảo trì hơn160km đường sắt quốc gia qua địa bàn tỉnh Lào Cai.
Công tác quản lý, bảo trì đường sắt quốc gia được chuẩn hóa theo hướng chặt chẽ hơn, quy định rõ trách nhiệm từng cấp quản lý, đồng thời áp dụng công nghệ giám sát, kiểm định hiện trường để bảo đảm an toàn chạy tàu.
Theo Thông tư 06/2025/TT-BXD vừa được Bộ Xây dựng ban hành, Công ty cổ phần Đường sắt Yên Lào được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam ký hợp đồng đặt hàng quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia từ Km 144+750 - Km 296+050 (tuyến Yên Viên - Lào Cai) và từ Km 260+987,87 - Km 272+562,11 (tuyến Phố Lu - Pom Hán).
Toàn bộ đoạn tuyến nằm trên địa bàn tỉnh Lào Cai là khu vực miền núi, địa hình hiểm trở, thời tiết khắc nghiệt.
"Tuyến đường này có tới 740 đường cong, phần lớn bán kính nhỏ dưới 200m, chạy dọc theo sông Hồng, nhiều đoạn men theo vách núi dựng đứng. Mùa mưa lũ sạt trượt, đá lăn, cây đổ xuống đường sắt là chuyện thường xuyên. Bình diện đặc biệt khó khăn, tầm nhìn hạn chế, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn rất cao", ông Phạm Công Đoàn, Trưởng phòng Kỹ thuật an toàn Công ty cổ phần Đường sắt Yên Lào cho biết.
Không chỉ chịu tác động từ thiên nhiên, tuyến đường còn "nằm trong lòng dân", khi có tới 377 lối đi tự mở băng qua đường sắt tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông.
"Mỗi năm, anh em phải phối hợp với chính quyền địa phương và ngành chức năng đi rà soát, rào chắn, tuyên truyền người dân không mở thêm lối đi tự phát. Đây là việc rất khó, bởi bà con sống dọc tuyến lâu đời, nhu cầu đi lại thường xuyên", ông Đoàn nói.
Theo Thông tư 06/2025/TT-BXD, công tác quản lý, bảo trì đường sắt quốc gia được chuẩn hóa theo hướng chặt chẽ hơn, quy định rõ trách nhiệm từng cấp quản lý, đồng thời áp dụng công nghệ giám sát, kiểm định hiện trường để bảo đảm an toàn chạy tàu.
Ông Bùi Lê Văn, Giám đốc Công ty cổ phần Đường sắt Yên Lào cho biết: "Thông tư 06 là bước tiến quan trọng giúp hệ thống quản lý, bảo trì đường sắt đi vào nền nếp. Trước đây, một số quy định còn chưa rõ ràng hoặc chưa được lượng hóa bằng tiêu chuẩn kỹ thuật. Nay, các nội dung như kiểm tra định kỳ, bảo dưỡng, quan trắc đều có hướng dẫn rõ ràng. Điều này giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong tổ chức thực hiện".
Từ năm 2021 đến nay, Công ty Cổ phần Đường sắt Yên Lào không để xảy ra tai nạn chạy tàu nào do chủ quan. Năm 2024, đơn vị được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đánh giá là Đơn vị an toàn chạy tàu khá nhất.
Hướng tới bảo trì hiện đại, an toàn
Giữa trưa tháng mười, trời vẫn còn nắng như đổ lửa trên cung đường sắt qua xã Trấn Yên, nhân viên tuần đường của Đội 1 Công ty Cổ phần đường sắt Yên Lào vẫn miệt mài kiểm tra từng khe ray, bu lông, mối nối.
Ông Trần Quyết Thắng, Đội trưởng Đội 1, cho biết: "Chúng tôi phụ trách đoạn đường từ Km 144+750 - Km 171+400, gần 30km đường ray điểm đầu phường Văn Phú, điểm cuối xã Trấn Yên, với 138 công nhân (gồm công nhân bảo trì và gác chắn).
Mùa khô thì lo ray bung, mùa mưa thì sạt lở. Có hôm 2h - 3h sáng nhận tin báo có sự cố, Đội phải huy động nhân lực mang đèn pin, kích, thước, cuốc, xẻng, đi kiểm tra, khắc phục sự cố để trả đường cho tàu chạy an toàn".
Nhiều công nhân gắn bó với nghề hơn chục năm vẫn coi công việc này như "bảo vệ mạch máu của đất nước". Dọc tuyến, những chòi gác nhỏ, những ngôi nhà công vụ cũ kỹ là nơi họ túc trực ngày đêm để đảm bảo bình yên cho mỗi chuyến tàu qua.
Tổng công ty triển khai hệ thống giám sát sạt lở tại các điểm xung yếu dọc tuyến công ty quản lý.
Nhiều người dân sống dọc tuyến cũng hiểu rõ tầm quan trọng của công tác bảo trì. Ông Trần Văn Hải thôn Phú Thọ, xã Trấn Yên cho biết: "Nhà tôi ở ngay sát đường sắt. Trước đây, mưa to đất đá hay tràn xuống đường ray, có lần các chú đường sắt đến dọn ngay trong đêm.
Giờ bà con chúng tôi cũng có ý thức hơn, ai thấy nguy cơ sạt là báo ngay cho cung đường để xử lý. Họ làm việc rất vất vả, mà không có họ thì tàu không chạy được đâu".
Sự phối hợp giữa doanh nghiệp, chính quyền và người dân được xem là "chìa khóa" để đảm bảo an toàn chạy tàu. Thời gian qua, công ty đã cùng chính quyền các huyện, xã tổ chức hàng chục buổi tuyên truyền, vận động người dân tự giác dỡ bỏ lối đi tự mở, rào chắn hành lang an toàn, bảo vệ công trình đường sắt, không lấy trộm vật tư, thiết bị, không ném đất đá, chất thải lên tàu.
Triển khai Thông tư 06, Công ty cổ phần Đường sắt Yên Lào đang từng bước ứng dụng công nghệ giám sát địa hình, flycam kiểm tra cầu cống, thay thế dần việc kiểm tra thủ công. Dữ liệu được cập nhật theo thời gian thực về trung tâm, giúp phát hiện sớm nguy cơ hư hỏng để xử lý kịp thời.
"Chúng tôi đang phối hợp với các đơn vị trong Tổng công ty triển khai hệ thống giám sát sạt lở tại các điểm xung yếu dọc tuyến do công ty quản lý. Đây là bước đi quan trọng để nâng cao an toàn chạy tàu trong mùa mưa lũ", ông Phạm Công Đoàn cho biết thêm.
Những chuyến tàu hàng, tàu khách Hà Nội - Lào Cai vẫn đều đặn lăn bánh qua miền núi phía Tây Bắc. Mỗi chuyến tàu an toàn là minh chứng cho nỗ lực thầm lặng của hàng trăm con người đang "giữ nhịp sống" trên tuyến đường sắt biên giới.
Ông Bùi Lê Văn khẳng định: "Với sự ra đời của Thông tư 06, ngành đường sắt có thêm cơ sở pháp lý vững chắc để nâng cao chất lượng quản lý, bảo trì. Còn với chúng tôi - những người trực tiếp làm việc trên tuyến - đó là động lực để tiếp tục giữ an toàn tuyệt đối cho mỗi đoàn tàu lăn bánh".