Từ năm 2009, việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (GSHT) trên xe ô tô kinh doanh vận tải đã mang lại nhiều lợi ích ở cả 3 góc độ: Quản lý Nhà nước, hoạt động doanh nghiệp và an toàn xã hội.
Thiết bị giám sát hành trình giúp giảm 20% vi phạm tốc độ trong 5 năm
Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, từ năm 2009, việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (GSHT) trên xe ô tô kinh doanh vận tải đã được triển khai, với số lượng và đối tượng áp dụng được mở rộng dần qua từng giai đoạn.
Theo cơ quan quản lý, thiết bị GSHT có thể được nhìn nhận từ ba góc độ: Quản lý Nhà nước, doanh nghiệp vận tải và an toàn xã hội.
Đây là công cụ quan trọng trong quản lý hoạt động vận tải, cho phép cơ quan chức năng giám sát liên tục vị trí, tốc độ, hành trình, thời gian lái xe của phương tiện, đồng thời tạo cơ sở dữ liệu để xử lý vi phạm như chạy quá tốc độ, sai tuyến hoặc vượt quá thời gian lái xe.
Về phía quản lý nhà nước, dữ liệu trực tuyến từ GSHT giúp rút ngắn thời gian xử lý vi phạm từ 5-7 ngày xuống còn 1-2 ngày, giảm 30-40% nhân lực tuần tra trực tiếp, đồng thời hỗ trợ việc cấp và thu hồi phù hiệu minh bạch, nhanh chóng.
Hệ thống này cũng hỗ trợ lực lượng CSGT và cơ quan điều tra trong việc xác minh nguyên nhân tai nạn giao thông, đồng thời cung cấp dữ liệu cho ngành Thuế, Hải quan để giám sát hành trình hàng hóa, ngăn chặn gian lận vận chuyển và thất thu thuế.
Với doanh nghiệp vận tải, GSHT giúp kiểm soát thời gian lái xe liên tục không quá 4 giờ, tổng thời gian làm việc trong ngày không quá 10 giờ, kịp thời phát hiện hành vi vi phạm tốc độ hoặc dừng đỗ sai quy định.
Việc tối ưu lộ trình còn giúp tiết kiệm 5-10% chi phí nhiên liệu, giảm tỷ lệ tai nạn, đồng thời nâng cao uy tín và niềm tin của khách hàng.
Ở góc độ xã hội, thiết bị GSHT góp phần triển khai các chính sách về an toàn giao thông, giảm tai nạn và vi phạm. Trong giai đoạn 2020-2024, đã có hơn 101.000 phương tiện bị thu hồi phù hiệu, biển hiệu; hơn 1 triệu phương tiện bị nhắc nhở, chấn chỉnh. Tỷ lệ vi phạm tốc độ bình quân giảm 15-20% so với trước khi áp dụng đồng bộ.
Quy định lắp thiết bị GSHT trên xe kinh doanh vận tải bắt đầu được thực hiện theo quy định tại Nghị định số 91/2009 về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô (Ảnh minh họa).
Theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, thiết bị GSHT, camera trên xe kinh doanh vận tải đã được bàn giao cho lực lượng CSGT quản lý (Ảnh minh họa).
Kiến nghị mở rộng lắp camera, GSHT cho cả xe cá nhân từ 10 chỗ
Để phát huy hiệu quả thiết bị giám sát hành trình (GSHT) và camera giám sát trong quản lý vận tải, Cục Đường bộ Việt Nam cho rằng cần sớm sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật về GSHT, camera, phù hiệu, thời gian lái xe… theo hướng rõ ràng, thống nhất, dễ thực thi.
Theo đó, phải ban hành quy định bắt buộc sử dụng dữ liệu từ GSHT và hình ảnh camera trong công tác cấp phép, kiểm tra, xử lý vi phạm và quản lý lái xe. Đồng thời, xây dựng chế tài đủ mạnh với hành vi cố tình không truyền dữ liệu, làm giả, can thiệp dữ liệu hoặc không thực hiện quy định lắp camera.
Bên cạnh đó, Cục Đường bộ Việt Nam kiến nghị phân rõ trách nhiệm và tăng cường phối hợp giữa các lực lượng như CSGT, Sở GTVT, bến xe, đơn vị cung cấp thiết bị…
Trong đó, gắn trách nhiệm người đứng đầu đơn vị vận tải khi để xảy ra vi phạm nhiều lần, cũng như trách nhiệm về chất lượng thiết bị, việc truyền dữ liệu của nhà cung cấp.
Về công nghệ, Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất nâng cấp trang thiết bị, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), trang bị camera có khả năng nhận diện hành vi vi phạm như sử dụng điện thoại, không thắt dây an toàn, ngủ gật.
Để hỗ trợ triển khai, cần bố trí kinh phí từ ngân sách Nhà nước và xã hội hóa nhằm duy trì, nâng cấp hệ thống GSHT quốc gia. Đồng thời, có chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ lẻ khi chuyển đổi sang thiết bị GSHT, camera theo chuẩn mới; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nền tảng công nghệ giám sát thông minh và dịch vụ quản lý vận tải.
Về đối tượng áp dụng, ngoài phương tiện kinh doanh vận tải (như xe đưa đón học sinh, xe hợp đồng dưới 9 chỗ, xe vận tải nội bộ), Cục Đường bộ cho rằng cần mở rộng ra một số loại phương tiện khác, như xe cá nhân từ 10 chỗ trở lên. Việc áp dụng sẽ theo lộ trình phù hợp cho từng nhóm phương tiện để đảm bảo tính khả thi.
Các giai đoạn triển khai lắp thiết bị GSHT
Giai đoạn 1 (2009-2014)
Bắt đầu thực hiện theo Nghị định 91/2009/NĐ-CP về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô. Theo đó, các đơn vị vận tải khách tuyến cố định, xe buýt, xe hợp đồng, xe du lịch và xe vận tải hàng hóa bằng container phải lắp thiết bị giám sát hành trình (GSHT). Quy định chia thành 3 mốc thời gian, tương ứng với 3 nhóm phương tiện phải thực hiện.
Trong giai đoạn này, hoạt động kinh doanh vận tải bằng ô tô bước đầu được chấn chỉnh, đặc biệt nhờ yêu cầu lắp đặt GSHT và truyền dữ liệu phục vụ quản lý Nhà nước, xử lý vi phạm.
Giai đoạn 2 (từ 2014)
Nghị định 86/2014/NĐ-CP mở rộng đối tượng bắt buộc lắp GSHT, gồm: xe taxi, xe vận tải hàng hóa có trọng tải từ 3,5 tấn trở lên và xe đầu kéo kéo sơ-mi rơ-moóc. Việc áp dụng được chia theo 5 mốc thời gian, tương ứng với 5 nhóm phương tiện.
Giai đoạn 3 (2020-2024)
Theo Nghị định 10/2020/NĐ-CP, quy định tiếp tục được kế thừa và mở rộng. Ngoài xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách và hàng hóa, xe trung chuyển cũng phải lắp GSHT. Đồng thời, nghị định này quy định rõ hơn trách nhiệm của cơ quan quản lý và đơn vị vận tải.
Đặc biệt, từ ngày 1/7/2021, yêu cầu bổ sung: Xe kinh doanh vận tải hành khách từ 9 chỗ trở lên phải lắp camera, ghi và lưu trữ hình ảnh trên xe; Xe vận tải hàng hóa bằng container và xe đầu kéo phải lắp camera, ghi hình người lái trong suốt quá trình tham gia giao thông.