Việc đưa quy chuẩn kiểm soát khí thải ô tô và xe máy vào thực tiễn đòi hỏi lộ trình khoa học và phù hợp thực tiễn, tránh gây xáo trộn xã hội.
Đó là nhận định của ông Nguyễn Tô An, Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam, tại buổi họp tham vấn Dự thảo Quy chuẩn Việt Nam về khí thải đối với xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy và lộ trình áp dụng, do Cục Bảo vệ môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức tại TP.HCM ngày 6/6.
Ông Nguyễn Tô An, Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Tô An, dù các quy chuẩn về kiểm soát khí thải đã cơ bản hoàn thiện, nhưng lộ trình áp dụng là yếu tố then chốt, đặc biệt với xe máy. Với khoảng 70 triệu phương tiện, trong đó hơn 64 triệu phương tiện sử dụng động cơ đốt trong, nếu không tính toán kỹ lưỡng, việc triển khai sẽ khó hiệu quả, thậm chí gây xáo trộn xã hội và ảnh hưởng lớn đến người dân, đặc biệt là những người yếu thế, thu nhập thấp.
Ông An chỉ rõ: "Cả nước hiện chưa có cơ sở kiểm định khí thải mô tô, xe máy riêng nào, tất cả xuất phát từ con số 0. Để đáp ứng nhu cầu kiểm định cho hàng chục triệu xe máy, ước tính cần đến 5.000 cơ sở kiểm định trên toàn quốc".
Cũng theo ông An, mặc dù Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã giãn thời gian thực hiện kiểm định khí thải tại TP.HCM và Hà Nội thêm 18 tháng (dự kiến áp dụng từ 1/7/2027). Tuy nhiên, không chắc người dân sẽ chủ động đi kiểm định, chờ đến khi quy định chính thức áp dụng thì đồng loạt đem xe đi kiểm định, gây quá tải thậm chí "vỡ trận".
Việc triển khai kiểm soát khí thải phải tính toán kỹ lưỡng tránh không hiệu quả hoặc gây xáo trộn xã hội.
Đồng quan điểm, đại diện các sở ngành chuyên môn của TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai... cũng bày tỏ băn khoăn về lộ trình thực hiện. Các ý kiến nhấn mạnh đến việc tính toán kỹ tác động xã hội, đồng thời làm sao để người dân hiểu rõ, nhận thức đúng đắn và tự nguyện tuân thủ các quy định mới.
Ngoài ra, Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm thực tiễn từ các quốc gia phát triển về kiểm soát khí thải để đưa ra những biện pháp phù hợp. Trong đó, có thể cân nhắc các chính sách hỗ trợ hấp dẫn như miễn phí kiểm định và miễn xử phạt trong thời gian đầu, nhằm khuyến khích người dân chủ động đưa phương tiện đi kiểm định sớm; tính đến trường hợp các phương tiện không đạt tiêu chuẩn, kể cả sau khi bảo dưỡng vẫn không đạt thì phải có giải pháp hỗ trợ để người dân chuyển đổi phương tiện.
Bên cạnh đó, việc áp dụng chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Mục tiêu kiểm soát khí thải là hoàn toàn đúng nhưng phải nghiên cứu hết sức thực tiễn và đánh giá tác động xã hội kỹ lưỡng để không gây hệ lụy tiêu cực.
PGS.TS Phùng Chí Sỹ, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam.
PGS.TS Phùng Chí Sỹ, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cho rằng, định nghĩa về phương tiện lưu hành tại Việt Nam cần được mở rộng. Không chỉ các loại xe mang biển số Việt Nam mà còn phải bao gồm xe ngoại giao, xe mang biển số các nước lân cận như Campuchia, Lào... Ngoài ra, cần xem xét cả các loại xe phục vụ quốc phòng, công an (trừ xe đặc chủng như xe tăng, bọc thép) và phát triển bộ quy chuẩn riêng cho các phương tiện thi công cơ giới.
Ông Sỹ cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc nhìn nhận xu hướng chuyển đổi nhanh chóng từ xe sử dụng xăng dầu sang xe điện và xe hydro. Ông đề xuất Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ tài chính cho người dân mua xe năng lượng sạch, đồng thời đánh giá lại tổng thể theo xu hướng giảm dần lượng xe máy sử dụng xăng dầu trong tương lai.
Dự kiến TP.HCM và Hà Nội là hai địa phương sẽ triển khai kiểm định khí thải từ ngày 1/7/2027.
PGS.TS Phùng Chí Sỹ cũng cho rằng, TP.HCM và Hà Nội phải làm chặt chẽ, kỹ lưỡng. Tuy nhiên, nếu hai địa phương này tổ chức làm trước thì phải tính đến phương án các xe từ tỉnh khác đến sẽ xử lý như thế nào.
"Như vậy khi TP.HCM áp dụng, còn các tỉnh xung quanh chưa áp dụng thì các xe ở tỉnh đến TP.HCM phải bỏ xe ở ngoài và đi bộ vào TP.HCM hay thế nào? Việc lộ trình áp dụng nơi này khác nơi kia sẽ gây khó khăn trong việc tổ chức thực hiện", ông Sỹ nói.
Phó cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Hoài Nam cho biết: "Bộ đang xây dựng quy chuẩn mới thay thế quy chuẩn cũ nhằm kiểm soát khí thải ô tô hiệu quả hơn. Dự thảo đã trình lãnh đạo Bộ, dự kiến 1-2 tuần tới sẽ ban hành quy chuẩn mới.
Đồng thời, Bộ cũng phối hợp rà soát, đề xuất sửa đổi Quyết định 16 của Chính phủ về lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải cho xe ô tô lưu hành và xe nhập khẩu đã qua sử dụng, với yêu cầu cụ thể hơn về thông số kỹ thuật và địa bàn áp dụng".
Theo dự thảo mới nhất về lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy lưu hành tại Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố, thời gian kiểm định khí thải chính thức sẽ lùi đến ngày 1/7/2027 nhằm tạo thêm thời gian chuẩn bị cho người dân và các địa phương. Tuy nhiên, với Hà Nội và TP.HCM, nhiều quy định sẽ được siết chặt hơn.
Các đô thị lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế, thời điểm bắt đầu kiểm định khí thải xe máy dự kiến triển khai từ ngày 1/7/2028.
Đối với các tỉnh, thành phố còn lại trên cả nước, thời điểm áp dụng quy định kiểm định khí thải được ấn định vào ngày 1/7/2030, nhưng vẫn "mở" khả năng cho các địa phương được chủ động điều chỉnh sớm hơn, tùy theo điều kiện thực tế.
