Miễn học phí công lập, phụ huynh vẫn lo “học thêm, liên kết”

Dù học trường công lập được hỗ trợ học phí nhiều phụ huynh vẫn phải lo lắng trước các khoản học thêm và liên kết, trở thành gánh nặng đối với không ít gia đình.

Nỗi lo vừa học, vừa đóng tiền

Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT được ban hành nhằm chấn chỉnh tình trạng dạy thêm tràn lan, ngăn ngừa tiêu cực, bảo đảm công bằng trong giáo dục và bảo vệ quyền lợi người học. Tuy nhiên, khi triển khai tại các địa phương, nhiều trường và giáo viên cho rằng một số quy định còn cứng nhắc, chưa sát với thực tế dạy và học.

Theo Thông tư số 29, có ba đối tượng được phép dạy thêm, học thêm trong nhà trường mà không được thu tiền, gồm: học sinh có kết quả học tập môn học cuối học kỳ liền kề ở mức chưa đạt; học sinh được nhà trường lựa chọn để bồi dưỡng học sinh giỏi; và học sinh lớp cuối cấp tự nguyện đăng ký ôn thi tuyển sinh hoặc ôn thi tốt nghiệp.

Về thời lượng dạy thêm, Thông tư 29 quy định mỗi môn học chỉ được tổ chức dạy thêm không quá 2 tiết/tuần (Điểm c, khoản 4, Điều 5).

Ngoài học phí chính thức, phụ huynh còn phải đóng thêm cho các chương trình liên kết như tiếng Anh, tin học, kỹ năng sống. Nhiều học sinh phải học thêm vào buổi chiều hoặc sau giờ học. Nhiều cha mẹ dù không muốn vẫn cho con đi học thêm vì sợ con tụt lại so với bạn bè. Với các gia đình có thu nhập thấp, các khoản tiền này trở thành áp lực lớn.

Chị Nguyễn Thu Hương, ở phường Hồng Hà, Hà Nội, có con học mầm non, chia sẻ: "Dù học trường công lập, hàng tháng tôi vẫn phải đóng thêm hơn 1 triệu đồng cho các chương trình liên kết như nhảy hiện đại, tạo hình, tiếng Anh, vận động, kỹ năng sống…".

Chị Hương thừa nhận việc cho con học thêm giúp bé phát triển kỹ năng, không tụt lại so với bạn bè, nhưng đồng thời cũng tạo áp lực tài chính. "Mỗi tháng nhìn danh sách các khoản phải đóng, tôi thực sự đau đầu. Nhiều khi phải cân nhắc giữa việc chi cho con học và các chi tiêu khác trong gia đình", chị nói.

Không chỉ áp lực chi phí, chất lượng các môn học liên kết cũng khiến phụ huynh băn khoăn. Một phụ huynh có con học tại Trường THCS Tân Dân, tỉnh Phú Thọ, cho biết: "Cô giáo chủ nhiệm mở lớp phụ đạo ngoài giờ, khuyến khích phụ huynh cho con tham gia. Tuy nhiên, khi con tôi không đi học thêm, tôi nhận thấy thái độ của cô giáo có phần khác đi, ít quan tâm hoặc nhắc nhở con nhiều hơn trong lớp chính khóa".

Một số trường còn liên kết với các đơn vị du lịch, tổ chức hoạt động trải nghiệm, tham quan thu phí cao. Các hoạt động này được đưa vào kế hoạch giáo dục chung, khiến phụ huynh khó từ chối, dù thấy tính giáo dục chưa rõ ràng.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do chương trình học ngày càng nhiều nội dung, trong khi thời gian học chính khóa có hạn. Phụ huynh muốn con học giỏi từ nhỏ nên dễ lo lắng và cho con học thêm. Ngoài ra, việc quản lý các lớp học thêm và khoản thu ở một số nơi chưa thật chặt chẽ.

Nhiều gia đình phải xoay sở chi tiêu nhiều hơn, còn học sinh tiểu học thì dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, thiếu thời gian chơi và nghỉ ngơi. Sự chênh lệch giữa các em có điều kiện học thêm và các bạn khác cũng ngày càng lớn, tạo ra cảm giác không công bằng.

Môi trường học tập nhẹ nhàng, đúng lứa tuổi

Để khắc phục, nhà trường cần nâng cao chất lượng dạy học trong giờ chính khóa và công khai các khoản thu. Ngành giáo dục cần quản lý chặt chẽ việc học thêm ở bậc tiểu học, trung học cơ sở. Phụ huynh cũng nên cân nhắc khả năng của gia đình, không ép con học quá sức.

Một số chuyên gia giáo dục cho rằng chương trình phổ thông hiện hành được xây dựng nhằm phát triển toàn diện học sinh. Nếu triển khai đúng và đủ, học sinh hoàn toàn có thể hình thành kiến thức, kỹ năng cơ bản. Học sinh cần được học chắc kiến thức nền tảng trước, thay vì liên tục chuyển đổi giữa nhiều môn tích hợp, vừa khoa học, vừa ngôn ngữ, vừa kỹ năng xã hội, dễ gây quá tải.

Ở góc độ quản trị giáo dục, TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục Chuyên nghiệp (Bộ GD&ĐT), cho rằng: Vấn đề cốt lõi không nằm ở việc có hay không các hoạt động bổ trợ, mà ở cách tổ chức và quản lý nhà trường. Nhiều nơi, ranh giới giữa giờ học chính khóa và các chương trình liên kết bị làm mờ, thậm chí trộn lẫn. Điều này phản ánh năng lực quản trị còn hạn chế, trong khi chương trình giáo dục phổ thông mới đặt ra yêu cầu cao nhưng nguồn lực từ giáo viên đến cơ sở vật chất chưa theo kịp.

"Trong điều kiện chưa đủ khả năng thực hiện chương trình bài bản, nhiều trường buộc phải tìm đến hình thức liên kết với đơn vị bên ngoài. Quá trình này thiếu minh bạch, không rõ ràng nội dung nào là trách nhiệm nhà trường, nội dung nào là dịch vụ bổ trợ. Việc đưa doanh nghiệp, trung tâm vào trường công trong giờ chính khóa mà không minh bạch nguồn thu rất dễ dẫn tới nguy cơ trục lợi", ông Vinh phân tích.

Miễn học phí nhưng lại nở rộ các khoản thu "cửa sau" qua chương trình liên kết, kỹ năng, STEM… được đưa vào thời khóa biểu, khiến "tự nguyện" trở thành "bắt buộc mềm". Nguyên nhân là thiếu nguồn lực công (giáo viên, kinh phí, cơ sở vật chất) và quản trị lỏng lẻo, nên nhà trường dễ dịch vụ hóa để bù thiếu.

Ông Vinh nhấn mạnh: chương trình đã ban hành phải đủ điều kiện thực hiện; nếu chưa đủ giáo viên hoặc cơ sở vật chất, không nên triển khai bằng mọi giá. Khi phải liên kết, mọi nội dung, thời gian, nguồn thu phải công khai, minh bạch, đúng nghĩa "tự nguyện".

Giải pháp gồm năm điểm: khóa cửa thời khóa biểu, mọi chương trình thu phí không nằm trong khung bắt buộc, học sinh không tham gia vẫn có phương án thay thế hoặc trông giữ; minh bạch và chuẩn hóa liên kết; bù thiếu bằng năng lực công; tách dịch vụ sau giờ học; kiểm tra và chế tài thường xuyên.

"Chỉ khi quản trị nhà trường bài bản, minh bạch, các hoạt động liên kết mới thực sự hỗ trợ học sinh, thay vì trở thành gánh nặng tài chính hoặc nguy cơ trục lợi", ông Vinh nhấn mạnh.

Học thêm và các chương trình liên kết nếu thiếu minh bạch dễ trở thành gánh nặng cho phụ huynh và học sinh. Giáo dục công lập cần đồng bộ từ chính sách đến quản trị để trẻ vừa học tốt, vừa được tận hưởng tuổi thơ trong môi trường công bằng, lành mạnh, để phát triển toàn diện cả trí tuệ lẫn tinh thần.