Phân bổ vốn phát triển giáo dục đào tạo cần cơ chế giám sát độc lập, tránh lãng phí

Chiều 2/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo giai đoạn 2026 - 2035. Nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm việc phân bổ nguồn vốn thực hiện chương trình.

Phân bổ vốn theo đầu ra nhằm khắc phục cơ chế xin - cho

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) cơ bản đồng tình với quy mô tổng vốn và cơ cấu nguồn vốn để thực hiện chương trình. Tuy nhiên, để bảo đảm phân bổ vốn hiệu quả và trách nhiệm giải trình rõ ràng, ông đề nghị cân nhắc bổ sung cơ chế phân bổ và giải ngân gắn với chỉ tiêu đầu ra có thể đo lường.

Ví dụ, số phòng học kiên cố đưa vào sử dụng, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn, số lượng người học được thụ hưởng các chương trình nâng cao năng lực, mức độ chuyển đổi số của cơ sở giáo dục.

"Phân bổ vốn theo đầu ra sẽ khắc phục cơ chế xin - cho, thúc đẩy tiến độ và nâng hiệu quả thu ngân sách đầu tư", ông Hùng nhấn mạnh.

Đồng tình với nguyên tắc ưu tiên phân bổ vốn ngân sách Trung ương cho địa phương khó khăn, đại biểu đề nghị cân nhắc thiết lập cơ chế giám sát độc lập đối với đầu tư cơ sở vật chất và mua sắm thiết bị dạy học, nhằm chấm dứt tình trạng mua sắm lãng phí, sai nhu cầu hoặc thiết bị không sử dụng.

Theo ông, đây là nội dung cấp thiết để bảo vệ ngân sách nhà nước và nâng hiệu quả đầu tư công cho giáo dục đào tạo.

Ông Hùng cũng đề nghị bổ sung quy định Chính phủ báo cáo định kỳ hằng năm về tiến độ, kết quả giải ngân và mức độ hoàn thành chỉ tiêu đầu ra với Quốc hội tại kỳ họp cuối năm. Qua đó, giúp kiểm soát chặt tiến độ và khắc phục điểm nghẽn giải ngân vốn đầu tư công.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) cho rằng, dự thảo xác định nguyên tắc đầu tư trọng tâm, trọng điểm, nhưng phạm vi hoạt động của chương trình rất rộng, dễ dẫn đến phân bổ dàn trải, kéo dài thời gian thực hiện và giảm hiệu quả đầu tư.

Ông đề nghị xem xét điều chỉnh lại tỷ trọng giữa vốn đầu tư công và chi thường xuyên theo hướng tăng tỷ lệ chi cho con người, nhất là kinh phí dành cho đào tạo bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý, thay vì dồn quá nhiều vốn đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị. Việc cơ cấu lại này sẽ phù hợp, góp phần tránh lãng phí, vừa giảm nguy cơ chậm giải ngân.

Đề xuất bổ sung trách nhiệm người đứng đầu nếu chậm bố trí vốn, giải ngân

Đại biểu Thạch Phước Bình cho biết, việc chương trình yêu cầu các địa phương bố trí vốn đối ứng tạo áp lực lớn, nhất là đối với những tỉnh đang nhận bổ sung cân đối từ ngân sách Trung ương trên 60%. Nhiều địa phương khó đáp ứng và có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.

Từ đó, đại biểu đề nghị đối với địa phương khó khăn, nhất là những tỉnh nhận bổ sung cân đối từ ngân sách Trung ương trên 60%, cần bỏ yêu cầu vốn đối ứng hoặc quy định tỷ lệ đối ứng thấp hơn; đồng thời thực hiện phân bổ vốn trên cơ sở mức độ khó khăn, đảm bảo công bằng và hỗ trợ đúng đối tượng.

Mặt khác, cân nhắc bổ sung trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tình trạng chậm bố trí vốn, chậm giải ngân hoặc để phát sinh nợ đọng kinh phí giáo dục; thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ, độc lập; xây dựng hệ thống báo cáo điện tử thống nhất, công khai tiến độ giải ngân.

"Hiện nay, một số chương trình chậm triển khai không phải do thiếu chính sách, mà do thiếu trách nhiệm giải trình. Quy định rõ trách nhiệm người đứng đầu sẽ nâng hiệu quả điều hành và đưa nghị quyết vào cuộc sống nhanh hơn, thực chất hơn", ông Bình nhấn mạnh.

Dự thảo nghị quyết quy định ngân sách Trung ương ưu tiên hỗ trợ các địa phương nhận bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương từ 60% trở lên. Theo đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Hưng Yên), một trong những nguyên nhân các chương trình mục tiêu quốc gia chậm giải ngân là xây dựng nội dung còn dàn trải, trùng lặp và phân chia theo nhiều đầu mối quản lý, tổ chức thực hiện.

Thực tế nhiều quy trình, thủ tục phải có sự tham gia của bộ, cơ quan Trung ương dẫn đến chậm trễ trong hoàn thiện cơ chế, chính sách, đề xuất phân bổ nguồn lực, xử lý vướng mắc khó khăn, các địa phương gặp khó khăn trong xây dựng kế hoạch trung hạn của nội dung vốn sự nghiệp và cân đối vốn đối ứng thực hiện chương trình...

Do vậy, để có thể đẩy nhanh tiến độ giải ngân, nâng cao chất lượng, hiệu quả của chương trình, đại biểu đề nghị nghiên cứu, cân nhắc, giao tổng số vốn của cả chương trình cho các địa phương.

UBND cấp tỉnh sẽ căn cứ số vốn được giao, xây dựng kế hoạch, dự toán chi tiết toàn diện nhiệm vụ và trình Hội đồng nhân dân cấp tỉnh phê duyệt dự toán.