Trong khuôn khổ Đối thoại cấp cao về đối tác công - tư (PPP) diễn ra ngày 25/11 do Bộ Tài chính phối hợp cùng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tổ chức, Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam, ông Shantanu Chakraborty, nhận định Việt Nam đã tiến những bước dài trong việc thiết lập nền tảng pháp lý và thể chế cho PPP.

Theo ông, Luật PPP được ban hành năm 2020 là cột mốc có ý nghĩa đặc biệt, bởi lần đầu tiên toàn bộ các quy định trước đó được thống nhất trong một khung pháp lý duy nhất. Những điều chỉnh của Luật và các văn bản liên quan giai đoạn 2024-2025 một lần nữa cho thấy quyết tâm tiếp tục cải cách của Chính phủ Việt Nam.

Ông Chakraborty đánh giá, quá trình hoàn thiện khuôn khổ pháp lý kéo dài nhiều năm qua đã tạo ra tiền đề quan trọng để Việt Nam có thể tiếp cận PPP theo hướng chiến lược, ổn định và có tầm nhìn dài hạn. Tuy vậy, muốn đưa ra thị trường nhiều dự án thực sự khả thi, có cấu trúc tài chính bền vững và đủ điều kiện vay vốn từ các định chế tín dụng, Việt Nam vẫn còn nhiều nhiệm vụ phải hoàn tất.

Tại buổi đối thoại, lãnh đạo ADB đã nêu rõ năm nhóm thách thức lớn mà Việt Nam cần giải quyết để PPP phát huy hiệu quả.

Theo ông, nhiều dự án PPP hiện gặp trở ngại ngay từ khâu chuẩn bị, khi không ít đề xuất của các địa phương mới dừng lại ở mức ý tưởng sơ khai, thiếu phân tích tài chính - kỹ thuật và chưa có cấu trúc đủ hấp dẫn để tiếp cận nguồn vốn thương mại. 

Một vấn đề quan trọng khác nằm ở việc thiết kế cơ chế phân bổ rủi ro, bởi những yếu tố như mô hình doanh thu, mức độ cam kết hỗ trợ của Chính phủ hay sự đảm bảo trong thực thi hợp đồng có ý nghĩa quyết định với niềm tin của nhà đầu tư và các tổ chức cho vay.

Ngoài ra, khả năng huy động nguồn vốn dài hạn cho hạ tầng vẫn còn hạn chế. Dù hệ thống ngân hàng trong nước đã quen thuộc hơn với PPP, họ vẫn bị ràng buộc bởi kỳ hạn cho vay ngắn, khả năng chịu rủi ro thấp và thiếu các công cụ tài chính phù hợp. ADB cùng Bộ Tài chính đã phát triển các sản phẩm tài trợ bằng đồng nội tệ - rất cần thiết khi doanh thu các dự án chủ yếu bằng VND - nhưng thị trường này vẫn cần được mở rộng để đáp ứng nhu cầu trong tương lai.

Cùng với đó, cơ chế lựa chọn nhà đầu tư chưa tạo được mức độ cạnh tranh cao do đấu thầu công khai, minh bạch chưa được áp dụng rộng rãi, khiến khả năng thu hút nhà đầu tư có năng lực bị hạn chế và làm tăng chi phí của dự án. 

Trong khi đó, sự xuất hiện nhanh chóng của các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ hay hạ tầng xã hội lại đòi hỏi mô hình PPP linh hoạt hơn, có thể thích ứng với đặc thù từng ngành và sự biến động của thị trường.

Dù vậy, ông Chakraborty cho rằng những khó khăn nêu trên không phải là điều bất thường. Bất kỳ quốc gia nào mở rộng việc triển khai PPP cũng đều đối mặt với giai đoạn chuyển tiếp từ thiết kế chính sách sang thực thi. Điều quan trọng là duy trì sự hợp tác giữa Nhà nước, các tổ chức phát triển và khu vực tư nhân để tháo gỡ dần từng nút thắt.

Ông nhấn mạnh: "Nếu muốn đạt được mục tiêu tăng trưởng nhanh vào năm 2030 và trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam cần bắt tay giải quyết những thách thức này ngay từ bây giờ. Đây chính là chìa khóa để mở rộng không gian thu hút vốn tư nhân trong những năm tới".