Cắt giảm tối đa thủ tục lĩnh vực xây dựng

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đã cắt giảm, đơn giản hóa tối đa về điều kiện, trình tự, thủ tục cấp phép xây dựng.

Giảm tối đa thời gian cấp giấy phép

Sáng 4/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày tờ trình dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi).

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) được bố cục lại, gồm 8 chương và 97 điều (giảm 71 điều so với luật hiện hành), chỉ quy định những vấn đề khung mang tính nguyên tắc và những nội dung thuộc thẩm quyền Quốc hội.

Việc xây dựng Luật Xây dựng (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện pháp luật kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, an toàn, chi phí tuân thủ thấp.

"Luật hướng tới cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng, tạo điều kiện thuận lợi, minh bạch, bình đẳng cho người dân và doanh nghiệp; khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn công tác đầu tư xây dựng; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật", Bộ trưởng thông tin.

Nêu một số điểm mới trong dự thảo luật, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, để đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng, dự thảo luật sửa đổi quy định phân loại dự án để xác lập nội dung quản lý Nhà nước về xây dựng theo từng hình thức đầu tư.

Như vậy, các dự án được phân loại theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh) để đảm bảo hoạt động đầu tư được thực hiện theo luật về đầu tư, các hoạt động xây dựng thực hiện theo Luật Xây dựng.

Đáng chú ý, dự thảo luật đã cắt giảm, đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính về lập, thẩm định dự án đầu tư xây dựng; phê duyệt thiết kế xây dựng.

Theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo luật đã đơn giản hóa tối đa về điều kiện, trình tự, thủ tục cấp phép xây dựng theo hướng tất cả đối tượng công trình này đủ điều kiện để thực hiện thủ tục trực tuyến toàn trình; đơn giản hóa về hồ sơ và điều kiện phải phù hợp với quy hoạch và mục đích sử dụng đất.

Trách nhiệm của tư vấn thiết kế được nâng cao về đảm bảo an toàn công trình, còn cơ quan cấp phép chỉ thực hiện kiểm tra kết quả thực hiện của tư vấn, qua đó, giảm tối đa thời gian thực hiện cấp giấy phép (dự kiến tối đa 7 ngày). Các nội dung cụ thể sẽ được quy định tại nghị định quy định chi tiết.

Cùng đó, dự thảo luật mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng. Các thủ tục được thiết kế theo nguyên tắc từ giai đoạn chuẩn bị đến thời điểm khởi công xây dựng, cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng chỉ kiểm soát một lần đối với mỗi dự án, công trình xây dựng. Như vậy, mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện một thủ tục hành chính.

Cụ thể, công trình thuộc đối tượng thẩm định tại cơ quan chuyên môn về xây dựng thì không phải cấp giấy phép xây dựng (công trình thuộc dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án đầu tư kinh doanh quy mô lớn hoặc công trình có ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng).

Với các công trình còn lại, cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng thực hiện quản lý thông qua thủ tục cấp giấy phép xây dựng.

Xây dựng hệ thống hậu kiểm minh bạch

Trao đổi với PV Báo Xây dựng, nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao bước chuyển mạnh mẽ của dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) về tư duy quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng.

Đại biểu Quốc hội chuyên trách tại Đoàn đại biểu tỉnh Lâm Đồng Trịnh Thị Tú Anh cho biết, với việc cắt giảm tối đa thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho môi trường đầu tư, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) thể hiện nỗ lực cụ thể hóa định hướng chiến lược của Bộ Chính trị, lấy mục tiêu cải cách hành chính và phát triển bền vững làm trọng tâm.

Theo bà, rõ nhất là luật được thiết kế tập trung cắt giảm tối đa thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh, đầu tư.

"Đây là bước đột phá quan trọng và cần thiết nhằm kiến tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước", đại biểu đoàn Lâm Đồng đánh giá.

Thực hiện nguyên tắc "mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện một thủ tục hành chính" là giải pháp căn cơ để loại bỏ tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm và kéo dài thời gian, giúp minh bạch hóa quy trình, giảm chi phí tuân thủ, tăng tính cạnh tranh cho doanh nghiệp. Còn việc giảm thời gian cấp phép xây dựng dự kiến tối đa chỉ còn 7 ngày là cải cách lớn, tiệm cận với các nước phát triển, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, giúp nhà đầu tư sớm thu hồi vốn và tạo ra giá trị kinh tế.

Tuy nhiên, theo đại biểu, việc cắt giảm thủ tục cần đi đôi với quản lý chặt chẽ, để đảm bảo hiệu quả trên thực tế. Trong đó, cơ chế kiểm tra, giám sát sau cấp phép phải thật sự nghiêm minh. Cơ quan quản lý cần có chế tài mạnh và áp dụng công nghệ để kịp thời phát hiện và xử lý hành vi thi công sai thiết kế, sai công năng do tâm lý "thoát khỏi tiền kiểm".

Bên cạnh đó, luật cần quy định rõ, nâng trách nhiệm pháp lý của chủ đầu tư và các đơn vị tư vấn về chất lượng, an toàn công trình, thay vì chỉ dựa vào sự kiểm soát của cơ quan Nhà nước.

"Những thay đổi này khi được thực hiện sẽ là "cú hích lớn" cho ngành Xây dựng và nền kinh tế. Để thành công, phụ thuộc vào xây dựng hệ thống hậu kiểm mạnh mẽ, minh bạch và đề cao trách nhiệm của các chủ thể tham gia", bà Tú Anh nói.

Còn theo đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM), hiện chủ trương chung là tiếp tục cắt giảm thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng, do đó các sửa đổi về đơn giản hóa thủ tục trong cấp giấy phép xây dựng tại dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) là cần thiết.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ, cấp giấy phép xây dựng trực tuyến toàn trình tại dự thảo luật là điểm mới đáng ghi nhận, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp theo dõi quá trình xử lý hồ sơ, đồng thời, tăng cường trách nhiệm của cơ quan Nhà nước.

Về quy định mở rộng đối tượng miễn, giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng, ông Ngân cho rằng, việc quy định thủ tục cần tùy thuộc vào tính chất của từng dự án, sao cho vừa bảo đảm phù hợp với quy hoạch, vừa phải đáp ứng yêu cầu về an ninh, quốc phòng, ứng phó biến đổi khí hậu và phòng chống thiên tai.

"Các công trình xây dựng cần đặt yếu tố an toàn, bảo vệ sức khỏe và tính mạng người dân lên hàng đầu. Do đó, tùy theo cấp độ công trình, có thể xem xét miễn hoặc giảm một số thủ tục, nhưng phải bảo đảm quy trình thực hiện nhanh gọn, công khai, minh bạch", ông nhấn mạnh.

Doanh nghiệp mong thúc đẩy xuất khẩu công nghiệp xây dựng

Chia sẻ về những điểm mới của dự thảo luật lần này, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam, Chủ tịch GP Invest cho biết, trước đây, Luật Xây dựng chủ yếu tập trung vào dự án đầu tư công, tức là các doanh nghiệp sử dụng vốn ngân sách Nhà nước; trong khi các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách đề cập không nhiều.

Tuy nhiên, dự thảo luật mới đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, bao gồm cả các doanh nghiệp thực hiện hợp đồng xây dựng bằng vốn ngoài ngân sách.

Với các dự án sử dụng vốn ngân sách, quy trình quyết toán được cải tiến theo hướng linh hoạt hơn. Cụ thể, nếu một dự án gồm nhiều dự án thành phần, thì phần nào hoàn thành sẽ được quyết toán ngay, không cần chờ toàn bộ dự án kết thúc.

"Đây là bước tiến rất cơ bản, tạo thuận lợi cho các nhà thầu và chủ đầu tư, góp phần thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của ngành Xây dựng", ông Hiệp ghi nhận.

Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế của VCCI Đậu Anh Tuấn cũng đánh giá cao các điểm mới của dự thảo luật và cho rằng, dự thảo đã chú trọng chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, từ quản lý chặt chẽ, kiểm soát chi tiết sang trao quyền, gắn trách nhiệm và nâng tính tự chủ cho các chủ thể. Ông Tuấn đề nghị, cần quy định rõ việc hậu kiểm đối với các công trình xây dựng đã triển khai.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Viết Hải, Chủ tịch Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình cho rằng, Luật Xây dựng sửa đổi cần có quy định thúc đẩy xuất khẩu ngành công nghiệp xây dựng ra quốc tế mạnh mẽ hơn.

"Doanh nghiệp xây dựng Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành tổng thầu xây dựng những dự án bất động sản tại các quốc gia phát triển lớn trên thế giới, điển hình như lĩnh vực gia công lắp đặt kết cấu thép, xuất khẩu xi măng, gạch ốp lát, gỗ, thép", ông Hải chia sẻ.

Theo ông, xuất khẩu công nghiệp xây dựng ra nước ngoài sẽ đem lại lợi ích to lớn cho nền kinh tế, cho ngành Xây dựng Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực này nói riêng. Việc này sẽ đưa ngành Xây dựng trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia.

Tránh phát sinh thủ tục hành chính trung gian

Thẩm tra dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban khoa học, công nghệ và môi trường (KH,CN&MT) Nguyễn Thanh Hải cho biết, Ủy ban đánh giá dự thảo luật được xây dựng theo định hướng đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, với tinh thần "luật khung", giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung thường xuyên biến động.

Góp ý một số nội dung cụ thể, về quy định miễn giấy phép xây dựng cho một số công trình, Ủy ban KH,CN&MT cơ bản nhất trí, khẳng định đây là nội dung mới, phù hợp chủ trương của Đảng, góp phần cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp trong hoạt động xây dựng.

Tuy nhiên, việc quy định nguyên tắc, tiêu chí, danh mục các công trình được miễn giấy phép xây dựng trong các văn bản dưới luật cần thận trọng, đảm bảo an toàn, chính xác, dễ áp dụng, tránh tình trạng công trình được miễn giấy phép xây dựng nhưng lại phát sinh nhiều thủ tục hành chính trung gian hay "giấy phép con".

Ngoài ra, khi công trình được miễn giấy phép xây dựng, sẽ không có căn cứ pháp lý xác định tài sản gắn liền với đất để cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu, do vậy cần bổ sung quy định này tại các luật có liên quan, đảm bảo quyền lợi của người dân.

Ủy ban đề nghị cần cân nhắc việc cho phép miễn giấy phép xây dựng và tự nghiệm thu công trình có yêu cầu cao về an toàn, hay tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cộng đồng, mất an toàn về phòng cháy... như nhà xưởng, chung cư cho thuê, trung tâm thương mại, siêu thị, nhà sinh hoạt cộng đồng.

Với những công trình này, nếu được miễn giấy phép xây dựng thì nghiên cứu việc cấp giấy phép sử dụng cho công trình trước khi chính thức đi vào hoạt động.