Lãnh đạo UBND TP.HCM cảnh báo ô nhiễm từ phương tiện diesel đang ở mức đáng lo ngại, chỉ đạo siết chặt kiểm soát khí thải, khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ và phối hợp các tỉnh Đông Nam Bộ triển khai chương trình giảm phát thải.
Ngày 4/12, hội thảo "Giảm thiểu ô nhiễm từ khí thải phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel: Thực trạng và giải pháp tại khu vực Đông Nam Bộ" do Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) phối hợp cùng một số đơn vị tổ chức với sự tham gia của lãnh đạo ban ngành, chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp.
Toàn cảnh hội thảo "Giảm thiểu ô nhiễm từ khí thải phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel: Thực trạng và giải pháp tại khu vực Đông Nam Bộ".
Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Minh Thạnh nhấn mạnh, Đông Nam Bộ là đầu tàu kinh tế của cả nước với mật độ vận tải hàng hóa, vận tải liên tỉnh và vận tải đường thủy ở mức cao nhất, kéo theo áp lực lớn về khí thải giao thông.
Tại TP.HCM, các phân tích khoa học chỉ ra rằng phương tiện sử dụng động cơ diesel là một trong những nguồn phát thải chính của PM2.5, NOx và SOx - những tác nhân gây hại trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và chất lượng môi trường đô thị.
Theo lãnh đạo thành phố, hội thảo có ý nghĩa như một diễn đàn kết nối giữa khoa học - công nghệ - chính sách - thị trường, hướng đến mục tiêu xây dựng hệ thống giao thông xanh và bền vững. Các nội dung được thảo luận phù hợp định hướng Đại hội Đảng bộ TP.HCM nhiệm kỳ 2025-2030, chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và cam kết của Việt Nam tại COP26 về mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Lãnh đạo UBND TP.HCM cho biết, thành phố sẽ tập trung vào bốn nhóm định hướng trọng tâm. Đầu tiên là về hoàn thiện thể chế và tiêu chuẩn khí thải, trong đó, thành phố sẽ rà soát, cập nhật tiêu chuẩn, tăng cường giám sát phương tiện, nâng cao kỷ luật môi trường trong hoạt động vận tải.
Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Minh Thạnh phát biểu tại hội thảo.
Thứ hai, thành phố đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sạch và nhiên liệu thân thiện môi trường, khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi động cơ, trang bị hệ thống xử lý khí thải, áp dụng nhiên liệu sạch và dung dịch giảm phát thải đạt chuẩn quốc tế.
Thứ ba, với nhóm phát triển hệ sinh thái logistics xanh, thành phố tái cấu trúc hạ tầng giao thông - vận tải, ưu tiên phương tiện ít phát thải, tối ưu cung đường và công nghệ quản lý.
Cuối cùng, thành phố huy động nguồn lực xã hội và hợp tác vùng, kết nối các địa phương Đông Nam Bộ để triển khai các chương trình kiểm soát khí thải quy mô liên vùng, đồng thời thúc đẩy mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong đầu tư công nghệ môi trường.
Ông Lê Xuân Huyên, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam cho biết, đơn vị xác định nhiệm vụ đồng hành trong quá trình chuyển đổi xanh của nền kinh tế Việt Nam là trách nhiệm lâu dài và nhất quán.
Các chuyên gia tập trung bàn về giải pháp giảm phát thải.
Những nỗ lực về đổi mới công nghệ, phát triển sản phẩm sạch, thân thiện với môi trường, trong đó có các giải pháp giảm phát thải khí NOx cho phương tiện giao thông, là bước đi thiết thực nhằm thực hiện định hướng lớn của Chính phủ, bao gồm cả cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Ngày 28/11 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 43/2025/QĐ-TTg quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/3/2026. Với nội dung trọng tâm bàn về các giải pháp giảm phát thải cho phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel, hội thảo kỳ vọng góp phần cụ thể hóa một trong những nội dung quan trọng phát triển TP trong thời kỳ mới.
Ông Lê Xuân Huyên khẳng định, Petrovietnam cam kết tiếp tục nghiên cứu, mở rộng sản xuất và cung cấp những sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, góp phần hỗ trợ các địa phương - trước hết là TP.HCM và khu vực Đông Nam Bộ trong công tác kiểm soát ô nhiễm không khí, cải thiện chất lượng sống của người dân và bảo đảm tăng trưởng bền vững.
Tại hội thảo, ThS Bùi Học Phi, Chi cục Bảo vệ môi trường miền Nam, Cục Môi trường đã chia sẻ về thực trạng phát thải diesel tại Đông Nam Bộ, trong đó nhấn mạnh mức đóng góp lớn của NOx và PM2.5 vào ô nhiễm không khí khu vực đô thị - công nghiệp. Dữ liệu nghiên cứu cho thấy tỷ lệ phương tiện cũ, lạc hậu còn tương đối cao, trong khi hoạt động kiểm soát khí thải chưa đạt mức kỳ vọng, tạo nên thách thức lớn cho quản lý môi trường.
Các nguồn phát thải chính ra môi trường.
Theo Quyết định 43/2025/QĐ-TTg có hiệu lực từ ngày 1/3/2026, mức khí thải (gồm: Mức 1, Mức 2, Mức 3, Mức 4, Mức 5) là các mức khí thải đối với xe ô tô quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô tham gia giao thông đường bộ do Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành.
Lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô tham gia giao thông đường bộ cụ thể như sau: Xe ô tô sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1 (tương đương tiêu chuẩn Euro 1), xe ô tô sản xuất từ năm 1999 đến hết năm 2016 áp dụng Mức 2 (tương đương tiêu chuẩn Euro 2).
Xe ô tô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 áp dụng Mức 3 (tương đương tiêu chuẩn Euro 3). Đối với xe ô tô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 tham gia giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh áp dụng Mức 4 (tương đương tiêu chuẩn Euro 4) từ ngày 1/1/ 2027.
Xe ô tô sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 4 (tương đương tiêu chuẩn Euro 4); áp dụng Mức 5 (tương đương tiêu chuẩn Euro 5) từ ngày 1/1/2032. Đối với xe ô tô sản xuất từ năm 2022 tham gia giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh áp dụng Mức 5 từ ngày 1/1/2028.
Từ ngày 1/1/ 2029, xe ô tô tham gia giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh phải đáp ứng quy định về khí thải từ Mức 2 trở lên.
Như vậy, từ 1/3/2026 thì tất cả xe ô tô sản xuất từ năm 2022 phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải là Mức 4 (tương đương tiêu chuẩn Euro 4).
TP.HCM là một trong những đô thị có lượng phát thải lớn nhất cả nước.
TS Phạm Hữu Tuyến, Trung tâm Nghiên cứu các Nguồn động lực và Phương tiện tự hành, Đại học Bách khoa Hà Nội tập trung phân tích cơ chế hình thành khí thải động cơ diesel, đặc biệt là nhóm phát thải NOx và hạt mịn.
Báo cáo nhận định, khí thải từ phương tiện giao thông vận tải, đặc biệt là phương tiện sử dụng động cơ diesel, chứa nhiều thành phần độc hại đối với sức khỏe và môi trường (HC, CO, NOx, SOx, phát thải hạt PM…). Nhiều giải pháp kỹ thuật giảm phát thải đối với phương tiện, trong đó giải pháp xử lý khí thải (xử lý xúc tác ô xy hóa - DOC, lọc phát thải hạt - DPF, xử lý xúc tác khử NOx - SCR…) có hiệu quả cao (có thể tới trên 90%) đóng vai trò chủ chốt.
Đối với phương tiện mới, hầu hết đều áp dụng giải pháp xử lý khí thải kết hợp tối ưu động cơ để đáp ứng tiêu chuẩn khí thải hiện hành, cần duy trì đảm bảo chất lượng hệ thống xử lý khí thải trong quá trình vận hành. Đối với phương tiện đang lưu hành nếu chưa có hệ thống xử lý khí thải có thể trang bị thêm để giảm thiểu phát thải.
Từ góc độ quốc tế, TS Nguyễn Hữu Lương, Chuyên gia cao cấp về hydro, Viện Dầu khí Việt Nam (VPI) phân tích kinh nghiệm các quốc gia áp dụng thành công các chính sách kiểm soát khí thải, bao gồm việc kết hợp tiêu chuẩn khí thải chặt chẽ, hệ thống kiểm tra định kỳ hiệu quả, hạ tầng tiếp nhiên liệu sạch đồng bộ và các gói hỗ trợ tài chính khuyến khích doanh nghiệp đổi mới phương tiện.
Những kinh nghiệm này cho thấy hiệu quả rõ rệt trong giảm phát thải và cải thiện chất lượng không khí, là cơ sở tham khảo quan trọng cho Việt Nam và các tỉnh Đông Nam Bộ.
Đặc biệt, ThS Trần Vĩnh Lộc, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng PVFCCo giới thiệu giải pháp dung dịch xử lý khí thải DEF/AdBlue trong hệ thống SCR, có khả năng xử lý trên 90% NOx từ động cơ diesel.
ThS Lộc cho biết, mức tiêu thụ DEF phụ thuộc nhiều yếu tố như loại xe, kích thước động cơ, địa hình, dòng khí thải (tốc độ, nhiệt độ, %NOx), mức tiêu chuẩn khí thải áp dụng… Lợi ích của DEF và hệ thống SCR là theo từng nhóm phương tiện, các lợi ích khi áp dụng đúng chuẩn và những rủi ro khi sử dụng sản phẩm kém chất lượng như kết tinh gây nghẽn kim phun, giảm hiệu suất động cơ, hư hỏng hệ thống SCR là tăng hiệu suất động cơ và tiết kiệm nhiên liệu; tác động kiểm soát khí thải tổng thể; bảo vệ hệ thống xả, tăng tuổi thọ động cơ...
Với sản phẩm này, nhiều chuyên gia kỳ vọng sẽ là giải pháp hiệu quả để hỗ trợ các địa phương, đặc biệt là TP.HCM và khu vực Đông Nam Bộ, đẩy nhanh quá trình giảm phát thải từ phương tiện diesel, đáp ứng lộ trình khí thải mới và cải thiện chất lượng không khí một cách bền vững.
