Kỷ luật học đường nhắc nhở thay trừng phạt, liệu có đủ sức răn đe học sinh?

Thông tư kỷ luật học sinh mới của Bộ Giáo dục và đào tạo chú trọng giáo dục, nhắc nhở thay vì trừng phạt. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lo ngại hình thức kỷ luật cao nhất chỉ là viết bản kiểm điểm sẽ thiếu sức răn đe, khó giữ kỷ cương.

Giải pháp thay thế hình phạt cứng nhắc

Những ngày qua, Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng và kỷ luật học sinh do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành đã thu hút sự quan tâm lớn từ dư luận, giới chuyên môn và đội ngũ nhà giáo. Thông tư không chỉ loại bỏ nhiều hình thức kỷ luật truyền thống mà còn hướng đến phương pháp giáo dục nhân văn, nhắc nhở thay vì trừng phạt cứng nhắc.

Theo quy định mới, các hình thức như cảnh cáo, đình chỉ học, buộc thôi học có thời hạn được thay thế bằng những biện pháp giáo dục, nhắc nhở nhẹ nhàng hơn. Mức kỷ luật cao nhất hiện nay với học sinh THCS, THPT chỉ là viết bản kiểm điểm; học sinh tiểu học có thể bị yêu cầu xin lỗi.

Thông tư được xây dựng dựa trên nghiên cứu và kinh nghiệm quốc tế, trong đó các quốc gia phát triển cho thấy hình thức đình chỉ học có thể gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực như tăng nguy cơ bỏ học, cảm giác bị cô lập và ảnh hưởng đến quá trình học tập.

Tuy nhiên, nhiều giáo viên và hiệu trưởng tại Hà Nội cho rằng viết bản kiểm điểm phù hợp với học sinh tiểu học nhưng hạn chế hiệu quả đối với học sinh THCS, THPT. "Nhiều em chỉ viết cho xong thủ tục, không thực sự nhận thức lỗi sai", một hiệu trưởng chia sẻ.

Cô giáo Hà Thị Phương, giảng dạy môn Ngữ văn tại Hà Nội đánh giá đây là bước tiến trong triết lý giáo dục hiện đại khi trọng tâm đặt vào hỗ trợ, đồng hành thay vì loại trừ và trừng phạt.

"Thay vì đẩy học sinh ra khỏi môi trường học tập, nhà trường có thể áp dụng các biện pháp như tư vấn tâm lý, lao động công ích hay làm việc riêng với giáo viên. Đây là cách giúp các em nhận ra sai lầm và phát triển ý thức trách nhiệm", cô Phương cho biết.

Dù vậy, cô Phương cũng bày tỏ lo ngại về hiệu quả của hình thức viết bản kiểm điểm đối với học sinh cá biệt: "Hình thức này gần như vô hiệu với các em quen vi phạm, dẫn đến tâm lý 'nhờn luật' và tái phạm, tạo áp lực cho giáo viên cũng như ảnh hưởng đến chất lượng dạy và sự an toàn của tập thể".

Trong văn hóa Việt Nam, người thầy, người cô luôn được tôn kính, là biểu tượng của đạo lý "tôn sư trọng đạo". Khi có học sinh xúc phạm hoặc hành hung giáo viên ngay trong lớp học, đó không chỉ là sai phạm cá nhân mà còn thách thức nghiêm trọng các giá trị đạo đức xã hội.

Điển hình là sự việc xảy ra gần đây tại Trường THCS Đại Kim (Hà Nội), một clip lan truyền trên mạng ghi lại cảnh một học sinh lớp 7 túm tóc, ghì đầu và quật ngã giáo viên chủ nhiệm khiến dư luận phẫn nộ. Sự việc trở thành hồi chuông cảnh báo về sự xuống cấp trong nhận thức và hành vi của một bộ phận học sinh.

Từ góc nhìn của phụ huynh, chị Phạm Thị Dung (Hà Nội) bày tỏ quan điểm: "Đã đến lúc cần có biện pháp mạnh tay hơn để xử lý các hành vi vi phạm đạo đức học đường. Chỉ nhắc nhở hay yêu cầu xin lỗi, viết bản kiểm điểm e rằng không đủ sức răn đe".

Biện pháp nhân văn hay chưa đủ sức răn đe?

Các chuyên gia, nhà giáo cũng khẳng định: kỷ luật phải là một quá trình giáo dục, nghiêm khắc nhưng tạo cơ hội để học sinh thay đổi và trưởng thành. Điều này đòi hỏi hệ thống giải pháp đồng bộ và toàn diện, kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội.

TS. Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội Tâm lý Giáo dục Hà Nội nhấn mạnh: Kỷ luật học sinh phải được xem là một phương pháp giáo dục, không phải là cách "đày đọa" các em. Trong giáo dục, kỷ luật không nên bị hiểu nhầm là hình thức trừng phạt, mà cần được xem như một cơ hội để học sinh nhìn nhận lại bản thân và sửa chữa lỗi sai.

Ông Lâm chia sẻ thêm: "Trên thực tế, ở nhiều quốc gia, biện pháp đình chỉ học vẫn được áp dụng, nhưng mục đích không phải là loại bỏ học sinh ra khỏi trường lớp, mà nhằm tạo điều kiện để các em có thể học lại, rút kinh nghiệm từ những sai phạm của mình. Điều then chốt là phải phân biệt rõ ràng giữa việc vi phạm kỷ luật học đường và vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, chỉ trong trường hợp học sinh vi phạm nhiều lần và gây ra hậu quả nghiêm trọng thì việc áp dụng các biện pháp kỷ luật nghiêm khắc hơn mới thực sự cần thiết".

Nhiều giáo viên cũng lo ngại khi hình thức kỷ luật cao nhất chỉ là viết bản kiểm điểm liệu có đủ thay đổi nhận thức và hành vi của học sinh, nhất là với những hành vi bạo lực nghiêm trọng.

Theo thầy phó hiệu trưởng một trường THCS ở Hà Nội, nhà trường cần phối hợp chặt chẽ với gia đình, kết hợp tư vấn tâm lý và giáo dục kỹ năng ứng xử thay vì chỉ dừng lại ở hình thức kiểm điểm.

Chia sẻ với phóng viên, thầy Nguyễn Quang Tùng, Hiệu trưởng Trường THCS & THPT M.V. Lômônôxốp chia sẻ về cách tiếp cận mới trong giáo dục kỷ luật học sinh, nhấn mạnh vai trò của sự thấu hiểu và trách nhiệm thay vì áp đặt hình thức xử phạt cứng nhắc. "Năm học này, trường xác định chủ đề: Lễ phép – Kỷ luật – Trách nhiệm, tập trung nâng cao ý thức kỷ luật tự thân. Mục tiêu là giúp học sinh tự giác tôn trọng các quy định do chính mình đặt ra, đồng thời tuân thủ nội quy trường lớp và pháp luật".

Thầy Tùng cho biết: Nhà trường công khai minh bạch các quy định và mức độ xử lý khi vi phạm, giúp các em hiểu rõ để không phạm lỗi. Giáo viên không áp dụng hình thức phạt trước lớp mà kiên trì giải thích để học sinh nhận thức lỗi sai và hậu quả nếu tái phạm. Trong các buổi họp, hoạt động tập trung giáo dục là chính, hạn chế tối đa kỷ luật nhưng vẫn cương quyết không thỏa hiệp với những hành vi nghiêm trọng. Đây là cách thể hiện tình yêu thương và trách nhiệm của thầy cô đối với học trò.

Thầy nhấn mạnh: "Chính nhờ cách làm này mà nền nếp, kỷ luật của nhà trường được duy trì bền vững; học sinh ngày càng yêu thương, tôn trọng lẫn nhau hơn, góp phần xây dựng môi trường học tập hạnh phúc và an toàn."