Là cảng nước sâu lớn của Việt Nam, từng lọt top 10 cảng container hoạt động hiệu quả nhất thế giới, để duy trì và phát huy vị thế của cụm cảng Cái Mép - Thị Vải đòi hỏi nhiều yếu tố.
Tiềm năng phát triển lớn
Mỗi ngày, cụm cảng Cái Mép – Thị Vải (TP.HCM) lại tất bật đón khoảng 8 lượt tàu lớn với trọng tải hơn 80.000 tấn ra vào cảng làm hàng. Sản lượng hàng hoá qua cảng ngày càng tăng.
Thống kê của Cảng vụ Hàng hải TP.HCM, 6 tháng đầu năm 2025, tổng sản lượng container thông qua cảng khu vực Cái Mép – Thị Vải (cả hàng container nội địa) đạt 5,968 triệu Teus, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2024.
Thời gian qua, sản lượng hàng hoá thông qua cụm cảng Cái Mép - Thị Vải có xu hướng tăng trưởng rõ rệt, đón được nhiều tàu trọng tải lớn. Ảnh: SSIT.
Đáng chú ý, số lượng tàu trọng tải toàn phần trên 80.000 tấn thông qua cảng là 1.352 lượt. Trong đó, có 48 lượt "siêu tàu" container trọng tải toàn phần đến 232.494,5 tấn hoạt động chuyên tuyến vào khu cảng Cái Mép.
Cùng với sự tăng trưởng về hàng hoá và số lượng tàu lớn ra vào cảng, những năm qua, cụm cảng Cái Mép – Thị Vải đang dần tạo được vị thế trên bản đồ hàng hải quốc tế khi liên tiếp đạt được nhiều thành tích.
Cụm cảng từng đứng vị trí thứ 7 trong danh sách các cảng container hiệu quả nhất thế giới theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới và S&P Global Market Intelligence năm 2023. Cụm cảng cũng lọt top 30 cảng container lớn nhất thế giới theo bảng xếp hạng của hãng tư vấn Alphaliner.
Có được những thành tích ấy, theo ông Phan Hoàng Vũ, Tổng giám đốc Công ty TNHH liên doanh dịch vụ container quốc tế cảng Sài Gòn – SSA (SSIT), do cụm cảng Cái Mép – Thị Vải sở hữu lợi thế tự nhiên về độ sâu luồng tàu và vị trí địa lý gần cửa ngõ ra biển Đông, thuận lợi cho các tuyến hàng hải xuyên Thái Bình Dương và Đông - Tây.
Bên cạnh đó, hệ thống cảng tại Cái Mép được đầu tư bài bản với tiêu chuẩn quốc tế, khả năng tiếp nhận tàu siêu lớn (trên 200.000 DWT).
"Sự hiện diện của hầu hết các hãng tàu lớn quốc tế và nhà khai thác cảng hàng đầu thế giới góp phần tạo ra mạng lưới kết nối quốc tế ổn định và hiệu quả", ông Vũ nhận định và cho rằng, sự quan tâm và đầu tư chiến lược của Chính phủ và các Bộ ngành liên quan vào hạ tầng giao thông kết nối, đặc biệt là luồng hàng hải, hệ thống đường bộ, đường thủy nội địa… cũng là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu suất khai thác của toàn cụm cảng.
Minh chứng cho điều này, năm 2024, dự án nâng cấp luồng hàng hải Cái Mép xuống -15.5m của Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) không chỉ giúp các tàu có tải trọng lớn ra vào cảng thuận lợi hơn, còn giúp các cảng gia tăng sản lượng hàng hóa. Thậm chí, có những cảng tăng trưởng sản lượng tới hơn 50% so với cùng kỳ như SSIT.
Gỡ "điểm nghẽn", tăng năng lực cảng cho tàu lớn
Để phát triển cụm cảng Cái Mép - Thị Vải cần tháo gỡ nhiều "điểm nghẽn" từ hạ tầng kết nối, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phát triển. Ảnh: CMIT.
Giới quan sát nhận định hiện nay, Cái Mép – Thị Vải là một trong những cụm cảng có nhiều cảng được đầu tư hiện đại, năng suất xếp dỡ cao và dần đáp ứng các xu hướng quốc tế theo hướng cảng xanh, từ các cảng như Gemalink, CMIT, SSIT, TCIT, TCTT…
Tiêu biểu, cảng Gemalink đẩy mạnh phát triển cảng xanh khi đầu tư hệ thống cẩu giàn STS và e-RTG chạy điện thay vì diesel, tối ưu hoá vận hành. Cảng TCIT cũng tối ưu hoá vận hành để đạt tốc độ xếp dỡ ấn tượng, trung bình đạt 160 container/giờ/tàu. Cảng CMIT cũng có năng suất cảng đạt tới 233 container/giờ. Cảng SSIT lại tập trung đầu tư, nâng cấp hạ tầng cảng và hệ thống thiết bị hiện đại, như cẩu bờ STS siêu lớn, cẩu RTG chạy điện, hệ thống kiểm soát giao nhận tự động. Doanh nghiệp cũng ưu tiên phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đào tạo bài bản và nâng cao kỹ năng điều hành, vận hành máy móc tự động.
Thế nhưng, dù đạt được nhiều kết quả khả quan, song trong bối cảnh tình hình mới nhiều biến động từ địa chính trị thế giới, các chính sách thuế quan, nền kinh tế… để phát huy vị thế của cụm cảng vẫn còn nhiều điều phải làm.
Theo đánh giá của ông Trần Khánh Hoàng, Phó chủ tịch Hiệp hội cảng biển VN, một trong những vấn đề cần quan tâm nhất hiện nay là tiếp tục phát triển năng lực cảng cho các tàu lớn. Bởi "công suất của các cảng tại Cái Mép – Thị Vải đang có xu hướng đầy nhanh, nguy cơ thiếu năng lực cảng trong thời gian tới". Chưa kể, số lượng cảng đón được tàu có trọng tải lớn cũng không nhiều.
Cạnh đó, hệ thống giao thông kết nối cần đẩy mạnh từ đường bộ, đường sắt, đặc biệt là đường thuỷ nội địa để tận dụng lợi thế tự nhiên, tăng cường phương thức vận tải khối lượng lớn nhằm giảm áp lực cho đường bộ, giảm chi phí logistics. Đi cùng là sự đầu tư của các doanh nghiệp để tăng năng suất giải phóng tàu, giải phóng kho bãi.
Đồng quan điểm, lãnh đạo cảng SSIT cho rằng hạ tầng kết nối đường bộ đang là một trong những "điểm nghẽn" cần tháo gỡ để phát triển cụm cảng. Ông Vũ thông tin, việc lưu thông hàng hóa từ cảng đến các khu công nghiệp và trung tâm tiêu dùng hiện vẫn phụ thuộc lớn vào Quốc lộ 51, thường xuyên quá tải. Việc sớm hoàn thành các tuyến đường cao tốc Bến Lức – Long Thành, Biên Hòa – Vũng Tàu và cầu Phước An sẽ đóng vai trò chiến lược.
Ngoài ra, cần có cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả để tối ưu hóa chuỗi cung ứng, tránh tình trạng ùn ứ, chồng chéo trong vận hành giữa các cảng trong cùng khu vực. Đồng thời, trong quá trình phát triển cảng xanh, ứng dụng công nghệ số, tự động hóa và phát triển bền vững, cần có các chính sách hỗ trợ từ Bộ ngành liên quan cho các doanh nghiệp cảng nước sâu.
"Chính phủ có thể xem xét các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư trung tâm logistics gần cảng, giảm phí cầu đường, tăng cường xúc tiến thương mại với các hãng tàu quốc tế", lãnh đạo cảng SSIT nhấn mạnh.