Nhiều thí sinh sau khi trượt đại học đã chọn học nghề hoặc cao đẳng để sớm đi làm, phát triển sự nghiệp. Trong xã hội hiện đại, đại học không còn là lựa chọn duy nhất để thành công.
Lựa chọn thực tế cho tương lai
Mỗi mùa tuyển sinh khép lại mang theo nhiều cảm xúc lẫn lộn: niềm vui của những người đỗ đạt và nỗi buồn của các thí sinh chưa thể bước vào giảng đường đại học. Với không ít bạn trẻ, trượt đại học là cú sốc tâm lý lớn, dẫn đến hoang mang và mất phương hướng. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với thất bại hay sự khép lại của cánh cửa tương lai.
Nhiều bạn trẻ chọn học nghề hoặc cao đẳng để sớm ổn định công việc (Ảnh: nguồn Trường Dạy nghề Thanh Xuân).
Xã hội ngày càng đánh giá cao năng lực thực tế, kỹ năng và tư duy linh hoạt, nên việc không đỗ đại học chỉ là một bước ngoặt. Vấn đề đặt ra là thí sinh sẽ lựa chọn con đường nào để phát huy bản thân và xây dựng tương lai khi không vào được đại học.
Em Hà Vân Anh (18 tuổi, tốt nghiệp THPT tại Hà Nội) đã quyết định học nghề Bếp tại một trung tâm đào tạo thay vì ôn thi lại đại học. Vân Anh chia sẻ: "Thay vì tiếp tục học đại học, nhiều bạn trẻ đang lựa chọn học nghề bởi cơ hội việc làm rộng mở nếu cố gắng. Một số ngành như Bếp, Quản trị Nhà hàng – Khách sạn, Công nghệ thông tin đang rất cần nhân lực chất lượng cao".
Tương tự, Trần Ngọc Trung (Phú Thọ) cho biết: "Em từng mong muốn vào Đại học Sư phạm để có nhiều kiến thức sâu rộng. Nhưng khi không đỗ, em đã chọn học cao đẳng để sớm ra trường đi làm, sau này nếu có điều kiện em sẽ tiếp tục học lên sau".
Nguyễn Minh Quân (18 tuổi, Hải Phòng) cũng chọn học nghề điện lạnh vì thời gian đào tạo ngắn, có thể nhanh chóng đi làm và ổn định thu nhập. Quân nói: "Tuy không đỗ được vào đại học cũng rất buồn, nhưng học nghề phù hợp với lực học của em".
Trong khi đó, Nguyễn Huyền My (19 tuổi, Hà Nội) bày tỏ: "Dù trượt đại học, em vẫn quyết tâm ôn thi lại để thi vào năm sau. Em đã chuẩn bị kế hoạch ôn tập nghiêm túc và tập trung cải thiện những môn còn yếu, vì với em, đại học là ước mơ xứng đáng để cố gắng thêm một lần nữa".
Không giấu nổi xúc động khi nhắc đến con gái, bà Nguyễn Thị Hoa (47 tuổi, Hà Nội) chia sẻ về lựa chọn đầy nghị lực của con sau kỳ thi đại học. "Sau khi trượt đại học, con gái tôi rất buồn, nhưng rồi con chủ động quyết định đi xuất khẩu lao động để tích lũy tiền, sau này về sẽ tiếp tục thi lại. Thương con lắm, nhưng tôi cũng tự hào vì cháu không bỏ cuộc, vẫn giữ vững ước mơ đến cùng".
Những năm gần đây, nhiều ngành kỹ thuật, dịch vụ và công nghệ thiếu hụt nhân lực tay nghề cao. Thị trường lao động biến động và đòi hỏi thực tế khiến tấm bằng đại học không còn là con đường duy nhất để thành công.
Đại học không còn là con đường duy nhất
Theo số liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 có hơn 1,16 triệu thí sinh tham gia, trong đó khoảng 310.489 em (gần 27%) không đăng ký xét tuyển vào các trường đại học, cao đẳng. Ngược lại, có 849.544 thí sinh (chiếm 73,23%) đăng ký xét tuyển. Như vậy, trung bình cứ bốn thí sinh dự thi thì có một em không chọn con đường đại học.
Thí sinh cân nhắc lựa chọn hướng đi sau kỳ thi tốt nghiệp THPT (Ảnh minh hoạ).
Theo ông Đặng Minh Tuấn, giảng viên Khoa Sư phạm, Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) quan niệm rằng, phải học đại học mới có tương lai là một suy nghĩ sai lầm, bởi thực tế hiện nay, bậc cao đẳng hoàn toàn có thể đáp ứng nhiều vị trí việc làm trên thị trường lao động.
Ông Tuấn nhận định: "Chúng ta không nên quá nặng nề học ở bậc học nào. Nhiều ngành chỉ cần 2 năm đào tạo nghề, ở trình độ trung cấp hoặc cao đẳng là đã có thể tham gia thị trường lao động với mức lương ổn định. Nếu đổ xô đi học đại học 4 năm nhưng sau đó lại làm công việc không đòi hỏi trình độ tương xứng thì rõ ràng là lãng phí thời gian và tiền bạc".
Cũng theo ông Tuấn, xã hội cần có cái nhìn rộng mở hơn đối với các con đường học tập, trong đó điều quan trọng là đảm bảo năng lực thực chất, chứ không chỉ học để lấy bằng: "Chúng ta vẫn còn nặng nề về bằng cấp, trong khi ít khi đặt câu hỏi rằng người học với bằng cấp đó có thực sự đủ trình độ hay không, có làm được việc sau khi ra trường hay không".
Chia sẻ với Báo Xây dựng, TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam nhận định, hiện nay có nhiều con đường để lập nghiệp, không nhất thiết phải dựa vào tấm bằng đại học.
Ông cho biết: "Nhiều học sinh học tốt, có định hướng nghề nghiệp rõ ràng trong học tập phù hợp nhu cầu xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn không ít em chỉ chạy theo sở thích cá nhân, thiếu chuẩn bị cho tương lai".
Theo các chuyên gia, điều quan trọng là học sinh cần xác định rõ năng lực, mục tiêu và xây dựng kế hoạch học tập phù hợp. TS Lâm khuyên: "Chúng ta cần khuyến khích tinh thần học tập suốt đời, học nữa, học mãi nhưng không nên tuyệt đối hóa việc phải có bằng đại học. Quan trọng nhất là học thật, nắm vững kiến thức chuyên sâu và kỹ năng thực hành. Nhiều bạn trẻ có thể chọn đi làm trước rồi học tiếp, hoặc vừa học vừa làm theo khả năng bản thân. Đại học không phải con đường duy nhất, và không nên là lựa chọn bằng mọi giá nếu thiếu đam mê và năng lực phù hợp".
Trượt đại học có thể là một cú vấp trong đời, nhưng cũng là cơ hội để nhìn nhận lại bản thân, xác định rõ con đường phía trước. Điều quan trọng là không bỏ cuộc, luôn kiên trì học hỏi và tin tưởng lựa chọn của mình. Mỗi người đều có hành trình riêng để trưởng thành và thành công, hãy vững bước tiến về phía trước.