Sửa Luật Địa chất và khoáng sản, gỡ khó nguồn cung vật liệu cho dự án trọng điểm

Sáng 4/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

Phân quyền Chủ tịch UBND tỉnh cấp phép khai thác khoáng sản nhóm III, IV

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông tin: Luật Địa chất và Khoáng sản 2010 được ban hành đã tạo hành lang pháp lý rõ ràng trong quản lý nhà nước và thực hiện các hoạt động về địa chất, khoáng sản. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc chưa được giải quyết triệt để.

Trong đó, chưa có đầy đủ cơ chế đặc thù để giải quyết triệt để tình trạng khó khăn, khan hiếm về khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu san lấp phục vụ xây dựng các dự án, công trình quan trọng quốc gia; dự án đầu tư khẩn cấp, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định; dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương theo quy định của pháp luật về đầu tư; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách theo quy định của pháp luật về xây dựng; dự án, công trình phòng, chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai.

Thời gian qua, trên địa bàn cả nước triển khai hàng loạt dự án, công trình quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm ngành giao thông vận tải với nhu cầu sử dụng vật liệu xây dựng rất lớn.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho hay, nhiều thời điểm, nguồn cung ứng nguyên vật liệu không đáp ứng được nhu cầu dẫn đến giá vật liệu xây dựng tăng cao, thời gian cung cấp chậm làm ảnh hưởng tiến độ thi công và làm tăng tổng mức đầu tư xây dựng công trình.

Nguyên nhân chủ yếu là nhu cầu sử dụng vật liệu xây dựng tăng đột biến, trong khi thủ tục về cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng để phục vụ cho các dự án, công trình chưa thực sự được thông thoáng, thuận lợi; công tác quản lý hoạt động khoáng sản ở một số địa phương còn nhiều tồn tại, bất cập; một số tổ chức, cá nhân không tuân thủ quy định của pháp luật trong hoạt động khoáng sản; năng lực khai thác, vận chuyển của một số tổ chức khai thác khoáng sản, các nhà thầu được cấp mỏ còn hạn chế.

Bên cạnh đó, thông qua công tác thanh tra, kiểm tra thời gian vừa qua phát hiện tình trạng nhiều địa phương trước đây đã cấp giấy phép thăm dò, khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường không qua đấu giá quyền khai thác khoáng sản, không phù hợp tiêu chí không đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Do đó, cần phải thu hồi giấy phép, đóng cửa mỏ khoáng sản và thực hiện thủ tục cấp mới lại.

Tuy nhiên, việc thực hiện quy định trên trong bối cảnh nhu cầu nguồn vật liệu xây dựng cung cấp cho các công trình, dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công trên địa bàn cả nước rất lớn là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng khan hiếm và làm tăng giá vật liệu xây dựng tại nhiều địa phương trong cả nước.

Để khắc phục vướng mắc trên, dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản đã bổ sung quy định cho phép Chủ tịch UBND tỉnh được quyết định cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm III, IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư; các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách theo quy định của pháp luật về xây dựng; dự án, công trình phòng, chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai.

Đối với khoáng sản nhóm III, Chủ tịch UBND tỉnh được cấp phép khai thác trực tiếp cho nhà thầu thi công hoặc chủ đầu tư để thực hiện dự án. Trường hợp nhà thầu thi công, chủ đầu tư không đề nghị cấp phép thì được cấp cho tổ chức, cá nhân khác có đủ điều kiện theo quy định của Luật, khai thác chỉ để cung cấp vật liệu xây dựng cho các công trình, dự án trên với thủ tục cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản được thực hiện theo quy định.

Đánh giá thận trọng tác động, có cơ chế kiểm soát tránh tiêu cực

Trình bày tờ trình thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho biết, Ủy ban cơ bản tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản với những lý do như đã nêu trong tờ trình của Chính phủ.

Qua đó, đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong quản lý nhà nước và tháo gỡ vướng mắc phát sinh trong thực tiễn thi hành luật, đặc biệt là những vấn đề về cơ chế cấp phép, khai thác, sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu san lấp phục vụ xây dựng các loại dự án, công trình quan trọng.

Bên cạnh đó, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị cân nhắc thận trọng, đánh giá tác động của chính sách cho phép Chủ tịch UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm III cho những công trình trên, bởi việc tháo gỡ "điểm nghẽn" để giải quyết triệt để tình trạng khó khăn, khan hiếm về khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu san lấp phục vụ xây dựng các dự án, công trình đã được Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách đặc thù tại Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP của Chính phủ, phù hợp bối cảnh tình hình bùng nổ nhu cầu vật liệu san lấp ở thời điểm nhất định.

"Chính sách này nếu kéo dài, cần đánh giá kỹ lưỡng để không gây hệ lụy do việc khai thác tài nguyên không theo quy hoạch, thiếu cơ chế kiểm soát, tác động tiêu cực đến cảnh quan môi trường", bà Hải nói.