Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú, để nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế, cần kịp thời cắt giảm, loại bỏ các quy định mâu thuẫn, chồng chéo, trùng lặp, các quy định không còn phù hợp với thực tiễn.
Cần tổng rà soát hệ thống pháp luật hiện hành
Đây là một trong những giải pháp được đưa ra tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất với chủ đề "Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" do Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức sáng 22/11.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú trình bày tham luận. Ảnh: Media Quốc hội.
Tham gia thảo luận, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú nêu một số hạn chế trong công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật như độ bao phủ, sự cân đối và hài hòa giữa các lĩnh vực còn hạn chế, một số lĩnh vực còn thiếu, thậm chí chưa có luật điều chỉnh.
Trong một số trường hợp chưa phân định rõ phạm vi điều chỉnh của văn bản luật cùng thứ bậc; giữa văn bản luật với văn bản dưới luật dẫn đến sự chồng chéo, "bỏ trống", giảm hiệu lực và tính khả thi của cả hệ thống.
Hình thức, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều tầng nấc, một số chủ thể sử dụng nhiều loại văn bản để ban hành, số lượng văn bản dưới luật còn lớn.
Cơ chế vận hành, kỹ thuật và giá trị hiệu lực hợp nhất, pháp điển văn bản quy phạm pháp luật còn hạn chế; cơ chế theo dõi, đánh giá thi hành pháp luật chưa hiệu quả.
Theo ông Tú, từ tháng 8/2025 đến nay, Bộ Tư pháp đã và đang phối hợp với các cơ quan của Quốc hội; các bộ, ngành, chuyên gia xây dựng Đề án "Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" để trình Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật vào tháng 12/2025.
Một trong những điểm mới quan trọng của đề án là Danh mục văn bản luật đề xuất sửa đổi, bổ sung, ban hành mới trong giai đoạn 2026-2031 (và những năm tiếp theo), là cơ sở tham khảo để xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI.
Quang cảnh diễn đàn. Ảnh: Media Quốc hội.
Nêu bật một số giải pháp thời gian tới, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho rằng cần đổi mới và vận dụng hợp lý tư duy phân loại luật công/luật tư; luật chung/luật chuyên ngành ngay trong khi thiết kế các quy phạm pháp luật thuộc từng lĩnh vực pháp luật, từng văn bản quy phạm pháp luật cụ thể, đảm bảo sự phù hợp, thống nhất với các nguyên tắc chung thiết kế và vận hành cấu trúc hệ thống pháp luật.
Đồng thời, cần tổng rà soát hệ thống pháp luật hiện hành, xác định lại vị trí và chức năng của từng văn bản luật, theo các nguyên tắc phân tầng hiệu lực, phân lớp chức năng trong mỗi lĩnh vực pháp luật.
Trong đó, vị trí tối thượng là Hiến pháp; các văn bản luật trụ cột, luật chung giữ vai trò định hướng nguyên tắc, có tính ổn định cao; kịp thời đề xuất cắt giảm, loại bỏ các quy định mâu thuẫn, chồng chéo, trùng lặp, các quy định không còn phù hợp với thực tiễn.
Ngoài ra, xác định rõ nhu cầu và điều kiện ban hành các văn bản luật mới, nhất là các luật quy định các biện pháp, cơ chế đặc thù, vượt trội, khuyến khích phát triển các lĩnh vực, địa bàn, nhóm đối tượng, "luật thử nghiệm có kiểm soát"… phù hợp với vai trò kiến tạo phát triển, quản trị quốc gia hiện đại của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
"Ưu tiên đưa vào chương trình lập pháp năm 2026 những văn bản luật bảo đảm cơ sở pháp lý đồng bộ cho hoạt động của bộ máy nhà nước theo mô hình chính quyền ba cấp", ông Tú nói.
Thể chế kinh tế - tài chính phải "đi trước mở đường"
Phát biểu thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi chỉ rõ những hạn chế trong lĩnh vực kinh tế và tài chính.
Cụ thể, nhiều quy định pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn, chưa theo kịp thực tiễn; tư duy xây dựng pháp luật ở một số lĩnh vực còn nặng về quản lý; thủ tục hành chính còn rườm rà; chi phí tuân thủ pháp luật cao.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng.
"Công tác tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu và phản ứng chính sách còn chậm; khung pháp lý cho các lĩnh vực mới còn thiếu, nguy cơ tụt hậu trong cạnh tranh quốc tế.
Nếu không kịp đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ thì thể chế có thể sẽ trở thành điểm nghẽn thay vì là động lực phát triển trong giai đoạn mới", ông Mãi nói.
Để tiếp tục hoàn thiện pháp luật kinh tế thị trường định hướng XHCN, ông Mãi cho rằng cần bảo đảm thống nhất và liên thông giữa luật, nghị định, thông tư, không để độ trễ thể chế cản trở sự phát triển.
Cùng đó, hoàn thành mục tiêu đến năm 2028 hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư kinh doanh, đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm top 3 của ASEAN như Nghị quyết số 66.
Thể chế kinh tế - tài chính phải "đi trước mở đường", nhất là ở các lĩnh vực mới, tạo khung khổ pháp lý linh hoạt cho phát triển mạnh mẽ về kinh tế tư nhân, thúc đẩy các lĩnh vực kinh doanh mới như: kinh tế đô thị thông minh, kinh tế tầm thấp, kinh tế không gian, kinh doanh xuyên biên giới...
Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long.
Ông Mãi đề nghị ưu tiên hoàn thiện pháp luật ở 5 lĩnh vực quan trọng: đất đai, quy hoạch, bất động sản; tài chính ngân hàng, thị trường vốn; doanh nghiệp, đầu tư, cạnh tranh; kinh tế số, dữ liệu, đổi mới sáng tạo; năng lượng, lao động, môi trường và phát triển bền vững.
Ngoài ra, nên thiết lập cơ chế phản ứng chính sách nhanh, hiệu quả; cần nhấn mạnh về không gian áp dụng pháp luật của người dân, doanh nghiệp và cơ quan thực thi cũng như sự đánh giá tuân thủ hay đánh giá chấp hành của các cơ quan chức năng.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Ngô Trung Thành phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Phạm Thắng.
Tham gia diễn đàn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Ngô Trung Thành cũng chỉ rõ, cần phải tiếp tục làm rõ nội hàm và yêu cầu của đổi mới tư duy về xây dựng pháp luật.
"Cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, thực hiện chuyển đổi tư duy từ "không quản được thì cấm" sang tư duy mở để kiến tạo cho phát triển, tạo cơ chế linh hoạt, thử nghiệm để đi trước mở đường cho các lĩnh vực mới phát triển", ông Thành góp ý.
