Phục hồi sản xuất không thể chỉ bằng vài kg lúa giống

Tại Gia Lai, bão và lũ liên hoàn trong trung tuần tháng 11 đã gây ra những thiệt hại nặng nề trên địa bàn tỉnh, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân, trong đó có nhiều hộ nuôi trồng thủy sản tại xã Đề Gi chịu cảnh mất trắng. Không chỉ cuốn phăng tài sản, thủy sản nuôi trồng, mà còn đẩy nhiều hộ dân rơi vào cảnh kiệt quệ, bế tắc trong việc trả nợ ngân hàng.

Trong căn nhà tạm sau bão, chị Phan Thị Như (44 tuổi, thôn An Quang, xã Đề Gi) vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại thời khắc hồ nuôi tôm bị đánh tan bởi sóng lớn. Đìa tôm được gia đình chị đầu tư 1,5 tỷ đồng, trong đó có 1,25 tỷ đồng vay ngân hàng, thế nhưng chỉ sau một đêm đã bị biển "nuốt chửng".

Chị Như nghẹn ngào nói: "Nước biển đánh mạnh làm bể bờ bao, toàn bộ hồ tôm trôi sạch ra biển. Tài sản mất trắng, tôi giờ không biết lấy gì để trả nợ. Mỗi quý phải đóng gần 24 triệu tiền lãi mà giờ mọi thứ đã không còn, tôi không biết phải làm sao…"

Không chỉ vay ngân hàng, chị còn vay thêm từ các nguồn bên ngoài để đầu tư. Nay, đất đai ven biển bị xâm thực nặng, khu vực chuẩn bị giải tỏa để tái định cư, kế sinh nhai chính của gia đình là nuôi trồng thủy sản cũng không thể khôi phục. "Giờ bản thân tôi không còn khả năng trả nợ, chỉ mong ngân hàng khoanh nợ để gia đình có thời gian gượng dậy. Sau khi xảy ra sự việc, tôi cũng đã báo với phía ngân hàng, nhưng đến nay vẫn biết phía ngân hàng sẽ giải quyết như thế nào", chị Như nói.

Tương tự, ông Trần Văn Thanh ở thôn Ngãi An (xã Đề Gi) cũng cùng chung số phận. Với 3.000 m² mặt nước nuôi cá chua, mỗi năm ông thu về hơn 100 triệu đồng. Nhưng trận bão vừa qua đã cuốn sạch toàn bộ mẻ cá chuẩn bị thu hoạch. "Của cải tích góp bao năm giờ trôi theo nước lũ. Tôi còn nợ gần 300 triệu đồng vay ngân hàng cho vụ cá này. Chỉ mong được khoanh nợ và vay mới lãi suất thấp để có cơ hội tái sản xuất", ông Thanh trải lòng.

Trước đó Bão số 3 (Yagi, 2024) đã gây thiệt hại nặng nề đối với người dân tỉnh Lào Cai. Tại tổ dân phố Đoàn Kết, nơi xưa nay đồng ruộng vốn trù phú thì sau bão số 10 Bualoi 2025, ruộng nương trở nên nứt nẻ chân chim. Nguyên nhân là do đập Đoàn Kết vừa là công trình thủy lợi, vừa là tuyến giao thông huyết mạch bị sạt lở loang lổ. Hệ thống mương nội đồng bị bùn đất vùi lấp dày tới 60–70cm, khiến nhiều diện tích ruộng mất hoàn toàn khả năng sản xuất.

Bà Đặng Thị Thúy Nga (phường Âu Lâu, Văn Bàn, Lào Cai) cho biết, gia đình bà có 7 sào ruộng thì cả 7 sào đều bị vùi lấp sau hai năm liên tiếp thiên tai là Bão số 3 Yagi (2024) và bão số 10 Bualoi (9/2025). Từ sau bão Yagi, gia đình bà được hỗ trợ 1kg lúa giống/sào đất. Song, ruộng bị bồi dày, không có nước không thể gieo trồng. Do đó, bà phải bỏ lúa chuyển sang trồng ngô, giống ngô chịu hạn để có thêm nguồn sống.

Anh Nguyễn Tài Tuệ, Tổ trưởng tổ dân phố Đoàn Kết, phường Âu Lâu cho biết: "Giống được cấp kịp thời, đúng đối tượng. Nhưng thực tế có những ruộng bồi lấp sâu, muốn sản xuất lại phải mất cả chục triệu đồng cải tạo đất. Lúa giống lúc này chỉ là một phần rất nhỏ".

Trong khi đó, tại xã Quy Mông, ven sông Hồng, vùng dâu tằm rộng 25ha "vựa dâu" của huyện Trấn Yên (cũ hiện nay bị lũ vùi lấp, có nơi dày tới 1,5m bùn cát. Toàn bộ diện tích coi như mất trắng.

Chị Nguyễn Thu Hương, Giám đốc HTX dâu tằm Minh Tiến, vừa xắn quần lội bùn vừa xót xa: "3ha dâu nhà tôi vừa khôi phục xong từ trận lũ năm trước thì lại mất sạch. HTX thiệt hại gần 100 triệu tiền tằm giống, trứng tằm. Mỗi hộ thành viên mất khoảng 70–80 triệu đồng thu nhập".

Chị Nguyễn Thu Hương cho biết, khác với trồng lúa, nghề dâu tằm không thể phục hồi chỉ bằng vài kg giống. "Hỗ trợ khẩn cấp cho nông dân phải đồng thời giải quyết hai bài toán tình thế và bền vững. Tôi cho rằng, nhà nước cần huy động thêm máy móc, nhân lực để nạo vét kênh mương, khôi phục thủy lợi "mạch sống" của sản xuất. Hỗ trợ phân bón, vôi khử đất, máy san gạt đối với ruộng bị sa bồi. Hỗ trợ tài chính trực tiếp cho các hộ thiệt hại nặng, thay vì chỉ cấp giống".

Ông Vũ Xuân Thủy, Chủ tịch UBND xã Văn Bàn, cho biết toàn xã có 167 hộ dân bị ảnh hưởng, 9 ngôi nhà hư hại trên 70%, 27 hộ buộc phải di dời khỏi nơi ở cũ do bão số 10 Bualoi (9/2025). Hơn 350ha lúa, ngô bị vùi lấp; hơn 4.400 con gia súc, gia cầm chết; 18ha ao cá bị xóa sổ. Ước tính tổng thiệt hại trên 45 tỷ đồng con số vượt xa khả năng tự khắc phục của người dân và chính quyền cơ sở. "Địa phương phải huy động toàn bộ lực lượng nạo vét suối Chút, mở dòng tạm để hạn chế thiệt hại tiếp diễn. Nhưng nhiều tuyến ống nước, kênh mương nằm sâu trong núi, bị vùi lấp nặng, vượt quá khả năng của xã. Chúng tôi rất cần hỗ trợ khẩn cấp từ cấp trên" ông nói.

Hỗ trợ cần khẩn cấp, song vẫn phải ... chờ

Theo ông Trần Minh Sáng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai, tỉnh đã hoàn tất hồ sơ, dự toán gửi Bộ Tài chính đề nghị hỗ trợ khẩn cấp Nghị định số 02/2017/NĐ-CP của Chính phủ: Về cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh và nguồn ngân sách dự phòng của tỉnh. "Ưu tiên hàng đầu là giống cây trồng, khôi phục hệ thống thủy lợi và hỗ trợ vật tư thiết yếu để bà con kịp thời sản xuất vụ mới," ông Sáng nói song cũng cho biết thêm, hiện tỉnh vẫn chờ hỗ trợ.

Về chính sách tín dụng cho nông nghiệp, trao đổi với PV Báo Xây dựng, Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam cho biết, đơn vị này đã chỉ đạo tổng hợp ảnh hưởng bởi bão lũ và hoàn lưu mưa bão gây ra từ tháng 9/2025 đến nay tại 19 chi nhánh ngân hàng chính sách (NHCSXH) tỉnh, thành phố là Sơn La, Lào Cai, Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Phú Thọ, Hưng Yên, Bắc Ninh, TP Hà Nội, Ninh Bình, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, TP Huế, Quảng Ngãi, TP Đà Nẵng với 78.775 khách hàng bị ảnh hưởng, 91.329 món vay, số tiền 4.534 tỷ đồng.

NHCSXH chỉ đạo ngân hàng nơi cho vay phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ tiết kiệm và vay vốn hướng dẫn các khách hàng bị thiệt hại do bão, lũ đủ điều kiện làm hồ sơ đề nghị xử lý nợ bị rủi ro theo quy định.

Agribank cũng cho biết điều chỉnh giảm lãi suất cho vay 0,5% - 2%/năm, không thu lãi chậm trả, điều chỉnh lãi suất quá hạn bằng 100% lãi suất cho vay trong hạn, áp dụng từ 19/11 đến 18/2/2026 đối với dư nợ hiện hữu (bao gồm VND và USD) tại thời điểm 19/11 (không bao gồm các khoản vay đang áp dụng chương trình ưu đãi lãi suất khác tại Agribank).

Đối với khoản vay mới (phát sinh 19/11 - 31/12) giảm lãi suất cho vay 0,5% một năm so với lãi suất tại thời điểm giải ngân, áp dụng trong thời gian tối đa 6 tháng kể từ ngày giải ngân. (không bao gồm các khoản vay được áp dụng chương trình ưu đãi lãi suất khác tại Agribank)...

VPBank công bố triển khai gói hỗ trợ lãi suất với tổng quy mô lên tới 1.000 tỷ đồng dành cho khách hàng cá nhân bị ảnh hưởng bởi bão lũ tại 15 tỉnh, thành trên cả nước. Đối tượng áp dụng là khách hàng cá nhân có khoản vay thế chấp tại VPBank và thuộc danh sách bị ảnh hưởng bởi bão lũ, được điều chỉnh giảm biên độ lãi suất tương ứng với thời hạn khoản vay. Với khoản vay có thời gian còn lại trên 12 tháng, mức giảm là 1%/tháng, liên tiếp trong 6 tháng; đối với khoản vay ngắn hạn có thời gian còn lại đến 12 tháng, mức giảm là 0,5%/tháng trong 3 tháng.

Ngân hàng Bắc Á công bố tổng hạn mức chương trình 3.000 tỷ đồng hỗ trợ khách hàng khắc phục hậu quả thiên tai bão lũ năm 2025. Lãi suất cho vay tối đã giảm 1%/năm áp dụng hết ngày 30/6/2026...Thế nhưng, khi được hỏi việc thực hiện cụ thể đã mang lại hiệu quả đến đâu thì các đơn vị này đều từ chối cung cấp.

Chị Nguyễn Thu Hương, Giám đốc Hợp tác xã dâu tằm Minh Tiến cho biết, hiện gia đình đang vay ngân hàng thương mại MBBank với số tiền khoảng 700 triệu đồng, lãi suất 0,8%/tháng. Sau thiên tai, dù gặp nhiều khó khăn, khoản vay vẫn chưa được giãn nợ hay hỗ trợ giảm lãi suất. "Thiệt hại thì nặng nhưng nghĩa vụ trả nợ hàng tháng vẫn phải thực hiện, áp lực rất lớn", chị Hương chia sẻ.

Chị Hương phản ánh thêm rằng, HTX dâu tằm Minh Tiến, dù bị thiệt hại khá lớn, nhưng người dân và hợp tác xã chưa có điều kiện trực tiếp kiến nghị, trình bày đầy đủ khó khăn, vướng mắc với các cấp có thẩm quyền. Chị Hương mong muốn thời gian tới, các hợp tác xã bị ảnh hưởng bởi thiên tai sẽ có cơ hội kiến nghị, tiếp cận các gói hỗ trợ vay vốn ưu đãi, chính sách giãn nợ, giảm nợ, giảm lãi phù hợp với điều kiện thực tế.

Chị Hà Thị Bình, trú tại thôn Lương Môn (nay là thôn Quang Vinh), xã Lương Thịnh, tỉnh Lào Cai, cũng cho biết gia đình chị thuộc diện hộ nghèo. Để có vốn mưu sinh, chị vay 120 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội, thông qua các chương trình tín chấp của địa phương, với mục đích trồng quế giống và cải thiện sinh kế, đồng thời sửa sang nhà cửa, xây dựng công trình vệ sinh. Trận lũ lớn đã xóa sạch diện tích quế mới trồng, đất sản xuất bị sạt lở, nhà cửa trôi theo dòng nước. Hiện gia đình chị Bình có 4 khẩu, trong đó 3 con đang tuổi đi học, cuộc sống lâm vào cảnh trắng tay, không còn nguồn thu nhập. Trong khi đó, khoản vay ngân hàng vẫn phải trả lãi hàng tháng, trở thành gánh nặng lớn. Chị Bình mong mỏi Nhà nước, các cấp chính quyền và các tổ chức xã hội sớm có hỗ trợ về nhà ở, giãn hoặc giảm lãi suất, giúp gia đình vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống sau thiên tai.

Cần thêm chính sách thiết thực hơn

Dưới góc nhìn chuyên gia tài chính, TS Nguyễn Chí Hiếu cho rằng, những hộ nông dân, doanh nghiệp nông nghiệp đã bị tiêu tan hết gia nghiệp trong cơn bão lũ, để hỗ trợ họ phục hồi sản xuất, Chính phủ cần có những quỹ đặc biệt, có thể ân hạn nợ gốc 5-10 năm và lãi suất 0%.

Theo ông Hiếu, ngân hàng hạ lãi suất tiền vay xuống 2% là tốt rồi, nhưng với những khách hàng mất hết cơ nghiệp, nhà cửa thì họ không đủ sức để trả gốc và 8% lãi khi thả nổi lãi vay đang ở trên 10%. Hay nói cách khác, hạ lãi vay 2%, thời gian vay ngắn không có ý nghĩa gì đối với những khách hàng sản xuất nông nghiệp mất hết nhà cửa, sản nghiệp.

Ông Hiếu cho biết tại Mỹ, nước này có quỹ hỗ trợ cứu trợ khẩn cấp, quỹ này cho không người dân kinh phí hỗ trợ phục hồi sản xuất. Cũng có những quỹ cho vay 5-10 năm không tính lãi nếu người dân có phương án sản xuất. Do đó, ông Hiếu cho rằng Việt Nam cần có hình thức tương tự, Chính phủ sẽ xây dựng, vận hành quỹ này.

Tham khảo cho thấy, tại Thái Lan, nước này xây dựng quỹ "Farmers Aid Fund" (hay còn gọi là Quỹ Hỗ trợ Nông dân). Đây là một phần của hệ thống hỗ trợ nông nghiệp quốc gia, nhằm cung cấp tài chính, vay vốn lãi suất thấp và các biện pháp cứu trợ cho nông dân, đặc biệt là những người bị ảnh hưởng bởi thiên tai, dịch bệnh, giá cả thị trường biến động hoặc khó khăn kinh tế. Quỹ này được quản lý bởi Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan, và thường phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và Hợp tác xã Nông nghiệp.

Philippines triển khai Chương trình Phục hồi Sinh kế Nông nghiệp. Đây là chương trình hỗ trợ khẩn cấp và phục hồi sinh kế cho nông dân nhỏ lẻ và hộ gia đình nông nghiệp bị ảnh hưởng bởi thiên tai hoặc tình trạng khẩn cấp quốc gia. Chương trình cung cấp ngay lập tức để tái thiết hoạt động sản xuất (trồng trọt, chăn nuôi, đánh bắt). Tăng cường khả năng phục hồi trước rủi ro (thiên tai, dịch bệnh). Đảm bảo an ninh lương thực và giảm nghèo ở khu vực nông thôn (nơi 75% dân số nghèo Philippines sinh sống).

Hình thức hỗ trợ bao gồm vay vốn Chương trình Phục hồi Sinh kế Nông nghiệp lên đến 25.000 PHP/hộ (khoảng 11 triệu VND), lãi suất 0-3%/năm, thời hạn 1-3 năm, dùng cho hạt giống, phân bón, thiết bị phục hồi; hoặc trợ cấp: Hỗ trợ không hoàn lại cho chi phí khẩn cấp (ví dụ: 5.000-10.000 PHP cho đầu vào sản xuất)...