Quy chuẩn mới về đường ngang cần chắn tự động: Cơ hội đồng bộ hóa, tăng cường an toàn

Việc ban hành quy chuẩn với các hạng mục thiết bị và yêu cầu kỹ thuật cụ thể đối với hệ thống đường ngang cần chắn tự động tạo cơ sở để đồng bộ hóa trên phạm vi cả nước, đồng thời hình thành hành lang pháp lý cho công tác đầu tư, xây dựng.

Ngày 20/6/2025, Bộ Xây dựng ban hành Thông tư số 11/2025/TT-BXD kèm theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 104:2025/BXD về hệ thống thiết bị phòng vệ đường ngang cảnh báo tự động. Thông tư này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026 và Thông tư này thay thế Thông tư số 24/2019/TT-BGTVT của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải về việc ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hệ thống thiết bị phòng vệ đường ngang cảnh báo tự động - QCVN 104:2019/BGTVT và bãi bỏ Thông tư số 27/2022/TT-BGTVT quy định ngưng hiệu lực thi hành của Thông tư số 24/2019/TT-BGTVT ngày 5/7/2019.

Là người có nhiều năm kinh nghiệm và thực nghiệm qua nhiều hệ thống cần chắn tự động, ông Nguyễn Văn Hưng, Phó giám đốc Công ty CP Thông tin tín hiệu đường sắt Vinh cho biết: Quy chuẩn 104 được ban hành đã tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng hơn làm căn cứ để áp dụng chung trong toàn ngành đường sắt.

Trước đây, việc ứng dụng cần chắn tự động chủ yếu do các đơn vị tự nghiên cứu, nhận chuyển giao từ nước ngoài, sau đó lập đề án để triển khai trong thực tiễn. Từ năm 2001, công ty chúng tôi đã bắt đầu nghiên cứu và đưa vào sử dụng hệ thống cần chắn tự động đầu tiên sử dụng thiết bị và công nghệ của hãng King Gates (Ý). Tiếp đó thử nghiệm thêm các hệ thống S60 của Siemens (Đức), TD96 (WEGH, Ý)…

Do là giai đoạn thử nghiệm nên các hệ thiết bị ở từng nơi, từng vị trí có sự khác biệt, dẫn đến thiếu đồng nhất, gây khó khăn trong công tác quản lý, vận hành cũng như việc sửa chữa, nâng cấp.

Đến 2019, Bộ GTVT ban hành Thông tư 24 là một trong những thông tư đầu tiên quy định cụ thể về cần chắn tự động.

Nay Bộ Xây dựng tiếp tục ban hành Quy chuẩn 104 để thay thế Thông tư 24/2019 và thay thế Thông tư 27/2022 của Bộ GTVT trước đây, là một bước tiến mới để chuẩn hóa hệ thống thiết bị phòng vệ đường ngang cảnh báo tự động.

Theo ông Hưng, quy chuẩn mới có tính kế thừa các nội dung của thông tư cũ, nhưng cũng có bổ sung, thay thế và quy định rõ hơn về yêu cầu kỹ thuật, chuẩn hóa từng loại thiết bị, cũng như quy trình lắp đặt, sửa chữa, nâng cấp.

Một số điểm mới như: Thiết bị Phát hiện Tàu (TDT): Quy định chuẩn kỹ thuật chi tiết hơn cho 2 loại thiết bị phát hiện tàu chính. Đối với cảm biến từ phải có khả năng đáp ứng với tốc độ tàu trong khoảng 5km/h đến dưới 100km/h và trong phạm vi bán kính 50m từ vị trí đặt cảm biến không có đường dây điện lực cao thế 220kV trở lên đi qua. Đối với cảm biến đếm trục: Có khả năng đáp ứng với tốc độ chạy tàu trong khoảng từ 0km/h -120km/h.

Với hệ thống giám sát và cảnh báo: Yêu cầu hệ thống phải được giám sát liên tục qua cáp truyền dẫn hoặc mạng không dây, và phải bố trí hai cảm biến tại mỗi cụm (đối với cảm biến từ) để đảm bảo độ chính xác và tin cậy.

Đặc biệt, các thiết bị cấu thành hệ thống (Tủ điều khiển, Cần chắn tự động, Thiết bị phát hiện tàu...) bắt buộc phải được chứng nhận hợp quy theo quy chuẩn mới trước khi đưa vào sử dụng.

Theo ông Hưng, mặc dù quy chuẩn có nhiều điểm mới mang tính tiến bộ, nhưng cũng có những điểm hạn chế, gây khó khăn trong áp dụng thực tế.

Ông Hưng lấy ví dụ: Quy chuẩn yêu cầu hệ thống sử dụng cảm biến đếm trục. Hệ cảm biến này có ưu điểm là vừa an toàn vừa tiết giảm thời gian chờ đợi (thông qua đếm số trục sẽ tính chính xác thời gian đoàn tàu qua đường ngang, từ đó phát cảnh báo, thời gian nâng hạ chắn chính xác đến từng giây).

Tuy nhiên, giá thành quá cao, khiến chi phí đầu tư một hệ thống đội lên nhiều lần (hiện nay là khoảng 2 tỷ đồng/đường ngang). Cùng với đó, tiêu chuẩn thiết bị, kỹ thuật lắp đặt, chỉ số yêu cầu về điều kiện vận hành được đặt ra quá cao khiến cho các đơn vị gặp khó khăn trong đầu tư, thi công tại hiện trường. Vì vậy, cần nghiên cứu điều chỉnh cho phù hợp.

"Có một điểm cộng lớn của quy chuẩn lần này là chưa bắt buộc phải thay thế hàng loạt các hệ thống hiện hành mà tạo lộ trình, hành lang pháp lý để các đơn vị địa phương từng bước đầu tư, nâng cấp theo quy chuẩn mới", ông Hưng đánh giá.