Liên tiếp những cơn bão, tác động của thiên tai gây ảnh hưởng tới hoạt động của nhiều cảng biển. Tìm giải pháp ứng phó với diễn biến của biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan trở thành việc cấp bách.
Bão dồn dập đe doạ an toàn cảng biển
Chỉ trong khoảng 1 tháng, liên tiếp những cơn bão như Ragasa, Bualoi, Matmo đổ bộ vào Việt Nam gây tác động nặng nề tới nhiều lĩnh vực, trong đó có hoạt động khai thác cảng biển.
Trước đó, năm 2024, bão Yagi từng làm nhiều tàu thuyền bị đắm trên vùng biển Quảng Ninh gây gián đoạn hoạt động vận tải biển, quật đổ 2 cẩu tại cảng Mipec tại Hải Phòng, nhiều container tại một số cảng bị gió thổi lệch khỏi vị trí.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan, việc các cảng cần có phương án ứng phó là điều cấp bách. Ảnh HTIT.
Ông Leon Van Hoff, Phó tổng giám đốc Cảng quốc tế Til Cảng Hải Phòng (HTIT) cho biết, các cảng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ hiện tượng nước biển dâng, bão mạnh, triều cường, mưa lớn kéo dài, xói lở bờ biển, ngập cục bộ và gió giật bất thường.
Các cảng thường xuyên đối diện với nguy cơ gián đoạn hoạt động, hư hại thiết bị và đe dọa an toàn hàng hóa cũng như người lao động.
Theo lãnh đạo Cảng HTIT, khi bão Wipha đi vào Vịnh Bắc Bộ, khu vực ven biển Hải Phòng hứng chịu gió mạnh và sóng cao, buộc các hoạt động ngoài trời phải tạm ngừng. Trong bão Ragasa (số 9), mưa lớn kéo dài khiến một phần bãi container tại một số cảng bị ngập cục bộ, gây gián đoạn việc di chuyển phương tiện.
"Điều kiện thời tiết khắc nghiệt còn khiến việc bố trí lịch tàu, điều phối thiết bị và duy trì hoạt động cảng trở nên phức tạp", ông Leon nói.
Thực tế, thời điểm các cơn bão đổ bộ, nhiều cảng biển tại các khu vực chịu ảnh hưởng đều phải tạm dừng làm hàng để đảm bảo an toàn. Tần suất các cơn bão vào càng nhiều, thời gian các cảng bị gián đoạn khai thác càng lớn.
Nâng cao năng lực thích ứng
Theo ông Leon Van Hoff, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đang buộc các doanh nghiệp phải chủ động đầu tư vào công nghệ dự báo và hệ thống phòng ngừa rủi ro.
Trong đó, cảng HTIT đã được thiết kế với cao trình mặt bãi vượt mức triều lịch sử. Hệ thống thoát nước được xây dựng kiên cố, có khả năng chịu được bão cấp cao. Đối với thiết bị, tất cả các cẩu bờ và cẩu bãi đều được trang bị cơ chế chống gió, khóa an toàn và hệ thống neo nhằm đảm bảo ổn định trong điều kiện gió mạnh.
Cảng cũng triển khai hệ thống đo gió và cảnh báo tự động trên từng phương tiện, cho phép phát hiện sớm khi có gió mạnh hoặc mưa lớn, giúp chủ động điều chỉnh kế hoạch khai thác và đảm bảo an toàn cho hàng hóa, thiết bị.
Đồng thời, hệ thống quản lý cảng thông minh (TOS) được tích hợp dữ liệu vận hành giúp tối ưu hóa năng suất và thời gian khai thác. Doanh nghiệp cũng thành lập Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn hoạt động 24/7, kích hoạt các cấp độ ứng phó tùy theo kịch bản.
Nhờ đó, Cảng HTIT vẫn duy trì hoạt động ổn định, đảm bảo an toàn tuyệt đối trong suốt thời gian qua dù thời tiết diễn biến khó lường.
Lãnh đạo HTIT cũng khẳng định trong dài hạn, doanh nghiệp định hướng phát triển theo mô hình "cảng xanh – thông minh – bền vững" dựa trên ba trụ cột chính là công nghệ – con người – môi trường". Đồng thời đề xuất cơ quan quản lý sớm ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật cho "Cảng thích ứng với biến đổi khí hậu", triển khai các chính sách tín dụng xanh cho các dự án năng lượng tái tạo, thân thiện môi trường.
Hướng tới phát triển cảng xanh
Phát triển cảng xanh cũng là định hướng mà Cảng quốc tế Lào - Việt (tỉnh Hà Tĩnh) định hướng trong lâu dài.
Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Công ty cổ phần Cảng quốc tế Lào - Việt, tới nay khoảng 50% trang thiết bị tại cảng đã sử dụng thiết bị chạy bằng điện. "Việc phát triển cảng xanh sẽ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, tiết kiệm năng lượng và ứng phó hiệu quả với các tác động của biến đổi khí hậu", ông Tuấn khẳng định.
Ông Nguyễn Xuân Kỳ, Tổng thư ký Hiệp hội cảng biển Việt Nam (VPA) thông tin, hiện nay, các cảng thế hệ hiện đại như Lạch Huyện, Cái Mép đều là những cảng khi thiết kế đã nghiên cứu về vấn đề biến đổi khí hậu như mưa bão, nước biển dâng...
Các cảng biển tại Cái Mép đều có cao trình đỉnh bến được thiết kế cao hơn so với thông thường (trung bình khoảng 5,5m) sau khi tính tới vấn đề nước biển dâng. Các trang thiết bị cũng đều được thiết kế theo hướng chống được bão ở cấp độ nhất định.
"Ở các cảng hiện đại, khó có tình trạng cẩu bị đổ hay gẫy do trang thiết bị hiện đại và các quy trình trong ứng phó với thời tiết cực đoan như chằng néo thiết bị đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, các cảng thế hệ cũ chưa tính nhiều tới các yếu tố này", ông Kỳ nói.
Theo ông, các cảng cần thiết phải đánh giá lại việc sẵn sàng ứng phó với thời tiết cực đoan, tránh để gây tắc nghẽn trong bãi cảng, cầu cảng, đảm bảo không gián đoạn chuỗi cung ứng.
Theo các chuyên gia, không riêng Việt Nam, biến đổi khí hậu cùng thời tiết cực đoan thời gian qua đã và đang gây ảnh hưởng lớn tới hoạt động khai thác của các cảng biển.
Dữ liệu từ Trung tâm thích ứng toàn cầu (GCA) cho thấy, năm 2017, cơn bão Harvey từng khiến Cảng Houston - một trong những cảng đông đúc nhất Hoa Kỳ phải dừng hoạt động gần một tuần, gây xáo trộn chuỗi cung ứng. Năm 2019, bão Hagibis cũng tàn phá Nhật Bản trên diện rộng, gây chậm trễ hoạt động tại Cảng Yokohama.
Trong khi, bão Amphan (2020) khi đổ bộ vào Ấn Độ và Bangladesh đã làm gián đoạn hoạt động tại Cảng Kolkata, gây ra những tác động dây chuyền lên chuỗi cung ứng toàn cầu.