Chất lượng nước ngày một suy thoái

Hiện nay, tổng nguồn nước mặt (dòng chảy) ở Việt Nam ước đạt 830-840 tỷ m³/năm, trong khi nước ngầm khoảng 47,5-63 tỷ m³/năm. Nhưng trên thực tế, chỉ khoảng 37% lượng nước sẵn có được tạo ra trên lãnh thổ Việt Nam; còn lại trên 60% phụ thuộc nguồn nước mặt từ ngoài lãnh thổ, khiến chúng ta dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu và các tác động xuyên biên giới. Mặc dù Việt Nam đã ban hành Luật Tài nguyên nước (2012, sửa đổi 2023) và các quy hoạch lưu vực sông, song việc giám sát và phối hợp liên ngành vẫn còn hạn chế.

Tại chương trình Chia sẻ về phát triển bền vững với các cơ quan truyền thông lần thứ 8 liên tiếp với chủ đề "Tăng cường quản trị, bảo tồn tài nguyên nước vì mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu" do Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam thuộc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VBCSD-VCCI) tổ chức ngày hôm nay 16/9, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó chủ tịch VCCI, Chủ tịch VBCSD, nhấn mạnh: "Quản trị tài nguyên nước là yêu cầu sống còn cho phát triển kinh tế, an ninh năng lượng, và cả ổn định xã hội. Trong bối cảnh đó, vai trò của khối doanh nghiệp trong bảo tồn và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước ngày càng trở nên quan trọng. Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã tiên phong áp dụng các sáng kiến quản lý nước bền vững, cải tiến công nghệ tiết kiệm nước, tái sử dụng và tái tạo nước trong hoạt động sản xuất. Tuy nhiên thách thức đặt ra là nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa đủ năng lực tài chính, thiếu công nghệ, thiếu cơ chế hỗ trợ để theo kịp. Vì thế, cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, các tổ chức tài chính, và đặc biệt là báo chí - để lan tỏa, truyền cảm hứng, và kết nối cộng đồng để cùng hành động".

Phát biểu tại diễn đàn, ông Nguyễn Minh Khuyến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường: Dù là quốc gia có lượng mưa dồi dào, chúng ta vẫn đang đối mặt với nguy cơ thiếu nước.

"Việt Nam có khoảng 3.450 con sông với chiều dài trên 10 cây số. Tuy nhiên, nếu tính bình quân đầu người xấp xỉ gần tiệm cận đến con số 10.000m³/người/năm. Nhưng lượng nước vào mùa khô chúng ta cần cho tưới, cho sản xuất công nghiệp và thậm chí cho cả các vấn đề về môi trường thì chỉ còn khoảng 20 - 25%. Thì những tháng mùa khô thường là thiếu".

Theo ông Khuyến, thách thức không chỉ đến từ sự phân bổ không đồng đều mà còn từ chất lượng nguồn nước đang ngày càng suy thoái. Tình trạng "dòng sông chết" do ô nhiễm, đặc biệt là từ nước thải sinh hoạt và công nghiệp chưa qua xử lý, đang là một vấn nạn nhức nhối.

Để giải quyết những tồn tại và thách thức lớn này, Luật Tài nguyên nước năm 2023 đã được Quốc hội thông qua, mang theo những tư duy và chính sách đột phá. Ông Khuyến khẳng định, luật mới đã hoàn thiện bốn nhóm chính sách lớn, làm thay đổi căn bản cách tiếp cận trong quản lý:

"Một là đảm bảo an ninh nguồn nước. Hai là xã hội hóa ngành nước. Ba là kinh tế tài nguyên nước. Bốn là bảo vệ tài nguyên nước, phòng chống tác hại do nước gây ra", ông Khuyến nhấn mạnh.

Quản trị nước và trách nhiệm của doanh nghiệp

Chia sẻ tại chương trình, ông Hoàng Việt, Giám đốc chương trình nước, Tổ chức WWF-Việt Nam cho biết: Đứng trước các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, khai thác thiếu kiểm soát cũng như ô nhiễm nguồn nước từ các hoạt động của con người, chúng ta đang phải chứng kiến sự suy giảm và khan hiếm nguồn nước cùng với các rủi ro trong đảm bảo an ninh nguồn nước… Điều này đòi hỏi cần có cách tiếp cận toàn diện hơn, khoa học hơn trong quản trị nguồn tài nguyên thiết yếu này của cuộc sống. Do đó, ông Hoàng Việt cho rằng, để bảo vệ nguồn nước trong bối cảnh hiện nay, nhà nước cần có quy hoạch, giám sát nguồn nước; doanh nghiệp: Chủ động tiết kiệm, tái sử dụng nước; đối với cộng đồng: tham gia và thực hành tiết kiệm nước…

Ông đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì "dòng chảy tối thiểu" hay "dòng chảy môi trường" để đảm bảo sức khỏe của hệ sinh thái, duy trì đa dạng sinh học và sinh kế cho cộng đồng hạ nguồn. Đây chính là điểm giao thoa quan trọng giữa mục tiêu kinh tế và mục tiêu môi trường.

Xác bảo tồn nguồn nước và thiên nhiên là một trong những trọng tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Để hiện thực hóa điều này, ông đề xuất một mô hình hợp tác bốn bên (4P): Public (Công), Private (Tư), People (Cộng đồng) và Press (Truyền thông). Mỗi bên đều có một vai trò và trách nhiệm riêng, cùng nhau tạo nên một cơ chế quản trị hiệu quả.

Xác bảo tồn nguồn nước và thiên nhiên là một trong những trọng tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp, thời gian qua, HEINEKEN Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến bảo tồn nguồn nước và những nỗ lực tăng cường hợp tác đa bên. Ông Nguyễn Hữu Hoàng, Trưởng bộ phận Phát triển bền vững HEINEKEN Việt Nam cho biết, HEINEKEN Việt Nam hiện thực hóa tham vọng cân bằng nước sớm hơn 5 năm so với dự kiến tại lưu vực sông Tiền - khu vực đang đối mặt với nhiều áp lực về nước. Thành tựu này đánh dấu cột mốc quan trọng trên hành trình phát triển bền vững "Vì một Việt Nam tốt đẹp hơn".

"Đầu năm nay, chúng tôi rất tự hào khi đạt được mục tiêu về cân bằng nước sớm hơn 5 năm so với kế hoạch. Cụ thể, tại lưu vực sông Tiền Giang - nơi đặt nhà máy, mỗi năm, doanh nghiệp bù hoàn khoảng 690 triệu lít nước cho tự nhiên, con số còn lớn hơn tổng lượng nước sử dụng trong sản xuất. Đồng thời, chúng tôi chú trọng bảo vệ hệ sinh thái và gắn kết với cộng đồng thông qua việc trồng phục hồi hơn 1.000 ha rừng, cung cấp nước sạch và bảo tồn nguồn nước cho hơn 4.200 hộ dân", ông Hoàng nói.