Bằng "mệnh lệnh trái tim", cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương đã, đang quyết liệt vào cuộc, tháo gỡ từng điểm nghẽn để thông đường huyết mạch. Nhiều ngày hòa mình trên đại công trường cao tốc, phóng viên Báo Xây dựng nhận thấy rõ sự chuyển biến ở từng dự án.

Kỳ 1: Bền bỉ gỡ "mối tơ vò"

Bắt tay vào triển khai, nhiều dự án tưởng chừng lỡ hẹn về đích bởi thời gian mặt bằng kéo dài. Song, nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự vào cuộc bền bỉ của cấp chính quyền, lãnh đạo địa phương, đặc biệt là sự ủng hộ của người dân, khó khăn từng bước qua đi…

Kiên trì đối thoại

Bước qua quá nửa số ngày của tháng 8, các mũi thi công cao tốc Biên Hoà - Vũng Tàu đoạn qua tỉnh Đồng Nai dường như cũng cấp tập hơn trên cuộc đua về đích đầy thách thức.

Khởi công từ tháng 6/2023 với mục tiêu cơ bản hoàn thành năm 2025, song, dự án cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu phải mất đến 2/3 thời gian để gỡ vướng mắc về GPMB khi đoạn cao tốc đi qua Đồng Nai (dài khoảng 34km) chủ yếu đi qua đất cao su, đất tổ chức, đất mua bán giấy tay, xây dựng không phép, đất không rõ nguồn gốc… Việc kiểm kê, bồi thường, tái định cư từng có lúc rối như tơ vò.

"Chia người, chia việc, chia trách nhiệm, các sở ngành chuyên môn đưa quân về bám trụ các địa bàn phức tạp nhất để tháo gỡ là yêu cầu được lãnh đạo tỉnh đưa ra", ông Nguyễn Phong An Chủ tịch UBND TP Biên Hòa (cũ) nói.

Riêng với địa bàn TP Biên Hòa, ông An cho biết, tháng 2/2025, thành phố lập 6 đoàn công tác đặc biệt đến từng nhà lắng nghe tâm tư nguyện vọng của người dân.

Có những gia đình đi làm ban ngày, anh em quyết chờ cả buổi tối để gặp, thuyết phục tới 5 - 7 lần mới nhận được sự đồng thuận. Chỉ trong 10 ngày đầu, 139 hộ dân có công trình xây dựng đã đồng ý bàn giao mặt bằng.

"Lãnh đạo Thành ủy, UBND thành phố trực tiếp đối thoại với các hộ có đơn thư chưa được giải quyết.

Cán bộ phường, sở, ban ngành thì phối hợp sát sao hỗ trợ người dân làm hồ sơ tái định cư, di dời tài sản. Những hộ không đủ điều kiện tái định cư thì được đề xuất ưu tiên mua nhà ở xã hội, hỗ trợ tạm cư, hoặc chi trả các khoản hỗ trợ theo quy định.

Đến ngày 18/4, toàn bộ mặt bằng đoạn qua TP Biên Hòa cũ đã được bàn giao bằng sự đồng thuận rất cao của người dân", ông An nhớ lại.

Điểm sáng trong GPMB của TP Biên Hòa là phường Tam Phước (cũ). Đến ngày 26/3, toàn bộ 364 hộ dân thuộc vùng dự án đã tự nguyện bàn giao mặt bằng, không cần đến một quyết định cưỡng chế.

Một trong những trường hợp ông Nguyễn Trí Tân, Chủ tịch UBND phường Tam Phước nhớ nhất đó là gia đình anh Văn Mông. "Họ được lùi thời hạn giao đất vì nhà đang có người bệnh nặng. Chia sẻ với hoàn cảnh của người dân, chúng tôi đã tìm chỗ trọ mới, hỗ trợ vận chuyển tài sản. Tất cả thủ tục liên quan được xử lý trong sự vui vẻ", ông Tân kể.

Vượt qua thách thức trước khối lượng GPMB lớn, nguồn gốc phức tạp, kiên trì đối thoại với người dân cũng là giải pháp được cấp chính quyền huyện Long Thành (cũ), tỉnh Đồng Nai lựa chọn.

"Cưỡng chế chỉ là phương án cuối cùng. Có những hộ dân dù đã nhận quyết định cưỡng chế, chúng tôi vẫn cố gắng thuyết phục.

Để có được cái gật đầu của người dân, anh em chấp nhận tăng ca với những bữa ăn tranh thủ, cơm hộp hoặc mì gói. Có người dân dù bức xúc nhưng vẫn mở cửa đón tiếp, cuộc vận động sau đó diễn ra rất nhẹ nhàng", ông Trần Văn Thân, Phó chủ tịch UBND huyện Long Thành (cũ) chia sẻ.

Theo ông Hồ Văn Hà, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai, nhờ sự quyết tâm của các địa phương, sở ngành và chỉ đạo sát sao từ lãnh đạo Chính phủ, đến giữa năm 2025, mặt bằng dự án cao tốc Biên Hoà - Vũng Tàu cơ bản được bàn giao để nhà thầu đẩy nhanh thi công. Tính đến tuần đầu tháng 8, sản lượng thành phần 1 đã đạt 45%, thành phần 2 đã đạt trên 56% giá trị hợp đồng.

Cán bộ, đảng viên đi trước

Là dự án nằm trong kế hoạch về đích trong năm 2025, hiện, cao tốc Tuyên Quang - Hà Giang cũng ghi nhận chuyển biến tích cực sau khi vướng mắc mặt bằng cơ bản được tháo gỡ.

"Cán bộ đảng viên nêu gương đi đầu trong bàn giao mặt bằng là một trong những giải pháp hiệu quả đã thực hiện tại dự án", ông Hoàng Văn Hải, Phó giám đốc Ban QLDA ĐTXD các công trình giao thông tỉnh Tuyên Quang hồ hởi chia sẻ.

Theo ông Hải, xác định GPMB là một trong những hạng mục then chốt giúp dự án bảo đảm tiến độ về đích trong năm 2025, công tác tuyên truyền vận động, nêu gương được chính quyền các cấp tại Tuyên Quang triển khai sâu rộng. Trong đó, cán bộ, đảng viên là những người đi đầu.

Là một trong những hộ đầu tiên của xã Bạch Xa (địa bàn có gần 8km cao tốc đi qua) bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công, anh Nông Văn Thìn, Bí thư Chi bộ thôn Nà Quan, xã Bạch Xa cho biết đã vận động bố mẹ và gia đình chị ruột đồng thuận nhận tiền bồi thường, giao tổng cộng trên 10.500m2 đất cho đơn vị thi công. Với vai trò là bí thư chi bộ, anh Thìn còn tuyên truyền, vận động người dân, các hộ phải di dời thấy được những lợi ích khi có đường cao tốc và đồng thuận, nhận hỗ trợ đền bù.

Tinh thần người đứng đầu nêu gương cũng được ông Lê Quý Đáng, Phó Bí thư Chi bộ, Tổ Trưởng tổ dân phố Đồng Bàng, thị trấn Tân Yên (nay là xã Hàm Yên) phát huy trong quá trình vận động GPMB dự án.

Nhận thức sâu sắc về giá trị đường cao tốc mang lại cho quê hương, gia đình ông đã bàn giao hơn 7.500m2 đất trồng keo cho chủ đầu từ khi chưa nhận tiền đền bù.

"Tôi luôn suy nghĩ muốn vận động được người dân thì bản thân, gia đình phải gương mẫu thực hiện trước. Sau gia đình tôi, 49 hộ dân trong tổ cũng đã vui vẻ đồng thuận, bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công", ông Đáng tâm sự.

Khi dân chấp nhận ở lán tạm

Đến bản Coong, xã Hùng Sơn cũ (nay là xã Tràng Định), tỉnh Lạng Sơn những ngày gần đây, sự ủng hộ tuyệt đối của người dân đối với dự án cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh là điều ai cũng dễ dàng nhận thấy.

Rời ngôi nhà gắn bó nhiều năm, từ tháng 3/2025, anh Nông Văn Chàm cùng gia đình ra làm chiếc lán tạm cách nhà cũ chừng 5m.

Theo anh Chàm, ở lán tạm trăm bề bất tiện nhưng sẵn sàng nhường đất để dự án sớm được triển khai, hoàn thành. Khi đường lớn mở, người dân đi lại, giao thương hàng hóa cũng thuận tiện hơn rất nhiều.

Gần 4 tháng qua, gia đình bà Lộc Thị Sen (84 tuổi, thôn Bản Coong) cũng tự nguyện phá dỡ ngôi nhà khang trang của mình để ra lán ở tạm trong thời gian chờ xây nhà mới tái định cư, nhường mặt bằng thi công đường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh.

Bà Sen chia sẻ: Con trai mất sớm, con dâu đi làm xa, bà sống cùng hai người cháu trong chiếc lán tạm bên cạnh dự án sau khi nhà cũ được nhường để mở đường lớn đi qua. Chúng tôi chỉ mong mỏi các khu tái định cư sớm hoàn thành để dựng nhà, có nơi ở mới, an cư, lạc nghiệp.

Ông Ma Chí Mác, Chủ tịch UBND xã Hùng Sơn (cũ) cho biết, trên địa bàn xã khi đó có hơn 5km cao tốc đi qua với 28 hộ dân bị ảnh hưởng. Đến nay, 100% số hộ đã chấp nhận di dời, trong đó có rất nhiều ngôi nhà còn thơm mùi sơn mới.

"Công tác GPMB phục vụ thi công đường cao tốc triển khai khá gấp gáp. Thế nhưng, các hộ dân vẫn tin tưởng, ủng hộ, sẵn sàng nhường mặt bằng ngay sau khi được kiểm đếm đất đai, tài sản. Nhiều hộ chỉ mới được kiểm đếm lúc sáng, chưa biết gia đình mình sẽ được lập phương án bồi thường ra sao nhưng vẫn đồng lòng ra rừng dựng lán ở tạm, phục vụ thi công đường", ông Mác nói.

Cũng theo vị lãnh đạo, tri ân sự ủng hộ, chia sẻ của người, UBND xã đã vận động các nguồn lực và cán bộ, thanh niên trực tiếp đến hỗ trợ người dân tháo dỡ, di dời nhà cửa, dựng lều bạt mới. Riêng 2 khu tái định cư tập trung, công tác xây dựng đang được gấp rút hoàn thành.

Theo đại diện Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh, nhờ được người dân hỗ trợ, nhường mặt bằng, đến nay dự án gần như có đủ 100% mặt bằng để thi công, dự án cũng đang có bước tiến dài về tiến độ, quyết tâm thông xe trong năm 2025, rút ngắn tiến độ gần 10 tháng so với kế hoạch.