Mới đây, câu chuyện sử dụng xăng sinh học một lần nữa nóng lên khi Hiệp hội Nhiên liệu sinh học Việt Nam đề xuất Chính phủ nhanh chóng triển khai chương trình xăng sinh học E10 toàn phần.

Tại Việt Nam, xăng sinh học được đưa vào sử dụng từ năm 2017, với việc pha trộn 5% Ethanol vào xăng khoáng RON92 để tạo thành xăng E5 RON92.

Hiện nay, thị trường trong nước duy trì hai loại xăng chủ yếu là E5 RON92 và RON95, với tổng lượng tiêu thụ khoảng trên 10 triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng xăng E5 RON92 hiện vẫn rất thấp, chỉ chiếm khoảng 15%. Điều này dẫn đến việc mục tiêu bảo vệ môi trường chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Tiêu thụ xăng E5 RON92 ngày càng giảm

Bà Nguyễn Thuý Hiền, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho hay, từ năm 2018 xăng sinh học E5 RON92 đã được bán rất rộng rãi trên thị trường cả nước, nhưng xu hướng tiêu dùng ngày càng giảm đi, do nhiều nguyên nhân.

Trong đó, ba nguyên nhân chính được bà Nguyễn Thuý Hiền nêu là, giá xăng E5 RON92 chênh lệch xăng khoáng không nhiều, nên chưa khuyến khích và hấp dẫn được người tiêu dùng sử dụng. Thứ hai, vấn đề truyền thông chưa đạt để người tiêu dùng tin cậy tiêu dùng xăng E5 RON92.

Thứ ba, với tình hình kinh tế phát triển như hiện nay, người tiêu dùng có thêm nhiều phương tiện hiện đại hơn nên sử dụng nhiều loại xăng có chất lượng cao hơn.

Thực tế, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Dầu khí Đồng Nai Văn Tấn Phụng cho biết, công ty có hơn 30 cây xăng tại nhiều tỉnh, thành. Trước đây, mỗi trạm đều được trang bị 1 trụ bơm xăng E5 RON92, nhưng chỉ sau một thời gian kinh doanh, công ty phải ngưng đồng loạt vì không hiệu quả, thậm chí lỗ do nguồn hàng tồn quá lớn.

Hiện tại, tất cả các cửa hàng xăng dầu của công ty đều ngừng bán xăng E5 RON92 vì không có người mua. Đó là chưa kể, muốn kinh doanh xăng E5 RON92, doanh nghiệp phải đầu tư trạm trộn, hệ thống hạ tầng tiền tỷ, trong khi sản lượng bán ra thấp, lợi nhuận không cao.

Đã đến lúc khai tử xăng E5 RON92?

Hiệp hội Nhiên liệu sinh học Việt Nam nhận định, việc suy giảm sản lượng xăng E5 không phải do người tiêu dùng thiếu tin tưởng về chất lượng và quay lưng. Nguyên nhân chủ yếu là do lựa chọn mặt hàng để phối trộn với nguyên liệu sinh học là xăng RON92 có mức chất lượng thấp (mức 20), sử dụng phần lớn cho xe máy. Trong khi, khách hàng luôn có xu hướng sử dụng xăng dầu với chất lượng cao hơn.

Soi lộ trình phối trộn E 10 theo Nghị quyết 53 đã chậm hơn 7 năm, trong khi các nước trên thế giới và khu vực đang hướng tới lộ trình sử dụng E15 - E20, hiệp hội này kiến nghị Thủ tướng quy định cụ thể về lộ trình phối trộn E10.

Lộ trình đơn vị này đề xuất là khoảng ngày 1/10/2025 xăng E10 RON95 thay thế cho xăng RON95; xăng E10 RON92 thay thế cho xăng E5 RON92. Tức là, việc pha trộn 10% Ethanol sẽ trở thành bắt buộc đối với cả hai loại xăng đang lưu hành trên thị trường.

Hiệp hội này dẫn chứng, hầu hết các nước trên thế giới đều quy định bắt buộc sử dụng xăng sinh học trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Đơn cử, tại Brazil, xăng buộc phải pha trộn Ethanol với tỷ lệ từ 20% đến 85%; tại Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, Indonesia đều áp dụng tỷ lệ pha 10%; trong khi Thái Lan là 20%...

Khẳng định hiện chúng ta đã hội tụ đầy đủ các điều kiện để thực hiện việc phối trộn và cung cấp nhiên liệu E10, hiệp hội này nêu thời cơ thuận lợi như: thuế nhập khẩu đối với Ethanol 99% (loại Ethanol chuyên dùng để pha chế xăng sinh học) đã liên tục giảm, từ mức 15% xuống còn 12%, 10% và gần đây nhất là 5%.

“Động thái này nằm trong khuôn khổ chính sách thương mại chung giữa Việt Nam và Mỹ. Đây là cơ hội tốt cho Việt Nam chuyển đổi”, Hiệp hội Nhiên liệu sinh học Việt Nam giải thích và cho biết thêm, Ethanol là một trong những mặt hàng thế mạnh của Hoa Kỳ, quốc gia hiện chiếm khoảng 50% tổng sản lượng Ethanol toàn cầu. Hơn 50% sản lượng ngũ cốc của Mỹ được sử dụng để sản xuất Ethanol, nhờ vào chương trình phát triển xăng sinh học đã được triển khai hiệu quả trong nhiều năm.

Tại Mỹ, toàn bộ xăng bán ra thị trường bắt buộc phải pha trộn Ethanol với tỷ lệ từ 10% đến 20%, tùy quy định cụ thể của từng bang.

Cũng theo hiệp hội này, việc nhập khẩu một trong những giải pháp để tạo dư địa nhập khẩu mặt hàng Ethanol từ Mỹ, thay vì chỉ sử dụng công cụ hạ thuế nhập khẩu mặt hàng này về 0%, qua đó góp phần cân bằng cán cân thương mại giữa hai quốc gia.

Ước tính, Việt Nam tiêu thụ khoảng trên 10 triệu tấn xăng mỗi năm. Nếu áp dụng xăng sinh học E10 cho cả hai loại xăng RON92 và RON95 thì một năm, nhu cầu Ethanol để pha xăng cần khoảng 1 triệu tấn. Điều này kéo theo nhu cầu nhập khẩu Ethanol từ Mỹ về nước ta có thể tăng gấp 10 lần, lên khoảng 1 triệu tấn Ethanol mỗi năm, tương đương giá trị 1 tỷ USD.

Trong tương lai, nếu Việt Nam nâng tỷ lệ pha trộn Ethanol lên mức 20% như nhiều quốc gia đang áp dụng thì giá trị nhập khẩu riêng mặt hàng Ethanol từ Mỹ có thể tăng lên khoảng 2 tỷ USD mỗi năm.

Ngoài ra, các nhà máy sản xuất cồn trong nước cũng có thể tăng cường nhập khẩu khoảng 1,4 triệu tấn ngô (tương đương 350 triệu USD) từ Mỹ để sản xuất cồn pha vào xăng.

“Việc triển khai chương trình xăng sinh học E10 toàn phần còn góp phần giải quyết bài toán đầu ra cho hàng triệu tấn sắn tươi của bà con nông dân, giúp giá loại nông sản này ổn định. Bởi, sắn cũng là một trong những nguyên liệu để sản xuất cồn”, lãnh đạo Hiệp hội Nhiên liệu sinh học Việt Nam cho hay.