Hơn 500 xe máy bị thiêu rụi trong vụ cháy dưới gầm cầu Vĩnh Tuy không chỉ là thiệt hại tài sản, mà còn là lời cảnh báo về những rủi ro khi gầm cầu bị dùng sai công năng – nơi lẽ ra phải được bảo vệ nghiêm ngặt theo quy định an toàn giao thông, PCCC.
Lợi ích nhỏ, thiệt hại lớn
Ngay sau sự cố, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký Công điện 157/CĐ-TTg ngày 4/9/2025 yêu cầu Bộ Xây dựng phối hợp UBND TP Hà Nội kiểm tra tính pháp lý của bãi xe, kiểm định ảnh hưởng kết cấu cầu và báo cáo Thủ tướng trước ngày 15/9/2025. Thủ tướng cũng yêu cầu Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố rà soát toàn bộ bãi giữ xe dưới gầm cầu, xử lý sai phạm và chịu trách nhiệm toàn diện nếu để tồn tại tình trạng tương tự.
Vụ cháy Vĩnh Tuy cho thấy mức độ nguy hiểm không thể xem nhẹ. Hàng trăm xe máy cháy trơ khung; lớp bê tông bị bong tróc, nhiều vị trí thép giằng lộ rõ do bị nung ở nhiệt độ cao. Trong không gian dưới gầm cầu – vốn là nơi kín, ít thông thoáng – nhiệt độ tăng mạnh có thể làm thép mất khả năng chịu lực, gây suy giảm nghiêm trọng tuổi thọ công trình.
Bộ Xây dựng yêu cầu các tỉnh, thành phố kịp thời xử lý lấn chiếm hành lang an toàn đường bộ.
GS Trần Đức Nhiệm – nguyên Trưởng khoa Công trình, Trường Đại học Giao thông vận tải – nhận định: "Bãi trông giữ xe phải hạn chế tối đa nguy cơ cháy nổ, dễ tiếp cận khi có sự cố và tuyệt đối không ảnh hưởng đến công trình. Việc tận dụng gầm cầu làm nơi giữ phương tiện là chưa phù hợp và không lường hết rủi ro". Ông cho rằng xe máy, ô tô vốn là nguồn cháy tiềm tàng; chỉ một vụ chập điện nhẹ cũng có thể biến cả khu vực thành "lò nung" ngay dưới chân cầu.
Ông nhắc lại vụ xe bồn chở xăng bốc cháy làm hư hỏng cầu Ngòi Thủ năm 2018 để so sánh mức độ nguy hiểm: nhiệt độ cao khiến thép mất khả năng chịu lực chỉ trong vài phút. "Không phải cái gì tận dụng được cũng nên tận dụng. Lợi ích nhỏ từ việc giữ xe không thể so với thiệt hại khổng lồ nếu xảy ra sự cố", GS Nhiệm nói.
Song song đó, Bộ Xây dựng đã ban hành chỉ thị yêu cầu toàn bộ địa phương kiểm tra việc sử dụng hành lang an toàn đường bộ. Bộ nhấn mạnh rằng các quy định về bảo vệ công trình đường bộ và PCCC đã có đầy đủ trong luật, nhưng nhiều nơi vẫn để xảy ra vi phạm, trong đó có vụ việc dưới gầm cầu Vĩnh Tuy. Bộ yêu cầu các tỉnh, thành phố kịp thời xử lý lấn chiếm hành lang an toàn đường bộ, không sử đụng gầm cầu làm bãi xe trái phép và chịu trách nhiệm nếu để tái diễn.
Quan điểm của Bộ Xây dựng rất rõ ràng: mọi bãi trông giữ xe nằm trong phạm vi kết cấu hạ tầng đường bộ phải được di dời ngay trước ngày 30/10; đồng thời địa phương cần đầu tư bãi đỗ xe đúng quy hoạch, đáp ứng tiêu chuẩn PCCC, lối tiếp cận cho xe cứu hỏa và mật độ xe phù hợp.
Người dân mong có bãi đỗ thay thế an toàn
Không chỉ chuyên gia và cơ quan chức năng lên tiếng, người dân quanh khu vực cũng bày tỏ sự lo ngại. Chị Minh, sống gần cầu Vĩnh Tuy, cho biết: "Tôi gửi xe ở đây hơn hai năm vì gần nhà, nhưng mỗi lần nghe tiếng động mạnh hay thấy khói là lại lo sợ". Anh Nam lái công nghệ chia sẻ: "Bãi xe dưới gầm cầu rẻ và thuận tiện nhưng sau vụ cháy ai cũng sợ. Giờ phải gửi xa hơn, đắt hơn nhưng yên tâm hơn".
Nhiều người dân phản ánh việc di dời bãi xe gây bất tiện trước mắt: phí gửi xe cao hơn, đi bộ xa hơn. Nhưng phần lớn đều đồng thuận rằng an toàn vẫn quan trọng nhất. "Xe có thể gửi xa, nhưng cầu thì không thể hỏng. Cháy nổ là chuyện không đùa được", người dân ở khu cầu Vĩnh Tuy khẳng định.
TS Khương Kim Tạo – nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia – cho rằng tận dụng gầm cầu làm bãi xe "chưa bao giờ là lựa chọn an toàn". Ngay cả khi không đổ sập cầu, nhiệt độ cao và khói bụi lâu ngày cũng làm suy giảm tuổi thọ công trình.
Ông Nguyễn Văn Quyền – Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam – cũng nêu thực tế: nhiều nước không cho phép dùng gầm cầu làm bãi xe; thay vào đó, họ trồng cây hoặc đặt các khối bê tông chống lấn chiếm, giúp bảo vệ kết cấu và giảm nguy cơ ùn tắc. Theo ông, thay vì tận dụng gầm cầu, Hà Nội và các đô thị cần quy hoạch bãi đỗ xe tĩnh, bài bản, bền vững hơn.
Hà Nội từng đề xuất cho phép tạm giữ xe dưới gầm một số cầu lớn để đáp ứng nhu cầu người dân. Tuy nhiên, sau vụ cháy lần này, quan điểm của các chuyên gia và cơ quan chức năng đều thống nhất: không gian kỹ thuật không được sử dụng làm nơi chứa vật liệu dễ cháy hoặc phương tiện cơ giới. Việc tiếp tục khai thác gầm cầu làm bãi xe có thể tạo ra rủi ro lớn hơn nhiều so với lợi ích trước mắt.
Trong bối cảnh đó, Bộ Xây dựng được đề nghị xây dựng bộ tiêu chí thống nhất về quản lý, khai thác gầm cầu, trong đó quy định rõ các hành vi bị cấm, phạm vi an toàn kết cấu, giới hạn tải trọng, tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy và các mô hình được phép sử dụng tại từng loại cầu.
Nhiều ý kiến cho rằng cần một khung giải pháp tổng thể, bao gồm rà soát toàn bộ gầm cầu trên cả nước; phân loại theo chức năng kỹ thuật, điều kiện không gian và mức độ rủi ro; đồng thời yêu cầu các địa phương xử lý dứt điểm tình trạng lấn chiếm, bãi xe tự phát, tập kết rác thải hoặc các hoạt động tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Việc kiểm tra, giám sát cần được thực hiện thường xuyên và liên thông giữa cơ quan quản lý đường bộ, chính quyền, cảnh sát PCCC và thanh tra xây dựng để tránh tình trạng "làm phong trào" hoặc buông lỏng.
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia và nhà quy hoạch đề xuất ban hành danh mục các mô hình khai thác gầm cầu an toàn, có thể áp dụng toàn quốc như: mảng xanh, công viên tuyến tính, lối đi bộ, điểm sinh hoạt cộng đồng, công trình tiện ích công cộng… theo mô hình đã thành công ở một số đô thị. Các công trình này phải do cơ quan công ích hoặc nhà nước quản lý trực tiếp, bảo đảm không phát sinh nguồn cháy, không gây ảnh hưởng kết cấu cầu, và phù hợp quy chuẩn hạ tầng kỹ thuật.