Không còn là vùng đất nghèo heo hút dưới chân núi, Yên Bài hôm nay rộn ràng sức sống mới. Những con đường bê tông phẳng lì, mô hình du lịch cộng đồng, trang trại bò sữa, vườn cam ven suối... đang mở ra tương lai tươi sáng cho người dân nơi đây.
Bản Mường đổi đời từ “du lịch cộng đồng”
Những ngày đầu thu, khi nắng vàng nhẹ phủ lên những triền đồi, đi dọc những con đường bê tông phẳng lì uốn quanh những nếp nhà sàn, hai bên là hàng cau, giàn hoa giấy rực rỡ, ai nấy đều cảm nhận được một sức sống mới đang lan tỏa trên vùng đất Yên Bài (Hà Nội).
Xã Yên Bài (Hà Nội) ngày càng phát triển từ hạ tầng giao thông đến xây dựng nông thôn.
Tiếng cười nói rộn rã, những gương mặt rạng rỡ, những mái nhà khang trang nối tiếp nhau - tất cả là minh chứng sinh động cho hành trình vươn mình mạnh mẽ của một vùng quê từng nhiều khó khăn, nay đang đổi thay từng ngày trong công cuộc xây dựng nông thôn mới.
Nằm dưới chân dãy Ba Vì hùng vĩ, Yên Bài từng là vùng đất trũng về kinh tế của huyện. Giao thông khi ấy chủ yếu là đường đất lầy lội, sản xuất nông nghiệp manh mún, thu nhập người dân thấp.
Nhưng chỉ trong vài năm gần đây, vùng quê này đã khoác lên mình một diện mạo hoàn toàn khác - hiện đại hơn, năng động hơn, và ấm no hơn.
“Trước đây, trời mưa là đường lầy lội, đi lại khó khăn lắm. Giờ thì ngõ xóm nào cũng được bê tông hóa, điện sáng khắp nơi, nhà nào cũng khang trang, đời sống khác hẳn,” bà Nguyễn Thị Hòa, người dân thôn Yên Lạc, chia sẻ với nụ cười tươi.
Còn bà Man Thị Hương, người dân tộc Mường ở thôn Bài, nhớ lại những năm tháng khó khăn: Ngày ấy, quanh năm chúng tôi chỉ trông vào mấy sào chè, nuôi thêm ít lợn gà, thu nhập chẳng đáng bao nhiêu, con cái đi học cũng vất vả, nhiều cháu phải nghỉ giữa chừng.
Từ khi địa phương phát triển du lịch sinh thái, bà con có thêm việc làm, thu nhập ổn định, mỗi tháng được 10 triệu đồng là chuyện thường. Cuộc sống nay đã khác xưa nhiều lắm. Minh chứng rõ nét nhất cho sự đổi thay của Yên Bài là mô hình du lịch cộng đồng Thung lũng Bản Xôi ở thôn Chóng.
Trên diện tích hơn 15ha đất đồi Ván Xôi, bảy hộ gia đình người Mường - trong đó có chị Hoàng Thị Ánh, chị Lê Thị Hợi, chị Hoàng Thị Lịch, chị Hoàng Thị Hoa - đã cùng nhau khởi nghiệp bằng cách liên kết phát triển homestay, dịch vụ trải nghiệm, kết hợp khai thác cảnh quan tự nhiên với bản sắc văn hóa dân tộc.
“Ban đầu, nhiều người trong thôn còn băn khoăn lắm, sợ đầu tư không hiệu quả. Nhưng khi du khách về ngày một đông, ai cũng thấy rõ lợi ích. Giờ mỗi hộ đều khá giả, nhà cửa kiên cố, sân vườn gọn gàng, hiện đại. Hầu như gia đình nào cũng có ô tô, xe máy, thậm chí đầu tư cả xe điện để phục vụ du lịch. Thu nhập bình quân 25 - 30 triệu đồng mỗi tháng, nhưng điều quan trọng hơn là chúng tôi tự tin hơn, chủ động làm kinh tế ngay trên mảnh đất của mình”, chị Hoàng Thị Ánh chia sẻ.
Bản Xôi hôm nay đã trở thành điểm đến quen thuộc của nhiều du khách trong và ngoài thành phố. Những ngôi nhà sàn truyền thống ẩn hiện bên hồ nước trong xanh, tiếng cồng chiêng ngân vang hòa cùng tiếng trẻ cười đùa – đó là âm thanh của một bản làng hồi sinh.
Từ nông thôn mới đến nông thôn kiểu mẫu
Không chỉ dừng lại ở du lịch, người Mường tại thôn Đồi Mồi còn mạnh dạn chuyển hướng sang chăn nuôi bò sữa - mô hình phù hợp với điều kiện tự nhiên và có đầu ra ổn định. Toàn thôn hiện có hơn 230 hộ, trong đó 60% là đồng bào dân tộc Mường.
Theo chị Tạ Thị Năm, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn, vài năm gần đây, bò sữa đã trở thành “khoản thu chính” của nhiều gia đình.
“Nhà nào cũng có vài con bò, ngày nào cũng có sữa bán cho doanh nghiệp thu mua. Cuộc sống giờ khác hẳn, con cái được học hành đàng hoàng, nhiều nhà còn xây thêm chuồng trại kiên cố, mở rộng sản xuất,” chị nói.
Song song với phát triển kinh tế, chính quyền xã Yên Bài cũng đặc biệt quan tâm công tác an sinh xã hội, hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số vươn lên. Các hộ gia đình như bà Nguyễn Thị Nhân ở thôn Mít Mái, ông Đoàn Văn Lực ở thôn Quýt hay ông Nguyễn Tiến Tiếp ở thôn Muồng Phú Vàng đều được hỗ trợ vốn, kỹ thuật, giúp mở rộng sản xuất, tăng thu nhập.
Sự chuyển mình của người Mường Yên Bài không chỉ được đo bằng những con số tăng trưởng, mà còn là sự thay đổi trong tư duy. Họ đã biết kết hợp giữa nông nghiệp và dịch vụ, từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình hàng hóa, từ một vùng quê thuần nông thành điểm đến du lịch sinh thái hấp dẫn. Người dân nay không chỉ làm nông, mà còn là những “người làm du lịch”, “người làm kinh tế” tự tin và sáng tạo.
Theo ông Nguyễn Văn Tùng, Chủ tịch UBND xã Yên Bài, chính quyền đã huy động tối đa các nguồn lực từ ngân sách Nhà nước, doanh nghiệp đến sự đóng góp của người dân để đầu tư hạ tầng, phát triển sản xuất và nâng cao đời sống.
“Điều quan trọng là chúng tôi không chỉ làm mới đường làng, trường học, mà còn thay đổi tư duy sản xuất. Người dân phải làm giàu bằng chính sức mình, ngay trên quê hương mình,” ông nhấn mạnh.
Toàn xã hiện có hơn 600ha đất nông nghiệp, trong đó nhiều diện tích đã được chuyển đổi sang trồng cây ăn quả, dược liệu và rau an toàn. Một số hộ mạnh dạn đầu tư mô hình nông nghiệp hữu cơ, chăn nuôi sinh học, vừa bảo vệ môi trường, vừa nâng cao giá trị sản phẩm.
Tại khu vực ven suối Bến Trì, mô hình trồng cam, bưởi kết hợp nuôi ong và du lịch trải nghiệm đang thu hút du khách từ trung tâm Hà Nội mỗi dịp cuối tuần. Anh Phạm Văn Hải, một nông dân trẻ, hồ hởi nói: “Chúng tôi không chỉ trồng cây mà còn làm du lịch. Mỗi vườn cây đều trở thành điểm đến sinh thái, để khách tham quan, hái quả, thưởng thức món ăn quê. Nhờ vậy, thu nhập của các hộ tăng gấp 2 - 3 lần so với trước”.
Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, đến nay Yên Bài đã hoàn thành 19/19 tiêu chí nông thôn mới, nhiều tiêu chí vượt chuẩn như giao thông, thu nhập, giáo dục, môi trường. Thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 65 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn dưới 1,2%. 100% trường học đạt chuẩn quốc gia, trạm y tế khang trang, hệ thống chiếu sáng và đường hoa phủ kín các tuyến chính.
Xã đang hoàn thiện hồ sơ đề nghị công nhận “xã nông thôn mới nâng cao” trong năm 2025 – một bước tiến mới trên hành trình phát triển toàn diện.
Người dân Yên Bài rủ nhau làm hometay hấp dẫn khách du lịch.
Giữ hồn văn hóa trong nhịp sống hiện đại
Sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế xã hội cũng đặt ra cho Yên Bài một thách thức: Làm thế nào để bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng lan rộng. Ông Nguyễn Văn Cường, Trưởng phòng Văn hóa Xã hội xã Yên Bài, cho biết: Xã nằm ở vị trí đặc biệt, là cầu nối giữa vùng đồng bằng sôi động, khu đô thị vệ tinh Hòa Lạc hiện đại và miền núi Ba Vì trầm mặc. Phát triển nhanh là tất yếu, nhưng phải bền vững, không thể đánh đổi bản sắc lấy tăng trưởng.
Nhằm gìn giữ văn hóa dân tộc, Yên Bài đã mở các lớp truyền dạy cồng chiêng, múa sạp, hát dân ca cho thế hệ trẻ; đồng thời khôi phục lễ hội truyền thống của người Mường, biến chúng thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng.
Các homestay, khu du lịch sinh thái được khuyến khích lồng ghép hoạt động văn hóa, từ ẩm thực dân gian, trình diễn trang phục, đến trải nghiệm sinh hoạt cộng đồng để văn hóa không chỉ được “giữ”, mà còn “sống” trong đời sống hằng ngày.
Theo Chủ tịch xã Nguyễn Văn Tùng, đó chính là hướng đi mà Yên Bài lựa chọn: Giữ hồn văn hóa trong nhịp sống hiện đại không chỉ là trách nhiệm của chính quyền, mà là ý thức tự thân của mỗi người dân.
Bởi mỗi phong tục, mỗi điệu múa, mỗi bộ trang phục truyền thống chính là mảnh ghép tạo nên bản sắc của Thủ đô ngàn năm văn hiến. Chúng tôi muốn Yên Bài vừa là miền quê đáng sống, vừa là điểm đến hấp dẫn, nơi văn hóa và phát triển song hành.
Chiều xuống trên những đồi chè xanh mướt, tiếng cồng chiêng từ bản Mường lại vang lên, hòa cùng tiếng suối róc rách và tiếng trẻ nô đùa giữa sân nhà văn hóa thôn. Ánh điện thắp sáng từng con ngõ nhỏ, soi rõ những nụ cười rạng rỡ của người dân nơi đây, những con người đang thực sự làm chủ cuộc sống của mình.
Yên Bài hôm nay không chỉ là bức tranh đẹp của một vùng quê nông thôn mới, mà còn là câu chuyện về nghị lực, về khát vọng đổi thay. Từ đất khó, người dân đã vươn lên bằng chính đôi tay và niềm tin của mình. Và trong nhịp sống hiện đại của Thủ đô, vẫn còn đó một Yên Bài hiền hòa, đậm đà bản sắc đang gõ nhịp hồi sinh trên miền đất Mường.